De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

192 HET VERVOER PER TREIN
revanche gesproken als de bordjes eerst maar eens verhangen waren. Zolang de oorlog
duurde, zou van naar huis gaan wel niets meer komen, doch algemeen waren we van mening,
dat het niet meer zo lang zou duren. Wij passeerden Hengelo en zagen de brokstukken
van Stork’s machinefabriek. Alle hoop was toen vervlogen, dat we in Holland zouden blijven-
Middernacht passeerden we Bentheim in Duitsland, stopten hier even om dan de reis weer
urenlang voort te zetten. Het was stil onder ons geworden, wij dachten aan de bombardementen,
die we te verduren kregen, slechte voeding, enz. De een kon niet langer meer zo blijven
zitten, een ander kon niet meer blijven staan en verder steeds maar dorst”.1
De bezorgdheid, die uit dit laatste citaat spreekt, was gerechtvaardigd. Men besefte
dat men nu geïsoleerd kwam te staan in een vijandelijk land en de steun van de bevolking
daar zou missen. In Nederland had men in verschillende plaatsen langs de
routes ervaren, hoe het medeleven van de bevolking de ontberingen kon verlichten.
Op die plaatsen waar de treinen overdag langere tijd bleven staan, had de bevolking
vaak gelegenheid op allerlei wijze en in ruime mate hulp te bieden. Dat was vooral
het geval op de route Haarlem—Amsterdam—Amersfoort—Zwolle.
Wij keren met onze gedachten terug tot de eerste dagen van de transporten.
Een van de eerste plaatsen waar op grote schaal hulp verleend werd, was Hillegom.
Het gerucht dat op het emplacement een trein met gevorderde mannen stond, verspreidde
zich snel door het dorp en de omliggende plaatsen als Nieuw-Vennep, De
Zilk, Vogelenzang en Bennebroek. Van alles werd aangevoerd: brood, appels, tabak
en melk. „Die dag”, zo vertelde de gemeentesecretaris van Hillegom, „werd de
Centrale Keuken voor de bevolking uitgeschakeld. No. één was de Rotterdamse
trein, no. twee de Hillegomse burgers”.2 Uit Lisse kwam een sleperswagen vol met
eten aan. Jongens en meisjes haalden met handwagens huis aan huis de levensmiddelen
op. Ook chocolade, spek, worst, kaas en boter werd gegeven. Zelfs emmers
werden gebracht om onderweg als WC te gebruiken. De bevolking uit deze streken
maakte zich verder verdienstelijk met het doorsturen van post. De plaatselijke artsen
verleenden bij de trein medische hulp. Zij lieten er zieken uithalen die vaak weggedragen
werden door weggevoerde Rotterdammers. Op deze wijze konden vele tientallen
Rotterdammers ontkomen.3
Dezelfde soort hulp werd ook in Haarlem verstrekt. Reeds op Zaterdag 11 November
werd de Centrale Keuken ingeschakeld om de mannen warm eten te verstrekken.
Post werd door meisjes in ontvangst genomen. Vooral de volgende dag nam de hulp
der bevolking grote afmetingen aan. Velen brachten het voedsel zelf naar het emplacement,
anderen brachten het naar iemand van het Rode Kruis die dan voor afgifte aan
de trein zorgde. De bevolking van Haarlem bracht, zoals een der weggevoerden het
uitdrukte, „al het mogelijke en onmogelijke: eten, tabak, schrijfpapier, naalden, wol,
sokken, suiker, sigaretten, alles en alles”.4 F. noemt daarenboven: soep, pap, potloden,
1 Relaas van de belevenissen van G. de J., blz. 19.
2 Verslag van de bespreking met Mr J. H. P., blz. 2.
3 a. Verslag van de bespreking met Mr J. H. P. en drie anderen.
b. Dagboek van P. B.
c. Relaas van de belevenissen van W. L., blz. 3.
4 Vragenlijst, ingevuld door J. van G.