De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 87
Elders weer gaf het opgewonden gedrag der buurtbewoners aanleiding, af te zien
van plannen om onder te duiken. Van der B. en zijn zwager wilden zich verbergen
in hun werkplaats, maar de dreigende houding van buurtbewoners deed hen vrezen,
dat zij „verraden zouden worden”.1 Ook de angst, dat kleine kinderen de Duitsers
zouden vertellen dat hun vader in huis was of zich had verstopt, was voor verschillenden
aanleiding zich niet te verbergen.2 Om nog andere redenen konden velen een
huiszoeking niet riskeren en zich daarom niet schuilhouden. V., een ondergedoken
spoorman, had wapens, bonkaarten en persoonsbewijzen in huis. Zijn achttienjarige
zoon wilde hem niet in gevaar brengen en meldde zich met een Ausweis bij een
Duitser. V. Jr. kreeg opdracht, zich gereed te houden.3
Vele redenen zijn het dus geweest, die maakten dat men zich reeds vóór de huiszoeking
ging melden of in huis de komst der Duitsers afwachtte. Hoe verschillend de
motieven echter waren, in het algemeen zijn zij tot enkele factoren te herleiden. In de
eerste plaats was er de overrompeling, gepaard gaande met een nauwkeurige afsluiting
van wijken en straten. Een enigermate intensief contact tussen de Rotterdammers
was daardoor verhinderd. Altijd stond, te midden van vrouwen en kinderen,
een geïsoleerde, ongewapende en betrekkelijk kleine groep mannen tegenover gewapende
soldaten — wel gehaat, maar ook gevreesd. Isolering en angst voor represailles
waren dan ook twee factoren, die vóór de huiszoeking het gedrag bepaalden
van de Rotterdamse mannen en vrouwen. En tegen deze achtergrond van Duits
geweld en het gevoel van eigen machteloosheid stond het Bevel, met zijn openlijke
en bedekte dreigementen, met zijn vage en concrete beloften.
Zo was de weerstand van de bevolking reeds gebroken waar de Duitsers in de
straten verschenen om de huiszoeking te beginnen. Buren riepen elkaar zenuwachtig
toe, mee te gaan.4 Twijfelaars capituleerden, wanneer anderen gepakt en gezakt
voor hen verschenen.5 Vrouwen maakten bagage klaar, „voor alle zekerheid”.6
DE HUISZOEKINGEN
Het systematische „uitkammen” van de straten vond de gehele dag plaats. De
situatie was in het algemeen als volgt. De Duitsers hadden ’s morgens vroeg een bepaalde
wijk (b.v. Vreewijk-Hillesluis) omsingeld. Deze wijk werd dan — in overeen­
1 Vragenlijst, ingevuld door A. C. H. van der B.
2 a. Dagboek van Mevrouw K. S.;
b. Dagboek van J. R.;
c. Verslag van de bespreking met T. G. den B., blz. 1.
3 V. Jr. werd niet opgepakt, daar de Duitsers geen huiszoeking verrichtten. Brief van W. V. aan
R. v. O. Rotterdam, 12 Juni 1948.
4 Vragenlijst, ingevuld door P. V.
5 Relaas van de belevenissen van P. de Z.
6 „Ondertussen zoeken de huisgenoten voor alle zekerheid wat spullen bij elkaar, welke ik eventueel
moet meenemen. Hoe zij hiertoe kwamen? Want dit was toch eigenlijk al een halve overgave?”
Relaas van de belevenissen van P. L. van Z.