De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

190 HET VERVOER PER TREIN
Ook wanneer de trein stilstond en de mannen voor korte tijd de wagons mochten
verlaten, bleef de bewaking streng gehandhaafd. Wanneer de mannen in de gelegenheid
werden gesteld de behoeften te doen, geschiedde dit soms wagon voor wagon en
werd een cordon om hen getrokken. Hetzelfde was het geval wanneer zij bij luchtgevaar
de treinen mochten verlaten. Zelfs gebeurde het wel dat de Duitsers dekking
zochten, terwijl de mannen in de trein opgesloten bleven.1 Meer mogelijkheden
om te ontkomen waren er waar de plaatselijke bevolking in contact kon komen met
de weggevoerden.
Ofschoon de Rotterdammers in hun berichten ten aanzien van het vluchten slechts
in een enkel geval mededelen, hoeveel personen er uit hun wagon sprongen, bewijst
het aantal berichten dat wij hieromtrent bezitten, dat vluchten een algemeen optredend
verschijnsel was. Het feit dat men nog steeds in de mening verkeerde, in Nederland te
werk gesteld te worden, was echter voor het grootste deel der mannen een reden,
de risico’s die aan een vlucht verbonden waren, niet te nemen. Bovendien moest men
maar afwachten, waar men terecht zou komen en of men zou worden geholpen.
Zodra men echter de grens naderde en daarmee vast kwam te staan, dat men naar
Duitsland zou worden gebracht, besloten velen de sprong te wagen. V. d. D. vertelde
hiervan:
„Toen wij Almelo naderden, werd de stemming onrustiger. Er is toen ook een min of meer
algemene poging geweest tot ontvluchting. In mijn wagon was een kleine jongen van 17 jaar,
zeer sterk, die door het luik van de wagon is gekropen en getracht heeft de haak van de wagon-
deur los te maken. Daartoe zag hij echter geen kans. Plotseling kwam de trein tot stilstand.
Hevig werd er geschoten, over, langs en onder de wagons. D it schijnt een gevolg te zijn geweest
van ontvluchtingspogingen. Het was toen al schemer. Uit mijn wagon zijn twee man
door het luik ontvlucht. Enkele mensen die poogden te ontkomen, maar weer gevangen
werden genomen, werden geslagen. Enkelen waren aangeschoten; in Duitsland liepen nog
enkele mensen met een verband om”.2
Ondanks alle bange vermoedens en de waarschuwende woorden van anderen kwam
voor velen het feit dat men de grens overging, toch nog als een ontnuchtering. Duidelijk
komt dit in het ons ter beschikking staande materiaal tot uiting. De stemming
tijdens de reis door Nederland was wel gedrukt; de ligging maakte de mensen prikkelbaar.
Desondanks was, evenals op de schepen, de onderlinge verhouding in het
algemeen goed. Men wisselde van plaats, als een groep wat lang had gelegen en anderen
in die tijd hadden gestaan. Men voelde zich een gesloten eenheid, als men
vaderlandse liedjes zong en daarmee de Duitsers blijk gaf dat men niet was gebroken.
Men bracht de tijd door met elkaar verhalen te vertellen en te kaarten.3
1 a. Verslag van de bespreking met D. van K., blz. 8.
b. Onze deportatie naar Duitsland, door Th. J., blz. 5.
2 Verslag van de bespreking met G. W. van den D., blz. 7.
Zie ook: a. Brief van A. W. J. N., 27 Juni 1948.
b. Dagboek van P. J. van M.
3 a. Dagboek van P. B.
b. Dagboek van P. L. K., blz. 5.
c. Dagboek van L. van D.
d. Onze deportatie naar Duitsland, door Th. J., blz. 6, 7.
e. Verslag van de bespreking met T. ten K., blz. 7, 11, 12.