De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

HET VERVOER PER TREIN 201
weer op anderen werden afgeschoven.1 In die gevallen, dat de Duitsers niet allen
kwijt konden raken, vertrok de trein weer en werd het ergens anders geprobeerd. Op
deze wijze werden de mannen op verschillende plaatsen aan een treinroute successievelijk
uitgeladen.2 Nadat bijvoorbeeld in Kassei een aantal wagons was leeggehaald,
werden de andere mannen in Treysa, Neustadt, Marburg en Limburg a/Lahn afgezet.
3 Een andere groep ging terug naar Göttingen. Daar kwam een vertegenwoordiger
van een metaalfabriek 40 mannen halen. Een bakker had drie man nodig. Dit
ging zo door tot tenslotte de overblijvenden bij de spoorwegen aan het werk werden
gezet.4 Van M. schreef in zijn dagboek, dat in Oldenburg de helft van zijn transport
achterbleef, en daarna in Sande metselaars en timmerlieden uit de trein werden
gehaald. De anderen, waartoe hij zelf ook behoorde, gingen verder naar Altengroden
bij Wilhelmshafen.6 Van D., die Vrijdag 17 November op het perron te Nürnberg-
Marzfeld doorbracht, tekende in zijn dagboek aan:
„Men was druk bezig ons ergens onder te brengen. Wij werden in groepen verdeeld en geteld
en moesten alle bagage medenemen. Dat ging ten laatste ook weer niet door en kregen
wij weer order in de wagons te gaan” (Even later moest men de wagons verlaten, daar soep
werd uitgedeeld). „Plotseling, terwijl ik mijn soep stond te eten, kwam er beweging in de
trein en hij reed weg zonder ons. Daar stonden wij nu op het perron. Zonder enige beschutting
in de barre koude. De avond begon te vallen en het werd hoe langer hoe kouder. Nadat wij
zo enige uren gestaan hadden, had men er blijkbaar toch iets op gevonden, want weer werden
wij in groepen verdeeld. Een groep zou naar Aschaffenburg teruggaan, een andere groep
zou naar Kobel gaan en wij zouden met 300 man naar Treuchtlingen gaan. Een electrische
trein kwam voor en de eerste groep vertrok inderdaad. Wij bleven echter maar wachten.
Uiteindelijk kwam er toch weer verandering in onze bestemming en ging alles wat er nog
stond naar Neumarkt. Inderdaad kwam om ca. 8 uur de trein, een gedeelte van onze eerste
trein voor en werden wij weer ingeladen”. 6
Tot slot moge er nog op worden gewezen dat sommige treinen, na een bepaalde
plaats bereikt te hebben, weer terugkeerden en een geheel andere richting insloegen.
Dit gebeurde met treinen, die via Nieuweschans uiteindelijk in Meppen aankwamen,
maar aanvankelijk naar Emden of Oldenburg waren gereden.7 Een andere trein,
die bij Gronau de grens overging, en naar het 60 km zuidelijker gelegen Oberhausen
reed, keerde vandaar weer naar Gronau terug.
1 a. Verslag van de bespreking met A. den B., blz. 4, 5.
b. Verslag van de bespreking met T. ten K., blz. 18, 19.
c. Dagboek van P. J. van E.
2 a. Relaas van de belevenissen van J. H. S., blz. 9.
b. Vragenlijst, ingevuld door Ch. Th. A. B.
3 Dagboek van B. J. M.
4 Verslag van de bespreking met G. W. van den D., blz. 7, 8.
5 Dagboek van P. J. van M.
6 Dagboek van J. P. A. van D.
7 a. In de werkkampen der Duitsers, door J. R. B., blz. 14.
b. Dagboek van P. J. K.
8 a. Vragenlijst, ingevuld door D. P.
b. Vragenlijst, ingevuld door E. M.
c. Vragenlijst, ingevuld door A. C. van S.