De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

DE TOCHT TE VOET 163
enveloppen werd de mannen gegeven. Meisjes nodigden de mannen uit met hen mee
te lopen, en vrouwen die drinkwater verstrekten, gaven mannen de raad een huis binnen
te vluchten. Velen maakten daarvan gebruik. Ten slotte plaatsten de Duitsers
een post bij deze vrouwen en werd het drinken verboden.1 Vluchtelingen werden
goed verzorgd. G. bijv. vond een goed onderduikadres, waar hij bijna 14 dagen verbleef.
Anderen werden, terwijl de transporten nog plaats vonden, door hun gastheren
het dorp uitgesmokkeld.2
In Gouda was men al even goedgeefs. Ook hier schonk men brood, melk, kaas,
water, appels. Het uitdelen vond vooral plaats toen de mannen de Grote Kerk verlieten
en de tocht naar Utrecht moesten beginnen. Er werd touw, pakpapier, potloden,
postpapier, postzegels, kunsthoning en tabak gegeven. P. Schreef, dat vrouwen
zelfs hun hoofd- en halsdoeken losknoopten en aan de mannen afstonden. W. was
er gelukkig mee, toen hij van een oud vrouwtje „een prachtige wollen shawl” kreeg.
En hij vertelde verder: „De één had dit nodig, de ander dat en de mensen vlogen
om het te halen” . En zo brachten zij ook: „Eieren, manden vol met appelen, die zij
in een winkel haalden, wollen vesten, handschoenen, een oude winterjas voor een
man, die in een kort jasje liep”.3 En ten slotte hield Gouda zijn historische naam hoog:
ook pijpen werden gegeven. De dankbaarheid der Rotterdammers voor dit alles was
zeer groot. Men uitte het door gemeenschappelijk in spreekkoor hiervan te getuigen.
De Duitsers, opgeschrikt door deze plotselinge demonstratie, grepen naar de geweren.*
Doordat bij de aankomst in Gouda, laat in de avond, in het algemeen weinig mensen
op straat waren en het vertrek ’s ochtends bij daglicht en onder zware bewaking
plaats vond, was het uiterst moeilijk te ontvluchten. Toch deed de bevolking haar
best, mannen uit de colonnes te halen.5
De lange weg van Gouda en Waddinxveen naar Utrecht leidt hoofdzakelijk om de
dorpen heen door het vlakke open polderland. De eenzaamheid wordt slechts hier
en daar door verspreid liggende boerderijen onderbroken. In het algemeen was er
dan ook weinig publiek langs de weg. Maar overal waar de colonnes langs de dorpen
trokken, verspreidde zich spoedig het gerucht van de deerniswekkende stoeten die in
aantocht waren, en maakte de bevolking zich op om die hulp te bieden waartoe zij in
staat was. In allerijl werd van alles bij elkaar gehaald en trok men in grote groepen
naar de weg. Zo was het in Woerden. Vol lof zijn de Rotterdammers over de hulp,
die de bevolking van deze plaats verleende. Van alles werd ook hier weer gegeven:
brood, appels, kaas, koek, chocolade, water, melk, postpapier en postzegels, spek,
» a. Brief van F. Th. S„ 12 Juni 1948.
b. Vragenlijst ingevuld door C. van V.
2 a. Brief van F. C. G., 15 Juli 1948.
b. Brief van E. J. P. S., 14 Juni 1948.
3 Verslag van de bespreking met P. W., blz. 13.
4 a. Brief van J. D. G. P., 11 Juni 1948.
b. Vragenlijst ingevuld door H. W.
5 a. Vragenlijst ingevuld door W. J. S.
b. Vragenlijst ingevuld door M. C.