De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

44 DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND
De illegale pers en Radio-Oranje zetten de bevolking steeds veelvuldiger en steeds
dringender aan, de arbeidsinzet te saboteren en onder te duiken.1 Het aantal personen
dat hieraan gehoor gaf „stieg stetig an. In den letzten Monaten, insbesondere aber in
den Monaten November und Dezember, wurde festgestellt, dass grosse Teile der ver-
mittelten Krafte zu den festgesetzten Abfahrtzeiten nicht erschienen. Teilweise betrug
dieser Ausfall 50 bis 75 %.” 2 Dit verzet was niet alleen kenmerkend voor de grote
steden en het Westen van het land. In het Oosten was de situatie nauwelijks anders.
Een rapport van de SD te Arnhem vermeldde, dat confessionele en andere verenigingen
en instellingen arbeidsbemiddeling verleenden buiten de arbeidsbureaux om.
„Insbesondere waren es katholische Kreise, die auf Grund ihrer starken kirchlichen
Bindungen die Jugendlichen unter allen Umstanden vom Arbeitseinsatz fernzuhalten bestrebt
waren.” 3
Behalve met het verijdelen van de pogingen zich aan uitzending te onttrekken,
hadden de Duitsers handen vol werk met het opsporen van de „contractbrekers” . 4
Reeds midden Juni 1942 stelde de Sicherheitspolizei in Den Haag aan het Reichs-
sicherheitshauptamt te Berlijn voor, tot een betere samenwerking te komen tussen de
betrokken diensten, teneinde de opsporing van „ Vertragsbriichige” gemakkelijker te
maken.5 Meestal waren deze ondergedoken en pogingen hen in handen te krijgen
hadden in de regel weinig succes.
„Vielfach ist ein Unterschlupf bei Bauern in den landlichen Bezirken erfolgt, wo sie sich
unangemeldet aufhalten. Versucht ist zwar, die Aushandigung der Lebensmittelkarte an
solche Krafte, die sich der Dienstpflichtverweigerung schuldig gemacht haben, oder sich
absichtlich dem Arbeitseinsatz entziehen, zu unterbinden. Ein wirksames Mittel ist hierdurch
noch nicht geschaffen, umsomehr als die Wirtschaftsamter nicht immer in der erforderlichen
Weise mitarbeiten.” 6
Al deze berichten bereikten de Duitse oorlogsleiders in de maanden, dat de militaire
situatie, waarin Duitsland zich bevond, zienderogen achteruit ging. In het
voorjaar van 1942 werd Goering’s grootspraak, dat geen vijandelijke vliegtuigen
het Ruhrgebied zouden kunnen bombarderen, opnieuw gelogenstraft, toen in de
nacht van 30 op 31 Mei meer dan duizend Britse bommenwerpers Keulen bombardeerden.
De geruchten omtrent een naderende invasie namen toe, vooral toen op
11 Juni 1942 het bericht bekend werd, „dat tussen de Britse, Amerikaanse en Russische
regeringen volledige overeenstemming was bereikt betreffende de dringende taak, in
de loop van 1942 een tweede front in Europa tot stand te brengen.” Wel stak deze
formulering nog vol vaagheden, maar de Duitsers waren gealarmeerd. Ook werden
1 Rapport van de SD Amsterdam, geen datum. „Nicht unerheblich zu dem Verhalten vieler Krafte,
dürfte die Flüsterpropaganda, das verbotene Abhören feindlicher Sender, die Flugblattpropaganda
usw. beigetragen haben.”
2 Zie: K
3 Rapport van de SD Arnhem, geen datum.
4 Rapport van de SD Amsterdam, geen datum.
5 Brief van de Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des SD aan het Reichssicherheitshauptamt,
24 Juni 1943.
6 Rapport van de SD Amsterdam, geen datum.