De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

80 DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN
fen? Zou het huisraad worden vernield of de gehele woning in brand worden gestoken?
De Rotterdammers hadden nog niet zo heel lang geleden ervaren, dat de Duitsers
ook daar niet voor terugdeinsden.
Onder deze druk kwamen de Duitsers steeds dichter in de buurt. In menig gezin
was de beslissing dan reeds gevallen. Lang niet overal golden dezelfde overwegingen,
maar wel waren zij bepaald door bovengenoemde factoren. Dit moge aan de hand
van enkele voorbeelden worden geïllustreerd.
In de eerste plaats was er dus de angst voor represailles door de Duitsers. Zij hadden
het Bevel niet ondertekend en ook niet precies gezegd, welke straffen uitgevoerd
zouden worden, wanneer zij de mannen bij huiszoeking nog zouden vinden. Het gaf
een gevoel van onzekerheid. „Je wist niet wat ze zouden doen, als je niet meeging,
dus ik ging weg”, 1 vertelde een arts. K. was in de gelegenheid weg te kruipen; hij
had het zelfs gedaan. Maar zozeer was de angst voor de Duitsers gekoppeld aan het
beruchte optreden van de Grüne Polizei, dat hij zijn schuilplaats weer verliet. „De
risico, dat de groene politie mij vond”, zo schrijft hij in zijn dagboek, „was te groot
en het liet zich maar raden, wat er dan met mij gebeurde” .2 Wilde verhalen over
terechtstelling op staande voet en voor de deur van de eigen woning deden de ronde.3
Het knallen der geweerschoten riep herinneringen wakker aan het onverbiddelijke
optreden der Duitsers, wanneer zij de weerspannige bevolking er onder wilden
houden. Van Z., in Charlois wonende, zegt dit op de volgende wijze:
„Geweerschoten knalden nu onafgebroken. Enige straten verder werden de mannen uit
de huizen gehaald, zo vertelde men. Wij dachten allen aan Apeldoorn en Utrecht en zeiden
tegen elkaar: ,,Er worden vast al verscheidene mannen doodgeschoten en je zult het zien,
straks leggen ze ook in onze straat een paar lijken neer voor afschrikwekkend voorbeeld”.4
Ofschoon de Duitsers tijdens de razzia niet zo zijn opgetreden, verlamden deze
geruchten elke weerstand bij hen, die daarvoor vatbaar bleken. Ook Van Z., die later in
zijn straat de Duitsers zag binnendringen, wachtte gelaten af dat hij werd weggehaald.
Niet alleen de angst voor het eigen bestaan, maar ook het onzekere lot van de
vrouw wanneer men zich niet ging melden, maakte velen murw. „En als de Moffen
geen man vonden, wat zouden zij dan met de vrouw doen?” 5 Uit angst voor het jonge
kind drong soms de vrouw er bij de man op aan maar te vertrekken. V’s vrouw, die
kort tevoren bevallen was, zei:
„Je moet zelf weten wat je doet, maar denk er aan, we hebben nu een kind, waar wij voor
moeten. . . zorgen, dat het door de oorlog komt. Zie met de buren te overleggen wat je
moet doen”. Ik heb toen gezegd: „Ik wacht af tot zij kom en. . . Misschien halen zij eerst op,
wat buiten komt. Komen zij aan de deur en naar binnen, dan ga ik mee” .6
1 Verslag van de bespreking met E., blz. 2.
2 Dagboek van H. K.
3 Vragenlijst, ingevuld door L. R.
4 Relaas van de belevenissen van P. L. van Z.
5 a. Verslag van de belevenissen van H. K.
b. Bijlage bij de vragenlijst, ingevuld door L. M. V.
c. Aantekeningen van W. W. H. C., geen datum.
0 Verslag van de bespreking met J. H. V., blz. 5.