De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

SLOTWOORD 243
los te krijgen, doch men wees de berichtgeving van Vrij Nederland, dat hier de woorden
van Duitse officieren publiceerde, in haar algemeenheid van de hand. Het is gebeurd,
dat vrouwen na de razzia naar de Duitse bureaux gingen om nadere inlichtingen
over hun mannen in te winnen. Dat zij zich daarbij zouden hebben gedragen
zoals de Duitse officieren opmerkten, is nergens gebleken. Een Duitser, die wij o.a.
over dit onderwerp hoorden, vertelde:
„Am ersten Tag war sehr viel Anlauf durch Frauen, die was wissen wollten, die
ihren Mannern noch Butterbrote bringen wollten, oder Decken bringen wollten, oder
Kleidungsstücke bringen wollten. Die konnten wir nicht annehmen, weil wir ja gar nicht
wussten, wo die Manner geblieben waren”. De vrouwen „waren natürlich niedergeschla-
gen. Das ist ja ganz verstandlich . . . Deswegen habe ich ja auch gesagt, wir wollen die
Frauen erst gar nicht ins Haus hereinkommen lassen. A uf der Strasse standen schon
20 bis 30 angereiht, die singen alle dasselbe Klagelied. . . So kamen sie dan ’rein zu uns.
Und jede Frau klagte und weinte und man konnte ja nicht helfen. Dann habe ich ein
grosses Plakat schreiben lassen: „Nachfragen nach Leuten: Ortskommandantur”. So
haben wir sie dann weiter geschleust”} En een andere Duitser, die wij hieromtrent
hoorden, verklaarde, dat na de razzia de Dienststelle druk bezocht werd door vrouwen
van NSB-ers en andere deutschfreundliche lieden.2
Wat de Duitsers volgens Vrij Nederland over de „lijdzame houding van ons volk”
na de razzia zeiden, wordt overigens door de feiten gelogenstraft. In de voorgaande
hoofdstukken hebben wij reeds gezien, dat vrouwen haar mannen achterop gingen
en probeerden hen mee terug te krijgen. Tot zelfs in de oostelijke provincies gingen
zij de mannen achterna. De bevolking langs de routes gedroeg zich voorbeeldig en
trotseerde het ruwe optreden van de Duitsers. Vele honderden mannen konden door
haar toedoen aan de greep der Duitsers ontkomen. In de oostelijke provincies, waar
enige duizenden Rotterdammers te werk werden gesteld, organiseerde men op grote
schaal de vlucht naar huis. En dat was geen werk van enkele dagen, maar van
maanden, zo lang de bezetting duurde.
En wat de Rotterdammers zelf betreft: toen zij eenmaal hun stad verlaten hadden,
hun gezin niet meer bedreigd voelden en het Duitse machtsapparaat niet meer tegen
zichzelf zagen gericht; toen zij opgenomen waren in de anonymiteit van millioenen
buitenlandse arbeiders, week de ban — voor de één sneller, voor de ander langzamer.
Velen vluchtten al tijdens het transport, anderen later uit de verblijfplaatsen. Een
enquête, ingesteld onder 723 weggevoerden, toonde aan, dat ruim 30 % in de loop
der maanden de verblijfplaatsen ontvlucht is. Een opmerkelijk percentage! Het moge
leren dat men over de Rotterdammers als groep geen generaliserend oordeel
mag vellen. Velen die op 10 en 11 November angstig waren, toonden zich later
moedig.
1 Verslag van de bespreking met P. Burghoff, Oberkriminalsekretar, blz. 8, 9.
2 Verslag van de bespreking met J. W. Hoffmann, Kriminalsekretar, blz. 3, 4.