De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

More documents

Recommendations

Info

32 ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD hardheid van de Duitsers. Hun optreden kon in de verwoeste en geteisterde stad geen andere uitwerking hebben, dan dat het de herinnering wakker hield aan de terreurmethoden, die zij in de Meidagen van 1940 gebruikt hadden. Geen enkel deel van de Nederlandse bevolking, in welke streek of stad ook, had op zulk een diep ingrijpende wijze de aard van de Duitse terreur-methoden ondervonden. Want ook al verwekte de eerste fusillering van Nederlandse gijzelaars als represaille voor een sabotagedaad in geheel Nederland schrik en verbittering, het spreekt vanzelf dat nergens de afkeer zo hevig was als in Rotterdam, waar de daad van sabotage had plaats gevonden. Dit moet bedacht worden, wil men de reactie van Rotterdam in April 1943 op de bekendmaking van General Christiansen betreffende de wegvoering van Nederlandse militairen in krijgsgevangenschap verklaren. Van grote stakings-acties, zoals in Twente en Friesland uitbraken, was in Rotterdam geen sprake. Er werd slechts in kleinere bedrijven gestaakt. Bekendheid met de Duitse methoden lag nog te vers in het geheugen dan dat men de gevaren verbonden aan een grootscheeps verzet dorst te riskeren. Hetzelfde gold voor Amsterdam, waar men het terroriserend optreden van de Duitsers had leren kennen tijdens de Februari-staking van 1941. Hoezeer de Duitsers met hun drastisch optreden in Rotterdam succes hadden gehad, bleek wel uit het feit, dat zich daar tijdens de April—Meistakingen het gerucht verspreidde, dat de Duitse politietroepen van plan waren, de fabrieken waarin verder gestaakt zou worden met artillerie te beschieten.1 De Duitsers konden er zich dan ook bij monde van Wölk, de Aussendienststellenleiter der Sicherheitspolizei und des SD te Rotterdam, op beroemen, „dass die breite Masse der Arbeiterschaft... sich voll- kommen im Klaren war, dass die Besatzungsmacht mit allen ihr zur Verfiigung stehenden Mitteln gegen die Streikenden vorgehen wird.” 2 Tevens moet in het oog gehouden worden, dat in Rotterdam, een oorlogs- en reparatiehaven voor de Duitse vloot, alle grote bedrijven, waar tenslotte de zuigkracht gevormd wordt in een grote stakingsbeweging, permanent door manschappen van de Arbeitsschutz bezet waren. Was de hierboven genoemde maatregel van General Christiansen reeds de uitdrukking van de toenemende oorlogsspanning, in de tweede helft van 1943 en in de eerste maanden van 1944 werd het hoe langer hoe duidelijker dat de oorlog — zoals Goebbels zeide — zijn „dramatisch hoogtepunt” naderde. De maatregelen die in ons land genomen werden in verband met de dreigende invasie, bleven ook Rotterdam geenszins bespaard. In de laatste maanden van 1943 en begin 1944 volgden geruchten en berichten over evacuaties en inundaties elkaar steeds sneller op. In de directe omgeving van Rotterdam zag men, dat grote stroken land onder water gezet werden. De 1 Telex-bericht van de Aussenstelle Rotterdam aan de BdS Den Haag, SS-Brigadeführer Dr. Harster, Rotterdam, FS Nummer 1888 vom 2.5.43. 8.08 AR, blz. 2. 2 Telex-bericht van de Aussenstelle Rotterdam aan de BdS Den Haag, SS-Brigadeführer Dr. Harster, Rotterdam, FS Nummer 1850 vom 30.4.43. 15.55 AR, blz. 2.
ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 33 Rotterdammers zelf werden niet geëvacueerd; wel moest de stad vele evacué’s van de Zuidhollandse en Zeeuwse eilanden opnemen. Voor het aanleggen van versperringen en het verrichten van graafwerk in de kustgebieden, waaruit de bevolking verdreven was, werd reeds in het voorjaar van 1944 de werkkracht van de Rotterdamse mannen geëist. Deze tewerkstelling ging door tot in de nazomer van 1944. Toen was bijna iedere Rotterdammer minstens eenmaal opgeroepen geweest om één of twee weken te graven. Lang niet iedereen had zich echter gemeld. Ondertussen kondigden de Geallieerde bombardementseskaders in steeds dichtere vluchten aan, dat de invasie nader kwam. Het gerucht, dat de „alarmtoestand” voor de bezetter was afgekondigd, werd onder deze omstandigheden telkens algemeen als waarheid beschouwd. En in de nacht van 12 Mei 1944, toen de deuren en ramen van de Rotterdamse woningen rammelden door ver verwijderd gedreun, meenden velen, dat het ogenblik van de invasie gekomen was. „Mensen stonden op en kleedden zich aan en hielden zich gereed om hun woningen te gaan verlaten.” 1 6 Juni 1944 was dan eindelijk het grote moment aangebroken. Druk was het voor de couranten-bureaux waar bekend werd gemaakt, dat de invasie was begonnen. Op de Vrijdagavond daaropvolgend ging het gerucht, dat een Geallieerde vloot voor de kust lag. Men zag dat Duitse militairen talrijke punten bezetten en druk heen en weer reden met motoren en auto’s. De teleurstelling was groot, toen er verder niets gebeurde. Spoedig bleek, dat een zegevierende opmars der Geallieerden van Nor- mandië naar het Oosten en het Noorden niet in één ruk zou plaats hebben. De spanning nam af, somberder werd de stemming en de dagelijkse zorgen eisten alle aandacht weer op. Op de plaats van de vroegere binnenstad, waar de grond effen gemaakt was, had men rogge en bonen gezaaid. Daar werd nu de oogst met paard en wagen binnengehaald, terwijl troepen vrouwen en kinderen, onvoldoende gekleed, volgden om na te lezen. Meer hoop kreeg men weer, toen na de doorbraak in Noord-Frankrijk de Geallieerde legers tot vlak bij de Nederlandse grens doorstootten. Op Maandag 4 September werd ’s middags plotseling het Postkantoor gesloten. Vol verwachting keek de bevolking naar het haastige gerij en geloop van de Duitse militairen. Overal stonden de mensen op straat de toestand te bespreken. Uit de geruchten dat Breda was genomen,meende bijna iedereen met zekerheid te kunnen besluiten, dat de bevrijding spoedig een feit zou zijn. De volgende dag, Dolle Dinsdag, werd de heerschappij van het gerucht oppermachtig. Dordrecht zou zelfs zijn bevrijd. In Hillegersberg werd reeds even gevlagd, mensen stonden met bloemen bij de Maasbruggen te wachten. In lange colonnes trokken de Duitsers weg en verdwenen de NSB-ers — gepakt en gezakt. Door deze voortekenen werden de Rotterdammers versterkt in hun hoop bevrijd te worden, zonder dat de stad opnieuw door oorlogshandelingen zou worden ge 1 Uittreksel uit Dagboek van H. de J., 12 Mei 1942.
Page 1 and 2: M IN IS T E R IE VAN O N D ERW IJS,
Page 3 and 4: i}*3 Copyright 1951 by Netherlands
Page 5 and 6: INHOUD H o o fd stu k X I. D e t e
Page 7 and 8: 8 VOORWOORD onderzoek de gegevens t
Page 9 and 10: INLEIDING: HET ONDERZOEK DE PROBLEE
Page 11 and 12: 12 DE PROBLEEMSTELLING voeren? Hier
Page 13 and 14: 14 HET VERZAMELEN VAN DE BRONNEN be
Page 15 and 16: 16 HET VERZAMELEN VAN DE BRONNEN va
Page 17 and 18: HET VERZAMELEN VAN DE BRONNEN 17 be
Page 19 and 20: HET BRONNENMATERIAAL 19 19. Rapport
Page 21 and 22: DE BRUIKBAARHEID DER BRONNEN 21 mat
Page 23 and 24: HOOFDSTUK I ROTTERDAM, DE GETEISTER
Page 25 and 26: ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 25 o
Page 27 and 28: ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 27 B
Page 29 and 30: ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 29 T
Page 31: ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 31 g
Page 35 and 36: ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 35 O
Page 37 and 38: ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 37
Page 39 and 40: ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 39 k
Page 41 and 42: DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND 41 ver
Page 43 and 44: DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND 43 vri
Page 45 and 46: DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND 45 zij
Page 47 and 48: DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND 47 naa
Page 49 and 50: DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND 49 dez
Page 51 and 52: MOTIEVEN VAN MILITAIRE AARD 51 de m
Page 53 and 54: MOTIEVEN VAN MILITAIRE AARD 53 die
Page 55 and 56: DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 55 z
Page 57 and 58: DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 57 l
Page 59 and 60: DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 59 I
Page 61 and 62: DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 61 G
Page 63 and 64: DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 63 g
Page 65 and 66: DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 65 O
Page 67 and 68: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 67 And
Page 69 and 70: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 69 hee
Page 71 and 72: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 71 dat
Page 73 and 74: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 73 ,,
Page 75 and 76: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 75 in
Page 77 and 78: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 77 uit
Page 79 and 80: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 79 bre
Page 81 and 82: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 81 De
Page 83 and 84:
DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 83 Het
Page 85 and 86:
DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 85 bes
Page 87 and 88:
DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 87 Eld
Page 89 and 90:
DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN In het
Page 91 and 92:
DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 91 sne
Page 93 and 94:
DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN duiken
Page 95 and 96:
NAAR DE VERZAMELPLAATSEN OP 10 NOVE
Page 97 and 98:
NAAR DE VERZAMELPLAATSEN OP 10 NOVE
Page 99 and 100:
HOOFDSTUK V DE TOESTAND IN DE BINNE
Page 101 and 102:
IN DE BINNENSTAD OP 10 NOVEMBER 101
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
HOOFDSTUK VI DE RAZZIA IN DE BINNEN
Page 113 and 114:
DE RAZZIA OP 11 NOVEMBER 113 De wij
Page 115 and 116:
DE RAZZIA OP 11 NOVEMBER 115 Terwij
Page 117 and 118:
DE RAZZIA OP 11 NOVEMBER 117 gehoor
Page 119 and 120:
DE RAZZIA OP 11 NOVEMBER 119 „En
Page 121 and 122:
DE RAZZIA OP 11 NOVEMBER 121 tussen
Page 123 and 124:
HOOFDSTUK VII DE TOCHT NAAR DE VERZ
Page 125 and 126:
HOOFDSTUK VIII DE TOESTAND OP DE VE
Page 127 and 128:
OP DE VERZAMELPLAATSEN 127 In ander
Page 129 and 130:
OP DE VFR7AMFI Pr.AAT.SFN 129 beste
Page 131 and 132:
OP DE VERZAMELPLAATSEN 131 gebouwen
Page 133 and 134:
OP DE VERZAMELPLAATSEN 133 bij gebr
Page 135 and 136:
OP DE VERZAMELPLAATSEN 135 Tenslott
Page 137 and 138:
OP DE VERZAMELPLAATSEN 137 Dan ware
Page 139 and 140:
OP DE VERZAMELPLAATSEN 139 nierskaz
Page 141 and 142:
HOOFDSTUK IX VAN DE VERZAMELPLAATSE
Page 143 and 144:
NAAR DE AFVOERPLAATSEN Na het inval
Page 145 and 146:
NAAR DE AFVOERPLAATSEN 145 „Overa
Page 147 and 148:
DE WEGVOERING — ALGEMEEN OVERZICH
Page 149 and 150:
DE WEGVOERING — ALGEMEEN OVERZICH
Page 151 and 152:
DE TOCHT TE VOET 151 Op de 11de waa
Page 153 and 154:
DE TOCHT TE VOET 153 we een ogenbli
Page 155 and 156:
DE TOCHT TE VOET voor 90 % dreigeme
Page 157 and 158:
DE TOCHT TE VOET 157 in een bord pa
Page 159 and 160:
DE TOCHT TE VOET 159 Van Utrecht we
Page 161 and 162:
DE TOCHT TE VOET 161 „Vanavond is
Page 163 and 164:
DE TOCHT TE VOET 163 enveloppen wer
Page 165 and 166:
DE TOCHT TE VOET 165 peren, chocola
Page 167 and 168:
DE TOCHT PER SCHIP 167 en zijn lotg
Page 169 and 170:
DE TOCHT PER SCHIP 169 inderdaad he
Page 171 and 172:
DE TOCHT PER SCHIP In Vreeswijk, wa
Page 173 and 174:
DE TOCHT PER SCHIP 173 gevormd hadd
Page 175 and 176:
DE TOCHT PER SCHIP 175 Niet overal
Page 177 and 178:
DE TOCHT PER SCHIP 177 alles terech
Page 179 and 180:
DE TOCHT PER SCHIP 179 mering komt.
Page 181 and 182:
DE TOCHT PER SCHIP 181 men op de gr
Page 183 and 184:
DE TOCHT PER SCHIP 183 marcheerden
Page 185 and 186:
DE TOCHT PER SCHIP 185 onder de voe
Page 187 and 188:
HET VERVOER PER TREIN 187 Al slaagd
Page 189 and 190:
HET VERVOER PER TREIN 189 De treine
Page 191 and 192:
HET VERVOER PER TREIN 191 In begins
Page 193 and 194:
HET VERVOER PER TREIN 193 kaarsen,
Page 195 and 196:
HET VERVOER PER TREIN 195 predikant
Page 197 and 198:
HET VERVOER PER TREIN 197 C. was op
Page 199 and 200:
HET VERVOER PER TREIN 199 Een voorb
Page 201 and 202:
HET VERVOER PER TREIN 201 weer op a
Page 203 and 204:
HOOFDSTUK XI DE TEWERKSTELLING IN D
Page 205 and 206:
DE TEWERKSTELLING 205 van Arnhem al
Page 207 and 208:
DE TEWERKSTELLING 2 0 7 in Bauzüge
Page 209 and 210:
DE TEWERKSTELLING 209 In het hoofds
Page 211 and 212:
DE TEWERKSTELLING 211 zij te Rotter
Page 213 and 214:
DE TEWERKSTELLING 213 gegevens van
Page 215 and 216:
ROTTERDAM NA DE RAZZIA 215 Ik hoord
Page 217 and 218:
ROTTERDAM NA DE RAZZIA 2 1 7 als ge
Page 219 and 220:
ROTTERDAM NA DE RAZZIA 2 1 9 Amersf
Page 221 and 222:
ROTTERDAM NA DE RAZZIA 221 fluister
Page 223 and 224:
ROTTERDAM NA DE RAZZIA 223 Reeds ti
Page 225 and 226:
An die Rotterdamer Bevölkerung Die
Page 227 and 228:
2 2 6 ROTTERDAM NA DE RAZZIA drijve
Page 229 and 230:
2 2 8 ROTTERDAM NA DE RAZZIA werkge
Page 231 and 232:
2 3 0 ROTTERDAM NA DE RAZZIA deren,
Page 233 and 234:
2 3 2 ROTTERDAM NA DE RAZZIA onderg
Page 235 and 236:
2 3 4 ROTTERDAM NA DE RAZZIA heeft
Page 237 and 238:
2 3 6 SLOTWOORD had gezonden. Hieri
Page 239 and 240:
2 3 8 SLOTWOORD waarschuwing van Se
Page 241 and 242:
2 4 0 SLOTWOORD onweer nogmaals de
Page 243 and 244:
2 4 2 SLOTWOORD 120.000 bedroeg. Va
Page 245 and 246:
2 4 4 SLOTWOORD Wij zullen daarom d
Page 247 and 248:
LIJST VAN DOCUMENTEN 1. Bevel van H
Page 249 and 250:
248 DUITSE DOCUMENTEN OVER DE RAZZI
Page 251 and 252:
Page 253 and 254:
2 5 2 DUITSE DOCUMENTEN OVER DE RAZ
Page 255 and 256:
Page 257 and 258:
2 5 6 DUITSE DOCUMENTEN OVER DE RAZ
Page 259 and 260:
Page 261 and 262:
PROBLEMS OF RESEARCH As a result of
Page 263 and 264:
SUMMARY 2 6 3 conditions in western
Page 265 and 266:
SUMMARY 2 6 5 Certain aspects of th
Page 267 and 268:
SUMMARY 267 BACKGROUND OF THE RAZZI
Page 269 and 270:
SUMMARY 2 6 9 Between 5 and 6 o’c
Page 271 and 272:
SUMMARY 271 to report. They were to
Page 273 and 274:
SUMMARY 2 7 3 the streets. Sometime
Page 275 and 276:
SUMMARY 275 not the principal funct
Page 277 and 278:
C O N T E N T S 277 P ag e F o r e
Page 279 and 280:
REGISTER
Page 281 and 282:
2 8 2 REGISTER H a r s t e r , Dr.
Page 283 and 284:
2 8 4 REGISTER Schade-Enquête-Comm
show all

De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?