Opmerking - Pragma ADE

2 8 De milieuproblemen spelen op verschillende niveaus. De belangrijkste zijn de aantasting en ver-
9 dwijning van levensvormen, van allerlei soorten planten en dieren door ingrijpen van de mens, het
10 bederf van de materiële basisvoorwaarden voor het menselijk leven op aarde en de achteruitgang
11 van de kwaliteit van het menselijk bestaan in immateriële zin.
3 12 Op het eerste niveau is de natuurbeschermingsbeweging al bijna een eeuw actief in Nederland. In
13 de jaren zestig kreeg deze de wind in de zeilen. Bekend voorbeeld van dit type beweging is de Ver-
14 eniging tot Behoud van Natuurmonumenten of de Vereniging tot behoud van de Waddenzee. Een
15 tweede probleemgebied betreft de kwaliteit van de drie natuurelementen die voor de mens letterlijk
16 van levensbelang zijn: water, grond en lucht. Hier ligt het werkterrein van de moderne milieugroe-
17 peringen als Greenpeace, die zich steeds meer zorgen zijn gaan maken over de milieuvervuiling en
18 de beschikbaarheid van natuurlijke rijkdommen in de toekomst.
4 19 Het derde niveau ten slotte is nog voor een groot deel onontgonnen terrein. Het gaat om de immate-
20 riële kant van het menselijk bestaan en het is daarom heel wat moeilijker de omvang van de schade
21 en de kosten van een eventueel herstel te berekenen dan bij de andere twee niveaus. Enerzijds
22 gaat het om immateriële schade die voortvloeit uit het aantasten van natuurlijke rijkdommen en
23 hulpbronnen, anderzijds om de immateriële schade die de mens zichzelf met zijn gedrag toebrengt.
24 Recent buitenlands onderzoek heeft laten zien dat de groei van de welvaart in de ’ontwikkelde’
25 landen gepaard is gegaan met een ontreddering van natuur en samenleving. Statistieken hebben
26 aangetoond dat Noorwegen bijvoorbeeld sinds 1960 drie keer zo rijk is geworden en dat tegelij-
27 kertijd verschijnselen als geweld, eenzaamheid, onveiligheid en vervuiling met een factor drie zijn
28 toegenomen.
5 29 Een opvallend verschijnsel is verder de internationalisering van het milieuprobleem. Daarbij gaat
30 het niet zozeer om de grensoverschrijdende vervuiling, want die is niet zo nieuw, maar om het
31 ontstaan van milieuproblemen die de hele wereld aangaan en in verband daarmee ook om de
32 groeiende aandacht voor het milieubeleid in andere landen. Voorbeelden van dergelijke wereldwijde
33 milieuzaken zijn het broeikaseffect en het gat in de ozonlaag. Langzaam groeit in het rijke Noorden
34 de bereidheid te erkennen dat zelfbeperking onontkoombaar is, omdat de aarde onvoldoende in huis
35 heeft om de hele wereldbevolking op dezelfde grote voet te laten leven. Zelfbeperking in combinatie
36 met bevordering van welvaart in het Zuiden lijkt bovendien gewenst om te voorkomen dat steeds
37 grotere groepen mensen de wijk nemen naar het Noorden.
examen
toelichting
instructie
vragen
antwoorden
antwoord
Nederlands 1995–1 HAVO ◭ ◭ ◮ ◮