De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

More documents

Recommendations

Info

218 ROTTERDAM NA DE RAZZIA geringe schaal, mannen opgepakt.1 Op 13 November werd een proclamatie uitgevaardigd waarin Generalmajor Kistner bekend maakte, dat „de actie inzake het oproepen van arbeidskrachten in Rotterdam” geeindigd was, doch tevens dat controle zou worden uitgeoefend.2 De geruchten dat nog mensen werden opgepakt, en de onzekerheid over de strekking van de proclamatie hadden ten gevolge, dat vele mannen, vooral in de gevaarlijke leeftijd, zich niet op straat waagden. In zijn proclamatie van 13 November riep Generalmajor Kistner mensen op, om in het belang van de voedselvoorziening de opengevallen plaatsen in de bedrijven in te nemen en stelde hij voor mannelijk personeel van „onontbeerlijke” bedrijven de mogelijkheid open om vrijstelling te verkrijgen. Hij deed hierbij een beroep op de „goede wil” van de bevolking om de door de razzia ontstane hiaten aan te vullen, opdat de „vroegere gang van zaken” zou kunnen worden gehandhaafd. Maar wie durfde vertrouwen te schenken aan zijn woorden? De voedselvoorziening, die door de wegvoering van zoveel mannen reeds een zware klap had gekregen, dreigde geheel spaak te lopen. De gemeentelijke autoriteiten zagen dit gevaar duidelijk in. Zij drongen er bij Völckers én Kistner op aan, zowel de actie als de controle te doen ophouden.3 Deze pogingen hadden als gevolg, dat op 14 November een nieuwe bekendmaking van Kistner werd gepubliceerd, waarin werd medegedeeld dat de actie was „afgesloten” en controle niet meer zou plaats vinden.4 Het gevoel van onveiligheid bleef echter bestaan. Hiervoor was ook wel reden. Nog op 17 November werd in de stad door de Wehrmacht controle uitgeoefend. Dat was dus in strijd met de proclamatie van Kistner. Een week later werd de bevolking weer opgeschrikt door geruchten dat razzia’s plaats vonden. Een dagboekschrijfster tekent aan, dat men opnieuw van alle kanten werd gewaarschuwd. „Het is zenuwslopend”, schreef zij.5 In een maandrapport van de politiepresident te Rotterdam gedateerd 16 December 1944, wordt vermeld, dat de paniekstemming wel „lichtelijk” was geluwd, maar dat geruchten nog snel onrust veroorzaakten.6 Ook door andere oorzaken heerste er een gespannen sfeer in de stad. In de eerste plaats was er de onzekerheid over de plaats, waar de mannen heen waren gevoerd. Slechts langzaam druppelden berichten binnen. In November kreeg men nog bijna uitsluitend berichten uit de mond van teruggekeerde vluchtelingen of door middel van briefjes, die tijdens het transport waren verzonden. Er kwamen briefjes uit Utrecht 1 a. Dagboekaantekeningen van S. b. Rapport over de razzia 10/11 November 1944, meer speciaal ten aanzien van de Luchtbeschermingsdienst en de toestand op het Stadhuis, door G. van Nus, blz. 7. 2 Proclamatie van Generalmajor Kistner Aan de bevolking van Rotterdam, Rotterdam, 13 November 1944. 3 a. Dagboekaantekeningen van S. b. Zie ook: Graaf, F. A. de. Op leven en dood; kroniek van oorlog en bezetting 1940—1945, Rotterdam, 1946, blz. 263. 4 Nieuwe Rotterdamsche Courant, 14 November 1944. 5 a. Dagboek van mej. F. K. b. Zie ook: Dagboek van G. M. 6 Maandrapport van de Politiepresident Rotterdam, G. no. 2/1944. Rotterdam, 16 December 1944.
ROTTERDAM NA DE RAZZIA 2 1 9 Amersfoort, Zwolle en andere plaatsen langs de route naar Duitsland. Maar waar man of zoon terecht was gekomen, wist men in November in verreweg de meeste gezinnen nog niet. Verder deed in de maand na de razzia de honger zich in vele gezinnen reeds voelen. De rantsoenen werden verminderd tot 1 kg. aardappelen en 1000 gr. brood per week maar de aangewezen bonnen konden niet of slechts met veel moeite worden gehonoreerd. De prijzen op de zwarte markt liepen zo hoog op dat verreweg het grootste deel van de bevolking de belangrijkste levensmiddelen moest ontberen.1 De nood leidde tot ongeregeldheden. Levensmiddelenwinkels en bakkerswagens werden geplunderd, waarbij volgens politieberichten vooral vrouwen en kinderen betrokken waren. Op 24 November waren 24 gevallen van plundering van bakkerswagens bekend. Op 28 November werd een kolenopslagplaats door een groep van ongeveer 400 personen overvallen.2 Inmiddels heerste er in gezinnen van arbeiders en kleine zelfstandigen geldgebrek. Doordat de razzia op Vrijdag en Zaterdag was uitgevoerd, waren er vele vrouwen die voor de volgende week geen huishoudgeld gekregen hadden. Hoewel in het vor- deringsbevel was aangekondigd, dat voor de achtergebleven gezinnen gezorgd zou worden, bleek al spoedig dat de Duitsers hiervoor geen maatregelen getroffen hadden. Zoals wij straks zullen zien, werden, voordat een officiële regeling ten aanzien van alle weggevoerden was getroffen, door een groep Rotterdamse particulieren gelden beschikbaar gesteld om de materiële nood in de eerste twee weken te lenigen. De voorbereiding daartoe nam enige tijd in beslag. Op 18 November verscheen van deze zijde de eerste mededeling in de kranten, dat op Maandag 20 Nov. publicaties zouden verschijnen betreffende een nooduitkering aan achtergebleven gezinnen van weggevoerde werkkrachten.3 Naar aanleiding van dit bericht kwamen reeds in de loop van die Maandag verscheidene vrouwen op het Raadhuis. De ambtenaren die hen te woord stonden, konden nog geen definitieve mededelingen verstrekken. Deze zouden immers pas in de kranten van Maandagavond worden gepubliceerd. De vrouwen maakten echter meteen van de gelegenheid gebruik om inlichtingen omtrent hun mannen te vragen. Dat de vrouwen op het Raadhuis inlichtingen vroegen, kan geen verwondering wekken. Reeds op 14 November had Kistner in de kranten laten bekendmaken, dat men zich „voor informaties, klachten etc. inzake personen, wier diensten gevorderd zijn door de Duitse Weermacht op Vrijdag en Zaterdag”, kon wenden tot Kamer 107 van het Raadhuis.4 Doordat men daar noch omtrent de financiële regeling, noch omtrent de bestemming van de mannen iets naders kon mededelen, 1 Maandrapport van de Politiepresident Rotterdam, G. no. 2/1944. Rotterdam, 16 December 1944. Volgens dit rapport waren de prijzen op de zwarte markt te Rotterdam: aardappelen tot f 110,— per hl, brood f 5,25 per 800 gram, suiker f 30,— per kg en tarwe f 6,— per kg. 2 a. Dagboekaantekeningen van S. b. Rapporten van de Staatspolitie Rotterdam d.d. 24 November 1944 (no. 5600, 5604, 5607), 25 November 1944 (no. 5617) en 29 November 1944 (no. 563/1944). 3 Nieuwe Rotterdamsche Courant, 18 November 1944. 4 Nieuwe Rotterdamsche Courant, 14 November 1944.
Page 1 and 2:
M IN IS T E R IE VAN O N D ERW IJS,
Page 3 and 4:
i}*3 Copyright 1951 by Netherlands
Page 5 and 6:
INHOUD H o o fd stu k X I. D e t e
Page 7 and 8:
8 VOORWOORD onderzoek de gegevens t
Page 9 and 10:
INLEIDING: HET ONDERZOEK DE PROBLEE
Page 11 and 12:
12 DE PROBLEEMSTELLING voeren? Hier
Page 13 and 14:
14 HET VERZAMELEN VAN DE BRONNEN be
Page 15 and 16:
16 HET VERZAMELEN VAN DE BRONNEN va
Page 17 and 18:
HET VERZAMELEN VAN DE BRONNEN 17 be
Page 19 and 20:
HET BRONNENMATERIAAL 19 19. Rapport
Page 21 and 22:
DE BRUIKBAARHEID DER BRONNEN 21 mat
Page 23 and 24:
HOOFDSTUK I ROTTERDAM, DE GETEISTER
Page 25 and 26:
ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 25 o
Page 27 and 28:
ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 27 B
Page 29 and 30:
ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 29 T
Page 31 and 32:
ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 31 g
Page 33 and 34:
ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 33 R
Page 35 and 36:
ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 35 O
Page 37 and 38:
ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 37
Page 39 and 40:
ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 39 k
Page 41 and 42:
DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND 41 ver
Page 43 and 44:
DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND 43 vri
Page 45 and 46:
DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND 45 zij
Page 47 and 48:
DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND 47 naa
Page 49 and 50:
DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND 49 dez
Page 51 and 52:
MOTIEVEN VAN MILITAIRE AARD 51 de m
Page 53 and 54:
MOTIEVEN VAN MILITAIRE AARD 53 die
Page 55 and 56:
DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 55 z
Page 57 and 58:
DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 57 l
Page 59 and 60:
DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 59 I
Page 61 and 62:
DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 61 G
Page 63 and 64:
DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 63 g
Page 65 and 66:
DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 65 O
Page 67 and 68:
DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 67 And
Page 69 and 70:
DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 69 hee
Page 71 and 72:
DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 71 dat
Page 73 and 74:
DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 73 ,,
Page 75 and 76:
DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 75 in
Page 77 and 78:
DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 77 uit
Page 79 and 80:
DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 79 bre
Page 81 and 82:
DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 81 De
Page 83 and 84:
DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 83 Het
Page 85 and 86:
DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 85 bes
Page 87 and 88:
DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 87 Eld
Page 89 and 90:
DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN In het
Page 91 and 92:
DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 91 sne
Page 93 and 94:
DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN duiken
Page 95 and 96:
NAAR DE VERZAMELPLAATSEN OP 10 NOVE
Page 97 and 98:
NAAR DE VERZAMELPLAATSEN OP 10 NOVE
Page 99 and 100:
HOOFDSTUK V DE TOESTAND IN DE BINNE
Page 101 and 102:
IN DE BINNENSTAD OP 10 NOVEMBER 101
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
HOOFDSTUK VI DE RAZZIA IN DE BINNEN
Page 113 and 114:
DE RAZZIA OP 11 NOVEMBER 113 De wij
Page 115 and 116:
DE RAZZIA OP 11 NOVEMBER 115 Terwij
Page 117 and 118:
DE RAZZIA OP 11 NOVEMBER 117 gehoor
Page 119 and 120:
DE RAZZIA OP 11 NOVEMBER 119 „En
Page 121 and 122:
DE RAZZIA OP 11 NOVEMBER 121 tussen
Page 123 and 124:
HOOFDSTUK VII DE TOCHT NAAR DE VERZ
Page 125 and 126:
HOOFDSTUK VIII DE TOESTAND OP DE VE
Page 127 and 128:
OP DE VERZAMELPLAATSEN 127 In ander
Page 129 and 130:
OP DE VFR7AMFI Pr.AAT.SFN 129 beste
Page 131 and 132:
OP DE VERZAMELPLAATSEN 131 gebouwen
Page 133 and 134:
OP DE VERZAMELPLAATSEN 133 bij gebr
Page 135 and 136:
OP DE VERZAMELPLAATSEN 135 Tenslott
Page 137 and 138:
OP DE VERZAMELPLAATSEN 137 Dan ware
Page 139 and 140:
OP DE VERZAMELPLAATSEN 139 nierskaz
Page 141 and 142:
HOOFDSTUK IX VAN DE VERZAMELPLAATSE
Page 143 and 144:
NAAR DE AFVOERPLAATSEN Na het inval
Page 145 and 146:
NAAR DE AFVOERPLAATSEN 145 „Overa
Page 147 and 148:
DE WEGVOERING — ALGEMEEN OVERZICH
Page 149 and 150:
DE WEGVOERING — ALGEMEEN OVERZICH
Page 151 and 152:
DE TOCHT TE VOET 151 Op de 11de waa
Page 153 and 154:
DE TOCHT TE VOET 153 we een ogenbli
Page 155 and 156:
DE TOCHT TE VOET voor 90 % dreigeme
Page 157 and 158:
DE TOCHT TE VOET 157 in een bord pa
Page 159 and 160:
DE TOCHT TE VOET 159 Van Utrecht we
Page 161 and 162:
DE TOCHT TE VOET 161 „Vanavond is
Page 163 and 164:
DE TOCHT TE VOET 163 enveloppen wer
Page 165 and 166:
DE TOCHT TE VOET 165 peren, chocola
Page 167 and 168: DE TOCHT PER SCHIP 167 en zijn lotg
Page 169 and 170: DE TOCHT PER SCHIP 169 inderdaad he
Page 171 and 172: DE TOCHT PER SCHIP In Vreeswijk, wa
Page 173 and 174: DE TOCHT PER SCHIP 173 gevormd hadd
Page 175 and 176: DE TOCHT PER SCHIP 175 Niet overal
Page 177 and 178: DE TOCHT PER SCHIP 177 alles terech
Page 179 and 180: DE TOCHT PER SCHIP 179 mering komt.
Page 181 and 182: DE TOCHT PER SCHIP 181 men op de gr
Page 183 and 184: DE TOCHT PER SCHIP 183 marcheerden
Page 185 and 186: DE TOCHT PER SCHIP 185 onder de voe
Page 187 and 188: HET VERVOER PER TREIN 187 Al slaagd
Page 189 and 190: HET VERVOER PER TREIN 189 De treine
Page 191 and 192: HET VERVOER PER TREIN 191 In begins
Page 193 and 194: HET VERVOER PER TREIN 193 kaarsen,
Page 195 and 196: HET VERVOER PER TREIN 195 predikant
Page 197 and 198: HET VERVOER PER TREIN 197 C. was op
Page 199 and 200: HET VERVOER PER TREIN 199 Een voorb
Page 201 and 202: HET VERVOER PER TREIN 201 weer op a
Page 203 and 204: HOOFDSTUK XI DE TEWERKSTELLING IN D
Page 205 and 206: DE TEWERKSTELLING 205 van Arnhem al
Page 207 and 208: DE TEWERKSTELLING 2 0 7 in Bauzüge
Page 209 and 210: DE TEWERKSTELLING 209 In het hoofds
Page 211 and 212: DE TEWERKSTELLING 211 zij te Rotter
Page 213 and 214: DE TEWERKSTELLING 213 gegevens van
Page 215 and 216: ROTTERDAM NA DE RAZZIA 215 Ik hoord
Page 217: ROTTERDAM NA DE RAZZIA 2 1 7 als ge
Page 221 and 222: ROTTERDAM NA DE RAZZIA 221 fluister
Page 223 and 224: ROTTERDAM NA DE RAZZIA 223 Reeds ti
Page 225 and 226: An die Rotterdamer Bevölkerung Die
Page 227 and 228: 2 2 6 ROTTERDAM NA DE RAZZIA drijve
Page 229 and 230: 2 2 8 ROTTERDAM NA DE RAZZIA werkge
Page 231 and 232: 2 3 0 ROTTERDAM NA DE RAZZIA deren,
Page 233 and 234: 2 3 2 ROTTERDAM NA DE RAZZIA onderg
Page 235 and 236: 2 3 4 ROTTERDAM NA DE RAZZIA heeft
Page 237 and 238: 2 3 6 SLOTWOORD had gezonden. Hieri
Page 239 and 240: 2 3 8 SLOTWOORD waarschuwing van Se
Page 241 and 242: 2 4 0 SLOTWOORD onweer nogmaals de
Page 243 and 244: 2 4 2 SLOTWOORD 120.000 bedroeg. Va
Page 245 and 246: 2 4 4 SLOTWOORD Wij zullen daarom d
Page 247 and 248: LIJST VAN DOCUMENTEN 1. Bevel van H
Page 249 and 250: 248 DUITSE DOCUMENTEN OVER DE RAZZI
Page 253 and 254: 2 5 2 DUITSE DOCUMENTEN OVER DE RAZ
Page 257 and 258: 2 5 6 DUITSE DOCUMENTEN OVER DE RAZ
Page 261 and 262: PROBLEMS OF RESEARCH As a result of
Page 263 and 264: SUMMARY 2 6 3 conditions in western
Page 265 and 266: SUMMARY 2 6 5 Certain aspects of th
Page 267 and 268: SUMMARY 267 BACKGROUND OF THE RAZZI
Page 269 and 270:
SUMMARY 2 6 9 Between 5 and 6 o’c
Page 271 and 272:
SUMMARY 271 to report. They were to
Page 273 and 274:
SUMMARY 2 7 3 the streets. Sometime
Page 275 and 276:
SUMMARY 275 not the principal funct
Page 277 and 278:
C O N T E N T S 277 P ag e F o r e
Page 279 and 280:
REGISTER
Page 281 and 282:
2 8 2 REGISTER H a r s t e r , Dr.
Page 283 and 284:
2 8 4 REGISTER Schade-Enquête-Comm
show all

De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?