De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

VOORWOORD
Vele tienduizenden mannelijke Nederlanders zijn in de herfst van 1944 en
in de winter 1944— 1945 bij razzia’s gegrepen en als dwangarbeiders weggevoerd
naar Duitsland en Oost-Nederland. Deze razzia’s uit de z.g. hongerwinter
vormen een van de opmerkelijkste verschijnselen uit de gehele bezettingstijd.
E r zijn door de Duitse autoriteiten in Nederland weinig acties gevoerd,
die zoveel slachtoffers gekost hebben en die zo snel en zo dramatisch
ingrepen in het leven van ons volk. Omtrent deze razzia’s is echter in de eerste
jaren na de bevrijding naar verhouding weinig gepubliceerd. Ook bevatte de
documentatie, die onze instelling in de eerste periode van haar bestaan wist te
verzamelen, over dit onderwerp slechts weinig gegevens. Duitse stukken ontbraken
vrijwel geheel, hetgeen kennelijk samenhing met de toenemende desorganisatie
die sedert „Dolle Dinsdag” (5 September 1944) en de luchtlandingen
bij Arnhem en elders in Nederland (17 September 1944) het Duitse
bestuursapparaat had gekenmerkt. Niet alleen in Nederland, ook in andere
bezette landen van Europa, met name achter het Oostelijk front, zijn in de
Tweede Wereldoorlog massale razzia’s, gelijk die ten onzent in de hongerwinter
uitgevoerd werden, een veelvuldig voorkomend verschijnsel geweest. Nergens
echter bleken die razzia’s tot object te zijn gemaakt van wetenschappelijk
onderzoek.
Teneinde te bevorderen dat het nageslacht zich van deze razzia’s als verschijnsel
in de Nederlandse — en in ruimere zin Europese — oorlogsgeschiedenis
een zuiver beeld zou kunnen vormen, besloot ons College in de lente van
1948, op voorstel van wijlen ons lid Sneller, de razzia’s, in ons vaderland tijdens
de hongerwinter door de Duitsers uitgevoerd, afzonderlijk te laten bestuderen.
Dit onderzoek werd opgedragen aan de heer B. A. Sijes, wetenschappelijk
medewerker van ons Instituut. Van meet af aan hielden wij het voor waarschijnlijk
dat het om practische redenen gewenst zou zijn, het onderzoek te
concentreren op de stad Rotterdam, waar op 10 en 11 November 1944 de
grootste en in haar uitwerking fataalste van de serie razzia’s gehouden werd.
Na een vooronderzoek, ter plaatse door de heer Sijes ingesteld, adviseerde deze
ons, het onderzoek geheel tot Rotterdam te beperken, welk advies door ons
werd aanvaard.
Omstreeks anderhalf jaar heeft de heer Sijes nodig gehad om in Rotterdam,
doch ook op vele plaatsen elders in Nederland, door eigen, oorspronkelijk