De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

2 4 0 SLOTWOORD
onweer nogmaals de stad voorbij trekt. „De Moffen zullen nu eerst weer de Haarlemse
buit moeten afvoeren . . .” En het artikel eindigde met de woorden: „Zijn wij dan
werkelijk zo laf geworden?”
In het licht van al het voorgaande lijkt het scherpe oordeel van de illegaliteit niet
geheel gerechtvaardigd. Maar kon de illegaliteit anders oordelen, in een tijd waarin de
bevolking door het wegvoeren van mannen in de kracht van hun leven met ondergang
werd bedreigd? Is het niet de functie van elke illegaliteit om met alle middelen de
strijdvaardigheid van een bevolking tegen een onderdrukker aan te wakkeren en de
strijdmethoden aan te wijzen? Is het niet haar functie, het ontwijken van de strijd
tegen te gaan en daartegenover, door voorbeeld en propaganda een vechtersmoraal
tot ontwikkeling te brengen? In het manifest van 20 November 1944, dat Vrij Nederland
naar aanleiding van de razzia in Rotterdam uitgaf, heet het: „Wie het water
ontwijken wil moet zwemmen. Wie in deze totale oorlog de dood ontlopen wil moet
vechten! Vechten! Dit is geen leus van illegale heethoofden. Wij wilden wel om alles
wat ons lief is, dat dit lot het arme Nederlandse volk, ons geliefd eigen volk, bespaard
was gebleven. Maar het is ons niet bespaard! Het is er! Daarom kennen wij slechts
één wet: Verzet\ . . . Ga niet! zeggen wij. Meld U nooit aan bij deze barbaarse ploerten.
Gij behoeft geen held te zijn, maar U moogt geen schaap zijn...........De gezamenlijk
eensgezinde Amsterdamse burgerij is sterk! Verstop U! En kunt ge dat niet,
weiger toch! Ga nooit vrijwillig mee! Mobiliseert Uw kinderen. Laat ze voor de deur
gaan liggen. Vrouwen .... Gij, die in de nood Uw kinderen gebaard hebt, kunt gij
ze niet nog eenmaal verdedigen! Hebben wij niet allen eenmaal door het offer van de
moeder ons leven ontvangen? Als Amsterdam zich tot deze strijd gereed maakt,
kunnen er nog verrassende dingen gebeuren! Voor onszelf en voor onze folteraars!”
In Amsterdam vond de grote razzia niet plaats. In hoeverre de Amsterdamse
bevolking het aangehaalde parool zou hebben opgevolgd, weten wij niet. Evenmin
wagen wij ons aan uitspraken, dat een dergelijk verzet van de bevolking de Duitse
soldaten wel of niet in hun optreden zou hebben verlamd. Wel kunnen wij hier zien,
hoe een der belangrijkste groepen van de illegaliteit zich het verzet tegen de razzia’s,
zoals deze o.a. in Rotterdam werden uitgevoerd, practisch voorstelde.
De mogelijkheid voor dergelijk verzet was klaarblijkelijk niet aanwezig. De staking
van April—Mei 1943 had niet minder dan 200 doden geëist. De bevolking had geleerd,
dat grote verzetsacties bloedig zouden worden onderdrukt. Dat de spoorwegstaking
zo algemeen kon worden, was niet alleen te verklaren uit het feit, dat het hier
een stakingsbevel gold van de Nederlandse regering in Londen, maar ook uit de omstandigheid,
dat het afkondigen van de staking gepaard ging met een grootse militaire
actie, een ondernemen dus waarnaar men in het bezette Nederland reeds zo vaak
hunkerend had uitgezien en dat, zoals men dacht, een spoedig einde van de oorlog
betekende. In November 1944 echter, was het bruggehoofd om Arnhem opgeruimd,
de Geallieerden hadden zich teruggetrokken, de fronten in Nederland lagen vast en
onwrikbaar, de toekomst zag er somber uit, zonder uitzicht. Aan verzetsacties op