De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

32 ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD
hardheid van de Duitsers. Hun optreden kon in de verwoeste en geteisterde stad geen
andere uitwerking hebben, dan dat het de herinnering wakker hield aan de terreurmethoden,
die zij in de Meidagen van 1940 gebruikt hadden.
Geen enkel deel van de Nederlandse bevolking, in welke streek of stad ook, had
op zulk een diep ingrijpende wijze de aard van de Duitse terreur-methoden ondervonden.
Want ook al verwekte de eerste fusillering van Nederlandse gijzelaars als
represaille voor een sabotagedaad in geheel Nederland schrik en verbittering, het
spreekt vanzelf dat nergens de afkeer zo hevig was als in Rotterdam, waar de daad
van sabotage had plaats gevonden.
Dit moet bedacht worden, wil men de reactie van Rotterdam in April 1943 op de
bekendmaking van General Christiansen betreffende de wegvoering van Nederlandse
militairen in krijgsgevangenschap verklaren. Van grote stakings-acties, zoals in
Twente en Friesland uitbraken, was in Rotterdam geen sprake. Er werd slechts in
kleinere bedrijven gestaakt. Bekendheid met de Duitse methoden lag nog te vers in het
geheugen dan dat men de gevaren verbonden aan een grootscheeps verzet dorst te
riskeren. Hetzelfde gold voor Amsterdam, waar men het terroriserend optreden van
de Duitsers had leren kennen tijdens de Februari-staking van 1941. Hoezeer de
Duitsers met hun drastisch optreden in Rotterdam succes hadden gehad, bleek
wel uit het feit, dat zich daar tijdens de April—Meistakingen het gerucht verspreidde,
dat de Duitse politietroepen van plan waren, de fabrieken waarin verder gestaakt
zou worden met artillerie te beschieten.1 De Duitsers konden er zich dan ook bij
monde van Wölk, de Aussendienststellenleiter der Sicherheitspolizei und des SD te
Rotterdam, op beroemen, „dass die breite Masse der Arbeiterschaft... sich voll-
kommen im Klaren war, dass die Besatzungsmacht mit allen ihr zur Verfiigung stehenden
Mitteln gegen die Streikenden vorgehen wird.” 2 Tevens moet in het oog gehouden
worden, dat in Rotterdam, een oorlogs- en reparatiehaven voor de Duitse vloot, alle
grote bedrijven, waar tenslotte de zuigkracht gevormd wordt in een grote stakingsbeweging,
permanent door manschappen van de Arbeitsschutz bezet waren.
Was de hierboven genoemde maatregel van General Christiansen reeds de uitdrukking
van de toenemende oorlogsspanning, in de tweede helft van 1943 en in de eerste
maanden van 1944 werd het hoe langer hoe duidelijker dat de oorlog — zoals
Goebbels zeide — zijn „dramatisch hoogtepunt” naderde. De maatregelen die in ons
land genomen werden in verband met de dreigende invasie, bleven ook Rotterdam
geenszins bespaard. In de laatste maanden van 1943 en begin 1944 volgden geruchten
en berichten over evacuaties en inundaties elkaar steeds sneller op. In de directe omgeving
van Rotterdam zag men, dat grote stroken land onder water gezet werden. De
1 Telex-bericht van de Aussenstelle Rotterdam aan de BdS Den Haag, SS-Brigadeführer Dr.
Harster, Rotterdam, FS Nummer 1888 vom 2.5.43. 8.08 AR, blz. 2.
2 Telex-bericht van de Aussenstelle Rotterdam aan de BdS Den Haag, SS-Brigadeführer Dr.
Harster, Rotterdam, FS Nummer 1850 vom 30.4.43. 15.55 AR, blz. 2.