De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

More documents

Recommendations

Info

42 DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND „in erster Linie unter dem Gesichtspunkte einer bis zur Grenze der Leistungskapazitat angespannten Kriegswirtschaft." 1 Deze woorden werden geschreven nog vóór het uitbreken van de oorlog met Rusland. Jacob’s rapport, na een jaar bezetting opgesteld, was dan ook, in overeenstemming met de militaire situatie, in het algemeen in zeer rustige toon geschreven. In twee hoofdstukken werden zelfs nog uitvoerige beschouwingen gewijd aan arbeidsrecht en sociale verzekering. Begin November 1941 werd echter steeds duidelijker dat de Russische tegenstand niet gebroken was. De altijd zo quasi-sobere Duitse Wehrmachtsberichte vermeldden geen honderdduizenden gevangenen en geen tienduizenden mitrailleurs en geweren meer als buit. Onder deze omstandigheden werd door de Duitse oorlogsleiders onderzocht, welke maatregelen genomen moesten worden om nieuwe arbeidskrachten aan de industrie toe te voegen. Daarbij viel hun aandacht het eerst op de vijf millioen krijgsgevangenen, die begin November 1941 in Duitsland aanwezig waren. Van hen waren op dat moment „slechts” twee millioen in de arbeidsinzet opgenomen. Op een bijeenkomst in het Luftfahrtministerium, op 7 November 1941 gehouden, maakte Goering bekend, dat de Führer zijn opvattingen ten opzichte van de krijgsgevangenen in verband met de oorlogseconomie veranderd had. Zeker had men toen reeds geduchte spijt, de Nederlandse militairen uit krijgsgevangenschap ontslagen te hebben. Tijdens de bespreking werd n.1. opgemerkt: „Polen, Hollander u.A. nötigenfalls als Kriegsgefangene einziehen und als solche beschaftigen, wenn keine Arbeitsleistung im freien Arbeitsvertrag erzielt wird. Scharf durchgreifen." 2 En eind Januari 1942 deelde Goering aan Mansfeld, Hauptabteilungs- leiter für den Arbeitseinsatz im Amt Vierjahresplan, tijdens een bespreking in het Reichsarbeitsministerium mede, dat de Führer overwoog, de militair-dienstplichtige arbeiders tot krijgsgevangenen te verklaren en hen „zwangsweise” naar Duitsland te voeren. Mansfeld had deze kwestie van zijn kant ook reeds besproken met Fisch- böck, Generalkommissar für Finanz und Wirtschaft, en bij hem geen bezwaren ontmoet.3 Terwijl in Duitsland de oorlogsindustrie zich steeds meer uitbreidde, werden hieraan voortdurend arbeidskrachten onttrokken door oproeping in militaire dienst. Kort na bovengenoemde besprekingen zond Mansfeld een schrijven aan de hoogste Duitse vertegenwoordigers in de bezette gebieden, dus ook aan Seyss-Inquart. Hierin werd over de krijgsgevangenen nog met geen woord gerept. Voorlopig wilde men de schijn van vrijwilligheid handhaven. Wel wees Mansfeld erop, dat succes alleen te bereiken viel, indien de maatregelen ter ondersteuning van de werving van 1 Jacob, R. Ein Jahr Sozialarbeit in den Niederlanden, Juni 1941, blz. 13. 2 Vermerk über Ausfiihrungen des Reichsmarschalls in der Sitzung am 7.11.41 im R.L.M. Entwurf. Berlijn, 11 November 1941. In: International Military Tribunal, Trial o f the Major War Criminals, rol. XXVII, blz. 64, is dit document gepubliceerd, maar niet in extenso, met name niet de hier geciteerde passages. Wij gebruikten het document uit de verzameling van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie. 3 Vermerk betr. zwangsweise Überführung von Arbeitern der besetzten Gebiete nach Deutschland. Berlijn, 3 Januari 1942 (Neurenberg document NG-3752).
DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND 43 vrijwillige arbeidskrachten „mit allem Nachdruck” genomen werden. Daarom stelde hij verschillende straffen voor, waaronder gedeeltelijke intrekking van levensmiddelenkaarten.1 Van een openlijke verplichte tewerkstelling in Duitsland werd in dit schrijven nog niet gesproken. In Nederland was de juridische basis hiervoor echter reeds gelegd in een verordening van de Rijkscommissaris van 28 Februari 1941. Volgens deze verordening konden bewoners van het bezette Nederlandse gebied door het Gewestelijk Arbeidsbureau worden verplicht, voor een bepaalde tijd op een hun aangewezen plaats binnen het Nederlandse gebied diensten te verrichten. Daartoe kon het arbeidsbureau aan particuliere en openbare bedrijven en besturen opdragen, arbeidskrachten af te staan.2 Op 21 Maart 1942 werd Gauleiter Sauckel benoemd tot algemeen gevolmachtigde voor de arbeidsinzet voor Duitsland en de bezette gebieden. Twee dagen later schrapte Seyss-Inquart de woorden „binnen het Nederlandse gebied” uit de verordening van 28 Februari.3 Daarmede was de weg gebaand voor een gedwongen uitzending naar Duitsland van een onbeperkt aantal Nederlanders. In Mei 1942 gelastte Sauckel in een Anordnung, bestemd voor zijn ambtenaren: „Dort jedoch, wo in besetzten Gebieten der Appell der Freiwilligkeit nicht ausreicht, müssen unter allen Umstanden Dienstverpflichtungen und Aushebungen vorgenommen werden. Es ist dies ein undiskutierbares Erfordernis unserer Arbeitslage.” 4 De eerste grote groep, die door deze gedwongen uitzending werd getroffen, was die der metaalbewerkers. Doordat zij het eerst aan deze nieuwe vorderingsmethode waren onderworpen, kon deze actie voor de Duitsers „einen überraschend guten Verlauf ”5 aannemen. Naarmate de Duitsers echter in de loop van het jaar voortgingen arbeiders in de meest verschillende bedrijven aan te wijzen en zich daarbij niet alleen beperkten tot enkele industriële centra, breidde het verzet zich onder grote delen van de bevolking uit. De aanvankelijke individuele weerstand ontwikkelde zich langzamerhand tot een algemene houding van lijdelijk verzet. De Nederlandse artsen b.v. keurden een groot percentage opgeroepenen af. „So ist es vorgekommen, dass 50, 60 bis 75% der ausgekammten Leute untauglich waren. D ie Untersuchungen werden zwar von Vertrauensarzten der Arbeitsamter ausgeführt, trotzdem aber konnte man sich des Eindrucks nicht erwehren, dass oft absichtlich Krankheit vorgeschützt wird, die nicht ohne weiteres widerlegt werden kann.” 6 1 Schnellbrief. Betrijft: Verstarkung des Einsatzes von Arbeitskraften aus den besetzten Gebieten im Deutschen Reich und Vorbereitung eines zwangsweisen Einsatzes, 29 Januari 1942 (Neurenberg document PS-1183, zie voor publicatie noot 2, blz. 42). 2 Verordening van den Rijkscommissaris betreffende de verplichting tot het verrichten van diensten... Verordeningenblad, 3 Maart 1941, No. 42/1941. 3 Verordening van den Rijkscommissaris. .., houdende wijziging der Verordening No. 42/1941... Verordeningenblad, 25 Maart 1942, No. 26/1942. 4 Anordnung Nr. 4 des Generalbevollmachtigten für den Arbeitseinsatz über die Anwerbung, Be- treuung, Unterbringung, Ernahrung und Behandlung auslandischer Arbeiter und Arbeiterinnen. 7 Mei 1942. Zie: Handbuch für die Dienststellen des Generalbevollmachtigten für den Arbeitseinsatz und die interessierten Reichsstellen im Grossdeutschen Reich und in den besetzten Gebieten. Deel I, 1944, blz. 79. 5 Rapport van de SD Rotterdam, 8 Januari 1943 (Archief Befehshaber der Sicherheitspolizei und des SD; Verzameling Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie). 6 Rapport van de SD Amsterdam, geen datum (zie voor herkomst noot 5).
Page 1 and 2: M IN IS T E R IE VAN O N D ERW IJS,
Page 3 and 4: i}*3 Copyright 1951 by Netherlands
Page 5 and 6: INHOUD H o o fd stu k X I. D e t e
Page 7 and 8: 8 VOORWOORD onderzoek de gegevens t
Page 9 and 10: INLEIDING: HET ONDERZOEK DE PROBLEE
Page 11 and 12: 12 DE PROBLEEMSTELLING voeren? Hier
Page 13 and 14: 14 HET VERZAMELEN VAN DE BRONNEN be
Page 15 and 16: 16 HET VERZAMELEN VAN DE BRONNEN va
Page 17 and 18: HET VERZAMELEN VAN DE BRONNEN 17 be
Page 19 and 20: HET BRONNENMATERIAAL 19 19. Rapport
Page 21 and 22: DE BRUIKBAARHEID DER BRONNEN 21 mat
Page 23 and 24: HOOFDSTUK I ROTTERDAM, DE GETEISTER
Page 25 and 26: ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 25 o
Page 27 and 28: ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 27 B
Page 29 and 30: ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 29 T
Page 31 and 32: ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 31 g
Page 33 and 34: ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 33 R
Page 35 and 36: ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 35 O
Page 37 and 38: ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 37
Page 39 and 40: ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 39 k
Page 41: DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND 41 ver
Page 45 and 46: DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND 45 zij
Page 47 and 48: DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND 47 naa
Page 49 and 50: DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND 49 dez
Page 51 and 52: MOTIEVEN VAN MILITAIRE AARD 51 de m
Page 53 and 54: MOTIEVEN VAN MILITAIRE AARD 53 die
Page 55 and 56: DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 55 z
Page 57 and 58: DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 57 l
Page 59 and 60: DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 59 I
Page 61 and 62: DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 61 G
Page 63 and 64: DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 63 g
Page 65 and 66: DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 65 O
Page 67 and 68: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 67 And
Page 69 and 70: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 69 hee
Page 71 and 72: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 71 dat
Page 73 and 74: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 73 ,,
Page 75 and 76: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 75 in
Page 77 and 78: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 77 uit
Page 79 and 80: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 79 bre
Page 81 and 82: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 81 De
Page 83 and 84: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 83 Het
Page 85 and 86: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 85 bes
Page 87 and 88: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 87 Eld
Page 89 and 90: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN In het
Page 91 and 92: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 91 sne
Page 93 and 94:
DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN duiken
Page 95 and 96:
NAAR DE VERZAMELPLAATSEN OP 10 NOVE
Page 97 and 98:
NAAR DE VERZAMELPLAATSEN OP 10 NOVE
Page 99 and 100:
HOOFDSTUK V DE TOESTAND IN DE BINNE
Page 101 and 102:
IN DE BINNENSTAD OP 10 NOVEMBER 101
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
HOOFDSTUK VI DE RAZZIA IN DE BINNEN
Page 113 and 114:
DE RAZZIA OP 11 NOVEMBER 113 De wij
Page 115 and 116:
DE RAZZIA OP 11 NOVEMBER 115 Terwij
Page 117 and 118:
DE RAZZIA OP 11 NOVEMBER 117 gehoor
Page 119 and 120:
DE RAZZIA OP 11 NOVEMBER 119 „En
Page 121 and 122:
DE RAZZIA OP 11 NOVEMBER 121 tussen
Page 123 and 124:
HOOFDSTUK VII DE TOCHT NAAR DE VERZ
Page 125 and 126:
HOOFDSTUK VIII DE TOESTAND OP DE VE
Page 127 and 128:
OP DE VERZAMELPLAATSEN 127 In ander
Page 129 and 130:
OP DE VFR7AMFI Pr.AAT.SFN 129 beste
Page 131 and 132:
OP DE VERZAMELPLAATSEN 131 gebouwen
Page 133 and 134:
OP DE VERZAMELPLAATSEN 133 bij gebr
Page 135 and 136:
OP DE VERZAMELPLAATSEN 135 Tenslott
Page 137 and 138:
OP DE VERZAMELPLAATSEN 137 Dan ware
Page 139 and 140:
OP DE VERZAMELPLAATSEN 139 nierskaz
Page 141 and 142:
HOOFDSTUK IX VAN DE VERZAMELPLAATSE
Page 143 and 144:
NAAR DE AFVOERPLAATSEN Na het inval
Page 145 and 146:
NAAR DE AFVOERPLAATSEN 145 „Overa
Page 147 and 148:
DE WEGVOERING — ALGEMEEN OVERZICH
Page 149 and 150:
DE WEGVOERING — ALGEMEEN OVERZICH
Page 151 and 152:
DE TOCHT TE VOET 151 Op de 11de waa
Page 153 and 154:
DE TOCHT TE VOET 153 we een ogenbli
Page 155 and 156:
DE TOCHT TE VOET voor 90 % dreigeme
Page 157 and 158:
DE TOCHT TE VOET 157 in een bord pa
Page 159 and 160:
DE TOCHT TE VOET 159 Van Utrecht we
Page 161 and 162:
DE TOCHT TE VOET 161 „Vanavond is
Page 163 and 164:
DE TOCHT TE VOET 163 enveloppen wer
Page 165 and 166:
DE TOCHT TE VOET 165 peren, chocola
Page 167 and 168:
DE TOCHT PER SCHIP 167 en zijn lotg
Page 169 and 170:
DE TOCHT PER SCHIP 169 inderdaad he
Page 171 and 172:
DE TOCHT PER SCHIP In Vreeswijk, wa
Page 173 and 174:
DE TOCHT PER SCHIP 173 gevormd hadd
Page 175 and 176:
DE TOCHT PER SCHIP 175 Niet overal
Page 177 and 178:
DE TOCHT PER SCHIP 177 alles terech
Page 179 and 180:
DE TOCHT PER SCHIP 179 mering komt.
Page 181 and 182:
DE TOCHT PER SCHIP 181 men op de gr
Page 183 and 184:
DE TOCHT PER SCHIP 183 marcheerden
Page 185 and 186:
DE TOCHT PER SCHIP 185 onder de voe
Page 187 and 188:
HET VERVOER PER TREIN 187 Al slaagd
Page 189 and 190:
HET VERVOER PER TREIN 189 De treine
Page 191 and 192:
HET VERVOER PER TREIN 191 In begins
Page 193 and 194:
HET VERVOER PER TREIN 193 kaarsen,
Page 195 and 196:
HET VERVOER PER TREIN 195 predikant
Page 197 and 198:
HET VERVOER PER TREIN 197 C. was op
Page 199 and 200:
HET VERVOER PER TREIN 199 Een voorb
Page 201 and 202:
HET VERVOER PER TREIN 201 weer op a
Page 203 and 204:
HOOFDSTUK XI DE TEWERKSTELLING IN D
Page 205 and 206:
DE TEWERKSTELLING 205 van Arnhem al
Page 207 and 208:
DE TEWERKSTELLING 2 0 7 in Bauzüge
Page 209 and 210:
DE TEWERKSTELLING 209 In het hoofds
Page 211 and 212:
DE TEWERKSTELLING 211 zij te Rotter
Page 213 and 214:
DE TEWERKSTELLING 213 gegevens van
Page 215 and 216:
ROTTERDAM NA DE RAZZIA 215 Ik hoord
Page 217 and 218:
ROTTERDAM NA DE RAZZIA 2 1 7 als ge
Page 219 and 220:
ROTTERDAM NA DE RAZZIA 2 1 9 Amersf
Page 221 and 222:
ROTTERDAM NA DE RAZZIA 221 fluister
Page 223 and 224:
ROTTERDAM NA DE RAZZIA 223 Reeds ti
Page 225 and 226:
An die Rotterdamer Bevölkerung Die
Page 227 and 228:
2 2 6 ROTTERDAM NA DE RAZZIA drijve
Page 229 and 230:
2 2 8 ROTTERDAM NA DE RAZZIA werkge
Page 231 and 232:
2 3 0 ROTTERDAM NA DE RAZZIA deren,
Page 233 and 234:
2 3 2 ROTTERDAM NA DE RAZZIA onderg
Page 235 and 236:
2 3 4 ROTTERDAM NA DE RAZZIA heeft
Page 237 and 238:
2 3 6 SLOTWOORD had gezonden. Hieri
Page 239 and 240:
2 3 8 SLOTWOORD waarschuwing van Se
Page 241 and 242:
2 4 0 SLOTWOORD onweer nogmaals de
Page 243 and 244:
2 4 2 SLOTWOORD 120.000 bedroeg. Va
Page 245 and 246:
2 4 4 SLOTWOORD Wij zullen daarom d
Page 247 and 248:
LIJST VAN DOCUMENTEN 1. Bevel van H
Page 249 and 250:
248 DUITSE DOCUMENTEN OVER DE RAZZI
Page 251 and 252:
Page 253 and 254:
2 5 2 DUITSE DOCUMENTEN OVER DE RAZ
Page 255 and 256:
Page 257 and 258:
2 5 6 DUITSE DOCUMENTEN OVER DE RAZ
Page 259 and 260:
Page 261 and 262:
PROBLEMS OF RESEARCH As a result of
Page 263 and 264:
SUMMARY 2 6 3 conditions in western
Page 265 and 266:
SUMMARY 2 6 5 Certain aspects of th
Page 267 and 268:
SUMMARY 267 BACKGROUND OF THE RAZZI
Page 269 and 270:
SUMMARY 2 6 9 Between 5 and 6 o’c
Page 271 and 272:
SUMMARY 271 to report. They were to
Page 273 and 274:
SUMMARY 2 7 3 the streets. Sometime
Page 275 and 276:
SUMMARY 275 not the principal funct
Page 277 and 278:
C O N T E N T S 277 P ag e F o r e
Page 279 and 280:
REGISTER
Page 281 and 282:
2 8 2 REGISTER H a r s t e r , Dr.
Page 283 and 284:
2 8 4 REGISTER Schade-Enquête-Comm
show all

De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?