1795.12-E-boek-Co-creatie4

48
De ironie is dat zorgverleners hier
zo goed in zijn geworden, dat wij als
zorgconsumenten al gauw verwachten
dat voor elke kwaal wel een remedie
bestaat. Wie ongezond leeft heeft een
behoorlijke kans om van de nadelige
gevolgen daarvan verlost te worden of
kan rekenen op levenslange hulp en
ondersteuning. Met haar successen is
de zorgsector tegen wil en dank dus
medeplichtig aan het zorgafhankelijk
maken van haar klanten.
Gedragsverandering is een wonderlijk
weerbarstig fenomeen. Argumenten
en bewijzen ‘dat iets veel beter is’
hebben zelden effect en kunnen zelfs
een averechtse werking hebben.
Bekend is het voorbeeld van de
longarts die een COPD patiënt
confronteert met de gevolgen van zijn
rookgedrag. Het vervelende gevoel dat
de patiënt na dit gesprek ervaart, is
met grote kans aanleiding om er direct
weer eentje op te steken zodra hij
het ziekenhuis uit is. Zoals ik onlangs
een wijkverpleegkundige hoorde
zeggen: je kunt iets wel bespreekbaar
maken, maar uiteindelijk bepaalt
iemand zelf of hij of zij iets wil
veranderen. In de veranderkunde zijn
er vele boeken over vol geschreven.
Belonen en straffen, bewustmaken,
feedback geven, opvoeden, opleiden,
confronteren, bemoedigen, inspireren,
overtuigen, bewijzen, voorschrijven,
afdwingen, verleiden, laten
meedoen, individuele begeleiding,
gemeenschapsvorming... er zijn vele
kleuren en smaken in het land van
veranderaars.
Kortom, preventie van ziekte en
zorgafhankelijkheid vormt een pittige
uitdaging voor het zorgveld. Daar
komt bij dat inzetten op preventie
pas na langere tijd, dat wil zeggen
meerdere jaren, merkbaar effect
heeft. Deze maatschappelijke
terugverdientijd staat op gespannen
voet met de korte termijn gerichte
budgetsturing en bezuinigingen.
Ook is een bekend probleem dat
wie er in investeert lang niet altijd
ook de baten geniet. De longarts die
samen met het revalidatiecentrum
en gezondheidscentrum in een stad
een effectief COPD-programma
opzet om roken en dus heropnames
terug te dringen, maakt haar
eigen broodwinning steeds verder
overbodig. Dit probleem van het
‘terugploegen van maatschappelijke
baten’ vraagt om gedurfde
samenwerkingsconstructies
of wellicht om virtuele
investeringsbudgetten in de regio.
De zorgverzekeraar kan daarin
een stimulerende rol spelen, maar
deze gedachte is zeker nog geen
gemeengoed en nog nauwelijks
uitgewerkt naar praktische regelingen
voor ondernemende zorgaanbieders.
Tenslotte, als het gaat om ongezond
gedrag en risicovolle omstandigheden
zijn er andere partijen die
wellicht wel meer invloed kunnen
uitoefenen dan zorgverleners en
samenwerkingsverbanden in de sfeer
van zorg, welzijn, wonen en werk. In
New York grijpt de lokale overheid
stevig in door de verkoop van al te
grote bekers met suikerhoudende
frisdranken te verbieden. In dezelfde
stad is onlangs de eerste ‘social
service bond’ gestart, waarin
private investeerders 10 miljoen
dollar verbinden aan het met 10%
terugdringen van recidive onder
jonge gevangenisverlaters. Beide
voorbeelden staan misschien te ver
af van ons ‘Rijnlands’ organiseren,
waarin met overleg gezocht wordt
naar een duurzame ontwikkeling. Aan
de andere kant, voor een overheid die
duidelijk stelling neemt en daarmee
trage overleggremia en bijbehorende
bestuurlijke kosten overbodig maakt
valt heel wat te zeggen, vooral waar
het leefstijlverandering betreft.
Kortom, preventie is geen eenvoudige
opgave en zeker niet iets wat het
zorgveld alleen moet aanpakken.
Wat kan het zorgveld dan wel doen
als het gaat om preventie? Misschien
wel vooral inspelen op de vraag naar
informatie, op de behoefte aan inzicht
en vooral aan minder onzekerheid.
Elke zorgverlener kan daar direct zelf
wat aan doen, zonder ingewikkelde