De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

50 DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND
stond uit 150.000 Duitsers, 63.000 krijgsgevangenen en 220.000 arbeidskrachten uit
Oosteuropese gebieden. Uit het Westen en uit Italië waren slechts 60.000 mannen
verkregen. Dit aantal beschouwde Sauckel als „ausserordentlich gering”. Volgens zijn
begroting waren er voor het jaar 1944 4.050.000 mannen nodig. De resultaten van
het eerste kwartaal waren dus 50 % bij de geprojecteerde behoeften ten achter gebleven.1
II
Deze tegenslag viel juist in de periode dat tengevolge van de verzwakking van de
militaire positie steeds meer Duitsers uit de industrie naar het leger moesten worden
overgeheveld. In Mei 1943 was namelijk de Duitse débacle in Tunis een feit. Bijna
250.000 Duitsers en Italianen werden krijgsgevangen gemaakt. Na het verlies van
Sicilië in de zomer van 1943 kwam het front in September in Italië te liggen. In
Rusland moest in dezelfde tijd de Oekraïne worden prijsgegeven. Leningrad werd in
het eerste kwartaal van 1944 ontzet en de Russische legers naderden de vroegere
Pools—Russische grens, nl. die van voor de Poolse deling door Duitsland en Rusland
in September 1939. De bombardementen op Duitsland waren in de nazomer van
1943 belangrijk in aantal en hevigheid toegenomen. En op de achtergrond van deze
situatie stond de dreiging van een invasie aan de kusten van West-Europa.
Toen na de landing in Normandië (6 Juni 1944) een acute crisis-toestand intrad,
werd op 25 Juli 1944 een Erlass des Führers über den totalen Kriegseinsatz afgekon-
digd2, en werd Goebbels met de uitvoering van de daarin gestelde opdracht belast.3
In wezen was zijn taak dezelfde als die welke de reeds bovengenoemde Deierausschuss
uit te voeren had krachtens het Erlass van 13 Januari 1943. Men verwachtte nu echter
meer van een eenhoofdige leiding. Bovendien kreeg Goebbels veel meer bevoegdheden
om arbeidskrachten ten behoeve van de oorlogsindustrie aan bedrijven en
openbare diensten te onttrekken.
Men zal in het licht van het bovenstaande begrijpen, dat de razzia te Rotterdam —
en hetzelfde geldt voor de andere razzia’s, in de herfst van 1944 in Nederland uitgevoerd
■— niet als een op zichzelf staand verschijnsel mag worden beschouwd, doch
de meest brute vorm was van vordering van arbeidskrachten, die door de bezetter
werd toegepast.
MOTIEVEN VAN MILITAIRE AARD
De poging der Duitsers om door een laatste concentratie van alle arbeidskrachten
de totale oorlog van propaganda tot werkelijkheid te maken (zoals Goebbels zeide),
ging gepaard met een groeiende vrees van de Wehrmacht voor de haar vijandig gezinde
bevolking in West-Europa. De militaire situatie gaf hiertoe alle reden. Aan de
Geallieerde opmars door Frankrijk en België in Augustus en September 1944 hadden
1 Aktenvermerk van Sauckel, Berlijn, 7 April 1944. (Archief Persönlicher Stab des Reichsführers-SS,
Nr. 333.)
2 Reichsgesetzblatt, Deel I, 1944, Nr. 34.
3 Uitvoeringsbesluit van het Führererlass, Führerhauptquartier, 25 Juli 1944. (Zie voor herkomst
noot 1).