De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

26 ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD
oever gebruikte men daarvoor de vellen, waarop de ambtenaren gewoonlijk hun
concepten schreven en aan de Linker Maasoever zelfs stencilpapier of vodjes.1
De verwoesting in de binnenstad maakte tegelijkertijd duizenden mensen werkloos.
Was het gemiddeld aantal personen, dat zich als werkzoekend had laten inschrijven,
over de eerste vier maanden van 1940 ruim 5.000 per maand, in Juni was het ruim
24.000. Zowel de tewerkstelling in het puin als het besluit van 27 Mei 1940 van de
Opperbevelhebber van Land- en Zeemacht betreffende het verbod van stopzetting
van de arbeid en het ontslag van arbeiders in ondernemingen, remden echter de toename
van de werkloosheid.2
Het bombardement had op vele wijzen diep in het leven van de Rotterdammers
ingegrepen. Het had de stad verminkt, de mensen verarmd en een mateloos leed over
hen gebracht. Men had een strijd verwacht, maar geen moord op weerloze burgers.
Met één slag werd het honderdduizenden ingehamerd, dat de Duitsers voor geen
methode van geweld zouden terugdeinzen, als de Sieg in gevaar werd gebracht. En
de ruïnes of kale vlakten spraken deze overtuigende taal elke dag. Het bombardement
had daardoor ook psychologische gevolgen. Het besef dat elk verzet niet alleen meedogenloos,
maar ook op willekeurige wijze zou worden onderdrukt, maakte de bodem
rijp voor een verdere succesvolle Duitse terreur. Dat de Duitsers in Augustus 1942,
na een aanslag op een spoorwegviaduct, zo hard terugsloegen en eind April 1943,
na het uitbreken van grote stakingen in het land, zoveel troepen naar Rotterdam
zonden, was zeker niet het gevolg van hun „kwade geweten”, maar was er uitsluitend
op gericht met intimidatiemiddelen de angst voor de terreur bij de Rotterdammers
levendig te houden. De bezetters hadden dit blijkbaar nodig in de vijandige stad, die
zo belangrijk was voor hun oorlogvoering. Want inplaats van transitohaven was
Rotterdam marinebasis en reparatiehaven voor de Duitsers geworden.
Dit is een van de redenen, waarom de Rotterdammers reeds kort na de capitulatie
bijna elke dag eraan herinnerd werden, dat de oorlog niet was geëindigd, maar
integendeel pas was begonnen. Aanvankelijk vrijwel iedere nacht en later in het jaar
1940 steeds vaker overdag, kwamen Geallieerde vliegtuigen, die fotografeerden,
mitrailleerden of bombardeerden. Menigmaal werd de Rotterdamse bevolking het
slachtoffer van luchtaanvallen. In 1940 overleden na de Meidagen tengevolge van
deze bombardementen 47 personen en werden 81 personen gewond. Bij het bombardement
van 3 October 1941, toen vrijwel over het gehele gebied van de stad bommen,
vooral brandbommen, neerkwamen, lieten 106 personen het leven. Van nog
ernstiger aard was het bombardement op het westelijk stadsdeel op 31 Maart 1943,
waardoor 401 personen overleden, 112 werden gewond en niet minder dan 16.500
mensen dakloos werden. Alleen reeds in 1943 werden in Rotterdam bijna evenveel
gezinnen door bombardementen getroffen als in dat jaar in de rest van het land.3
1 Tot 7 Juli 1940 werd het publiek in de gelegenheid gesteld het noodgeld tegen het gangbare
ruilmiddel in te wisselen, a.w. blz. 3.
2 Niet-gepubliceerd verslag Arbeidsbemiddeling, door P. Knop, blz. 2.
3 Jaarverslag 1943 van de Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Zuid-Holland, blz. 54/55.