Ergonomie en het beroep van verpleegkundigen: belangrijke ...

Ergonomie en het
beroep van
verpleegkundigen:
belangrijke
aandachtspunten
Veerle Hermans
Verantwoordelijke discipline
Ergonomie
veerle.hermans@idewe.be

INHOUD
1.Wat is ergonomie?
2. Waarom ergonomie?
3. Welke aandachtspunten?
4. Hoe oplossen?

1. Wat is ergonomie ?
• Ergonomie (ergos & nomos: mens & wet)
Ergonomie is de wetenschap die de interactie tussen de mens
en de andere elementen van het systeem wil optimaliseren.
Door bij te dragen aan het ontwerp en de analyse van
werkplekken kan het welzijn van mens én van het totale
systeem verbeteren. (International Ergonomics Association)
• Streefdoel
- Kwaliteiten en bekwaamheden optimaal benutten
- Gebreken en beperkingen compenseren

2. Waarom ergonomie ?
Enge vizie: “omdat de wet het ons oplegt …”
• Welzijnswet 4 augustus 1996
- Verplichtingen van de werkgever rond Welzijn
• Art.5 §1: Aanpassing van het werk aan de mens, met name wat
betreft de inrichting van de werkposten, en de keuze van de
werkuitrusting en de werk- en productiemethoden, met name
om monotone arbeid en tempogebonden arbeid draaglijker te
maken en de gevolgen daarvan voor de gezondheid te
beperken.
- 7 welzijnsdomeinen, waaronder ERGONOMIE

Regelgeving België
• KB Manueel hanteren van lasten
- KB van 12 augustus 1993
• KB Werken met beeldschermapparatuur
- KB van 27 augustus 1993
• KB Werkzitplaatsen en rustzitplaatsen
- KB van 27 april 2004
• Andere verwante KB’s

KB Manueel hanteren van lasten
• Art. 3
- Manueel hanteren van lasten risico op rugletsel
• Art. 4 & 6
- Verplichtingen werkgever:
• Organisatorische maatregelen
• Passende middelen
• Werkpost zo veilig en gezond mogelijk inrichten
• Art. 9 & 10
- Vorming is verplicht voor werknemers die manueel lasten
moeten hanteren

Vraag :
Hoeveel mag men tillen op de
werkplaats?
23 kg
17 kg

Vraag :
Hoeveel mag men tillen op de
werkplaats?
Art. 3. Het manueel hanteren van een last kan gevaar
opleveren, met name voor rugletsel, in de volgende
gevallen :
1° wanneer de last :
- te zwaar of te groot is;
- onhandig of moeilijk vast te pakken is;

2. Waarom Ergonomie?
“Omdat er nog steeds heel wat ergonomische
problemen zijn en deze kosten geld !”
(en dat willen we voorkomen …)

Welke problemen?
Minstens 1/4de van de werktijd Be
Repetitief werk 69%
Vermoeide en pijnlijke houdingen 44%
Zware lasten dragen/verplaatsen 32%
“Zal je in staat zijn om je job nog uit te voeren als je 60 bent?”
27% neen + 16% wil dit niet meer …
(referentie: 5th European Working Conditions Survey, 2010)

Welke kost ?
IDEWE
Beroepsgroep
(Studie I)
Prevalentiecijfers RK (%) Verzuimdagen
Voorbije
jaar
Verzuim
voorbije jaar
Gemidd./wn.
Psychogeriatr.vpl. 77 18 4,0
Thuisverpleging 72 15 4,1
Vpl. revalidatie 70 15 5,4
Keuken 70 14 4,3
Verpleging (alg.) 69 9 2,8
Gezinshulp 63 18 4,8
Technisch 63 11 4,3
Schoonmaak 58 16 3,3
Administratief 59 12 2,6
Paramedisch 56 7 2,1
(referentie: dienst O&O IDEWE)

Welke kost ?
• 3 tot 5 verzuimdagen per werknemer per jaar
• Schatting economische kost voor werkgever:
- vb. loonkost van één werkdag = 175 € / 240 €
525 - 875 € 720 - 1200 €
(per werknemer / per jaar)
- Stel verzorgingsinstelling met 500 personeelsleden:
265.000 tot 600.000 € / jaar

Blijvende kost ?
KENMERK UITKOMST %
Frequentie Eénmalig 16
Herhaalde malen 72
doorlopend 11
Duur pijnepisodes < 1 week 48
(in totaal) 1-4 weken 32
> 4 weken 20
--> verzuimkost: vooral werkgever…
(referentie: dienst O&O IDEWE)

Werkelijke kosten verzuim …
• Loonkost door afwezigheid
• Vervanging van personeel
• Opleidingskost
• Verlies productie
• Medische kosten (detectie, behandeling,
revalidatie)
• Psychosociale last
• Familiale taken niet opnemen
• …

3. Welke aandachtspunten ?
BELASTING BELASTBAARHEID

3. Welke aandachtspunten?
BELASTING BELASTBAARHEID
Kracht
Frequentie
Snelheid
Houding en beweging
Werkdruk
Werksfeer
Omgevingsfactoren
…
Leeftijd
Geslacht
Gezondheid
Fysieke conditie
Mentale
weerbaarheid
Stress-coping
…

3. Welke aandachtspunten?
• Infrastructuur & comfort van lokalen
• Werkhoudingen en fysieke belasting
• + onrechtstreeks ook andere:
- Werktijden & druk
- Teamoverleg & groepswerk
(referentie: document aanbevelingen, juni 2010)

3. Welke aandachtspunten?
GLOBALE BENADERING

Globale aanpak
Ontwerp en inrichting werkpost
(antropometrie)
Keuze van hulpmiddelen en
gereedschappen
Bedieningsmiddelen,
informatieverschaffers (usability)
Taakroulatie
Werktempo, werkschema’s,
werkverdeling
...
Opleiding (Vb. rugvriendelijk bewegen)
Stretchoefeningen
Correct gebruik van materiaal

Maar … de praktijk …

Wat zegt de praktijk?
(De Preter & Verschueren, 2010)

Wat zegt onderzoek?
Burton et al., 2006, Eur J Spine J 15: S136-168
“Back schools based on traditional biomedical / biomechanical
information, advice and instruction are not recommended for
prevention in LBP”
Martimo KP et al., 2008, BMJ 336:429-431
“There is no evidence to support use of advice or training in
working techniques with or without lifting equipment for
preventing back pain or consequent disability. The findings
challenge current widespread practice of advising workers on
correct lifting technique.”
Van der Beek et al, 2008, Tijdschrift voor Ergonomie 33(6): 38
“Hef tilcursussen op en doe wat wel werkt!

Wat zegt onderzoek ?
• Exercise programs: there is strong evidence
that exercise programs may increase the
physical activity level from employees AND
prevent MSD (e.g. Janer et al. 2002; Proper
et al. 2003, Bigos et al. 2009)
• Behavior change: use tailor-made programs,
theories on motivation, take into account
individual needs (Marchall 2004) and
participaton of workers and employers
(Burton et al. 2009, Rivilis et al. 2008)

• Geïndividualiseerde aanpak
• Motivatie tot gedragsverandering

Wat zegt onderzoek ?
• Exercise programs: there is strong evidence
that exercise programs may increase the
physical activity level from employees AND
prevent MSD (e.g. Janer et al. 2002; Proper
et al. 2003, Bigos et al. 2009)
• Behavior change: use tailor-made programs,
theories on motivation, take into account
individual needs (Marchall 2004) and
participaton of workers and employers
(Burton et al. 2009, Rivilis et al. 2008)
• Risk analysis = base
Bewijs voor globale aanpak

4. Hoe oplossen ?
• Infrastructuur lokalen
- Via participatief overleg, voorbeelden:
• Cytostatica
- Déparis vergadering
(www.sobane.be)
- Uitwerken adviezen

4. Hoe oplossen ?
• Infrastructuur lokalen
- Via participatief overleg, voorbeelden:
• Cytostatica
- Déparis vergadering
(www.sobane.be)
- Uitwerken adviezen
www.dinbelg.be

4. Hoe oplossen ?
• Infrastructuur lokalen
- Via participatief overleg, voorbeelden:
• Bedside scanning

4. Hoe oplossen ?
• Infrastructuur lokalen
- Via participatief overleg, voorbeelden:
• Bedside scanning
- Bevraging verpleegkundigen
- Risicoa trekken en duwen kar: Key Indicator Method
- Evaluatie testkarren

4. Hoe oplossen ?
• Infrastructuur lokalen
- Optimale inrichting m.b.t. transport,
hulpmiddelen
basiskennis implementatie

4. Hoe oplossen ?
• Werkhoudingen en fysieke belasting
- Participatie in aankoop - Tilprotocols
- Elektrische bedden - Coaching
- Hulpmiddelen

4. Hoe oplossen ?
• Werkhoudingen en fysieke belasting,
voorbeeld:
• Enquête voor alle VPK
• Verwerkt door referentieVPK
• Voorstelling door firma’s aan refVPK
• Oplijsting noodzakelijk materiaal
• Budget ergonomie

Besluit
• Participatief overleg
• Objectieve analyses
• “Het nieuwe werken”
- Informatica ?
- Lean management ?
"Geïnterviewden lieten blijken dat de verbeteringen niet de
'grotere problemen' aanpakten, zoals de bezuinigingen in de
zorg en de toegenomen werkdruk. Daarnaast gaf men aan dat
de tevredenheid en motivatie voornamelijk lagen in interesse
voor het vak en niet in de inrichting van het werk als zodanig.”
(referentie: Simons, Kwaliteit in zorg, 18 mei 2012)

Besluit
• Participatief overleg
• Objectieve analyses
• “Het nieuwe werken”
- Informatica ?
- Lean management ?
"Geïnterviewden lieten blijken dat de verbeteringen niet de
'grotere problemen' aanpakten, zoals de bezuinigingen in de
zorg en de toegenomen werkdruk. Daarnaast gaf men aan dat
de tevredenheid en motivatie voornamelijk lagen in interesse
voor het vak en niet in de inrichting van het werk als zodanig.”
(referentie: Simons, Kwaliteit in zorg, 18 mei 2012)