De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

46 DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND
arbeidsbureau worden ontbonden. In de overige bedrijven moest men zich na het
verlaten van zijn betrekking bij het arbeidsbureau melden. Op 15 Maart werd in het
Verordeningenblad afgekondigd, dat in beginsel slechts die bedrijven mochten blijven
werken, welke „oorlogs- of levensnoodzakelijk” waren.1 Met het inwerkingtreden
van deze verordening werd de sluiting bevolen van bedrijven in een aantal met name
genoemde bedrijfstakken.
Al deze maatregelen hadden tot strekking de Arbeitseinsatz straffer te leiden, zodat
de Duitsers de vrijgekomen arbeidskrachten uit de gesloten bedrijven direct zouden
kunnen opvangen en op het geschikte moment via de bedrijven beslag zouden
kunnen leggen op de nog werkende arbeiders. Ook deze maatregelen werden door de
Nederlandse bevolking grondig gesaboteerd. Tallozen die zonder werk kwamen en
opgeroepen werden, meldden zich niet, maar doken onder. Seyss-Inquart kon dus
wel in een schrijven aan Lammers berichten, dat hij vast besloten was alle maatregelen,
zoals die in Duitsland genomen waren, ook in Nederland uit te voeren, maar hij
moest er bij opmerken, dat hij geen bestuurs- en partijapparaat zoals Lammers
„im Reiche" tot zijn beschikking had, doch met een „im Wesentlichen widerstrebende
Bevölkerung mit unzulanglichen Exekutivmitteln” te doen had.2
De bovengenoemde verordeningen en besluiten betreffende de arbeidsinzet waren
het directe gevolg van de slechtere militaire positie, waarin Duitsland was gekomen.
Deze schiep echter ook problemen, die betrekking hadden op de militaire veiligheid
van de Westeuropese kust. Daar een Geallieerde landing in 1943 volgens de Duitsers
tot de mogelijkheden behoorde en de kustverdediging vrij zwak was, overwoog de
. Wehrmacht in Februari 1943 uit veiligheidsoverwegingen de Nederlandse ex-militai-
ren, voor zover deze in het Westen van het land woonden, te interneren.3
Uit het feit, dat de hierboven genoemde verordening van de Dreierausschuss (29
Januari 1943) mede-ondertekend was door Keitel blijkt, dat de leiders van de Wehrmacht
ook in hoge mate geïnteresseerd waren bij het economisch leven, voor zover dit
betrekking had op de „Reichsverteidigung”. Het oproepen van Duitse mannen voor
de militaire dienst kon alleen plaats vinden, als er voldoende arbeidskrachten waren
om deze mannen in de oorlogsindustrie te vervangen. En de oorlogsindustrie zou
slechts wapens voor de nieuwe lichtingen kunnen verstrekken, indien nog meer
arbeidskrachten werden aangevoerd. Bij het overwegen van de vraag of men de
Nederlandse militairen in krijgsgevangenschap zou terugvoeren, heeft het veiligheids-
motief voor de Wehrmacht gegolden, maar even dwingend was de behoefte, deze
krijgsgevangenen als arbeidskrachten in de oorlogsindustrie in te schakelen.
De vraagstukken die betrekking hadden op de oorlogvoering in Afrika en Rusland,
de militaire veiligheid in West-Europa en de aanvoer van nieuwe arbeidskrachten
1 Verordening van den Rijkscommissaris... betreffende de sluiting van de bedrijven. Verordeningenblad,
15 Maart 1943, No. 30/1943.
2 Brief van Seyss-Inquart aan Lammers, Den Haag, 13 April 1942 (Archief Reichskanzlei, no. 664).
3 Nota van Staatssekretar Kritzinger betreffende het resultaat van besprekingen van 22 en 23
Februari, Berlijn, 24 Februari 1943. Zie voor herkomst noot 2.