Hoofdstuk III. Leden van de Gentse loges tot 1786 ... - Liberaal Archief

het 'brein' achter deze 'surprise van Gent' te zijn, onder meer de voorschepen baron
Antoine van Pottelsberghe, heer van Boulanchy, en zijn hierna nog te vermelden
jongere broer Arthus Joseph Hyacinthe van Pottelsberghe, heer van Herleghem, die
toen schepen van Gedeele was. In oktober 1709 werden zij beiden gearresteerd, maar
in januari 1710 opnieuw in vrijheid gesteld: de zaak was zo complex en delicaat
(meer vooraanstaande stadsgenoten waren bij de 'surprise' betrokken!) dat de Raad
van State liever amnestie verleende. Dit voorval had geen gevolg op de schitterende
politieke loopbaan van baron Antoine van Pottelsberghe.
Albert François van Pottelsberghe had twee broers, Bernard en Antoine Gérard
(1728-1807), die beide officier werden: de eerste als luitenant in de Gardes
Wallonnes in Spaanse dienst (hij stierf in bevolen dienst te Rimini in 1743), de
tweede in Oostenrijkse dienst (hij overleed te Wetteren). Er was ook een zus Marie-
Thérèse, over wie men verder niets weet.
De gebruikelijke genealogieën geven voor Albert François geen beroep op. Heel
waarschijnlijk verbleef hij omstreeks 1757 in het gesticht te Froidmont, waar hij
kennis maakte met Louchier en James Cunningham. Had zijn familie hem daar ook
wegens "quaed gedragh" of verspilzucht laten opsluiten?
Men kan niet uitsluiten dat Albert François van Pottelsberghe beroepshalve met
het leger te maken had. Hij ging immers wonen te Menen, een stad die op militair
gebied een belangrijke rol vervulde. Krachtens de vrede van Utrecht (1713) en het
'Barrière-tractaat' van 1715 mochten de Verenigde Provinciën in de Oostenrijkse
Nederlanden acht strategische vestingen bezitten als 'veiligheidsbarrières' tegen
Frankrijk. Menen was een van die 'barrière'-steden. De Franse militaire ingenieur
Sébastien Leprestre de Vauban (1633-1707) had er in opdracht van koning Lodewijk
XIV indrukwekkende stadsversterkingen gebouwd. Tijdens de Oostenrijkse
Successieoorlog werden deze in 1744 op bevel van koning Lodewijk XV grotendeels
afgebroken. Toch behield de stad een militaire rol, wat overigens verklaart waarom
Jozef II er op inspectiebezoek ging wanneer hij in 1781 door de Oostenrijkse
Nederlanden reisde.
Uit een onderzoek naar handel en nijverheid te Menen in de periode 1770-1780
blijkt niet dat Albert François van Pottelsberghe tijdens die periode een commerciële
of industriële activiteit uitoefende. Hij werd evenmin als poorter van Menen
opgetekend (waarbij moet worden gepreciseerd dat er voor de periode 1750-1782
geen bewaarde poorterslijst van Menen bestaat).
In die periode bestond te Menen (zoals ook te Mechelen) een rusthuis voor
invalide ex-militairen. Is dit de reden voor van Pottelsberghes keuze voor deze stad?
Baron Albert François van Pottelsberghe was lid van de adelstand van het
graafschap Vlaanderen. Hij mocht dan nog te Menen wonen, hij liet niet na in die
hoedanigheid trouw te beloven aan de keizers Jozef II (1781) en Leopold II (1791)
ter gelegenheid van hun inhuldiging, op de Vrijdagmarkt te Gent, als graven van
Vlaanderen.
446 - van POTTELSBERGHE