De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

162 DE TOCHT TE VOET
Later werd het weliswaar minder, doch tot het einde van de voettocht trokken velen
mee. Tussen Rotterdam en Delft reden steeds mensen op de fiets langs om nog briefjes
mee te nemen naar familieleden.1
Zoals wij reeds in de beschrijving van de tocht vermeldden, bestond vooral in de
bebouwde kom van de plaatsen waar men doortrok, de mogelijkheid te ontvluchten.
In Delft stonden deuren uitnodigend open. Mannen die in het donker uit de rij geglipt
waren en zich in tuinen hadden verborgen, werden door de bewoners en met
medewerking van de Delftse politie verder geholpen.2 „Vele vrouwen gaven een man
of een jongen een arm en wandelden er rustig mee naar huis”.3 De volgende morgen,
bij het vertrek van de mannen, werd weer van alles meegegeven: brood, appels, melk,
lucifers, kaas, koek. Onze berichtgever eindigt deze opsomming met „enz., enz.”4 Het
publiek drong telkens op, zodat mannen zich onder de toeschouwers konden mengen.5
Op weg van Delft naar Waddinxveen was de bevolking even hartelijk. De indruk
van een der weggevoerden was, dat de burgers onderweg uitdeelden wat ze „maar
konden missen” en dat winkeliers een deel van hun voorraad weggaven.6 Men gaf
zelfs vetkaarsen, voor deze tijd zo kostbaar. Nog steeds waren er vrouwen uit Rotterdam,
die de mannen op de fiets vergezelden en briefjes meenamen.7
Den mannen die Rotterdam in noordoostelijke richting naar Gouda en Waddinxveen
verlieten, viel een niet geringere gulheid van de bevolking ten deel. Zij kregen
brood, appels, water en melk. Tijdens een korte rust tussen Rotterdam en Waddinxveen
werd — zo vertelde Van D. — door de mensen die er woonden, koffie rondgebracht.
De G. kreeg van een boer melk, van een ander boterhammen met spek.
Ook hier reden Rotterdamse vrouwen mee, die berichten van vele mannen in ontvangst
namen.8 Nog onder de rook van Rotterdam op de grote weg naar Gouda en
Waddinxveen gelukte het verschillende mannen met medewerking van groepjes
burgers die langs de rijen stonden, te ontvluchten.9 In Waddinxveen bereikte de hulp
op dit traject een hoogtepunt. R. is van oordeel dat in dit opzicht Waddinxveen
„aan de spits” stond. Men gaf de mannen brood, appels, peen, kaas, melk, shag en
lucifers en men belastte zich met het doorgeven van berichten naar Rotterdam.10 Er
stond zelfs een vrouw die de brieven in een kinderwagen verzamelde. Postpapier en
1 a. Brief van J. J. K., 16 Juni 1948.
b. Brief van D. C., 11 Juni 1948.
2 a. Vragenlijst, ingevuld door J. van L.
b. Verslag van de bespreking van B. van E., blz. 5.
3 Vragenlijst, ingevuld door W. van der R.
4 Vragenlijst, ingevuld door W. S.
5 Brief van V. C. G., 15 Juli 1948.
6 Zie noot 4, 15 Juli 1948.
7 Brief van J. H. C. H., 12 Juni 1948.
8 a. Vragenlijst ingevuld door J. B. P.
b. Verslag van de bespreking met P. W. van D ., blz. 10.
c. Verslag van de bespreking met K. P. de G., blz. 9.
9 Brief van J. van H., 14 Juni 1948 en Januari 1949.
10 a. Vragenlijst ingevuld door K. R.
b. Vragenlijst ingevuld door J. A. H.