De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

DE TOCHT TE VOET 151
Op de 11de waaiden eveneens NW-lijke winden, doch van geringere kracht dan de vorige
dag. Er was iets meer zonneschijn, de temperatuur overdag kwam tot ongeveer 9° en de regen
was gering.
Op de 12de waaide de wind nog uit het NW met afnemende kracht. Er scheen geen zon
de maximumtemperatuur was ongeveer 6° en er vielen regenbuien.
Op de 13de begon de wind geleidelijk te krimpen en draaide van NW naar Z. De windkracht
die aanvankelijk zwak was begon later weer tot krachtig toe te nemen. Er scheen
wederom geen zon en er viel sedert de ochtend vrijwel onafgebroken tot de volgende dag
’s morgens regen. De luchtdruk, die sedert de 11de voortdurend dalende was geweest, bereikte
op de 13de zijn laagste waarde. De maximumtemperatuur was ongeveer 6°.
Op de 14de kromp de wind geleidelijk verder van Z naar O. De windkracht was matig.
Er viel na de ochtend geen regen meer. De zon kwam echter niet door en de maximumtemperatuur
bleef beneden 5°.
Op de 15de draaide de wind verder naar het N en nam in kracht af. De temperatuur kwam
niet boven 3° uit. Er viel geen regen, doch het bleef somber weer. Het gehele weerbeeld is kil,
somber en nat.” 1
Vermoeid, gepakt en gezakt, langzaam voortstrompelend met bagage die steeds
zwaarder scheen te worden, liepen de mannen tientallen kilometers per dag. Rust
werd hun zelden gegund, en dan nog slechts voor korte tijd. Met natte, pijnlijke voeten,
hongerig, de handen vol blaren van het sjouwen, rug en schouders stuk van de drukkende
bagage, met kapotte schoenen, sleepten zij zich voort.
Sommigen droegen hun koffer met een touw als een ransel op de rug. Kartonnen
koffers, onbruikbaar geworden door de regen, werden inderhaast gerepareerd met een
stuk touw of een ijzerdraadje. Anderen bundelden hun goed in een doek en gooiden de
doorweekte koffer weg of liepen met de koffer in de armen. Drijfnat werd het brood, drijfnat
de dekens. Sommigen hadden zeildoek om hun bagage gedaan, zoals zij die in de
remise aan de Kootsekade de zeildoeken gordijntjes uit de trams hadden meegenomen.2
Velen waren op den duur niet meer in staat verder te gaan en lieten zich neervallen.
En dan klonk maar steeds „dat hatelijke „weiter, weiter””. Degenen, die bleven
liggen werden op gevorderde boerenwagens geladen. Reeds op de eerste dag waren er
talrijke uitvallers.3
Hoe verder de mannen zich van hun stad verwijderden, des te gedrukter werd de
stemming. Men werd gedeprimeerd door de vermoeienis, de weinige rust die men
genoot, en de voortdurende onzekerheid waarin men bleef verkeren. M. vertelt, dat
men elke dag de bestemming hoorde van die zelfde dag, maar nooit de toekomstige
definitieve verblijfplaats. Zo liep men uren en uren voort, zich afvragende: „Waar
moet dit eindigen?” Een enkeling vermeldt: „Slechts het idee, dat je met duizenden
liep, maakte de zaak iets gemakkelijker”.1 Men zocht troost en hulp bij degenen
1 Brief het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut te De Bilt, 10 November 1950.
2 a. Brief van L. J. C., 18 Juni 1948.
b. Brief van D. U., 15 Juni 1948.
c. Brief van K. de J., 8 September 1948.
d. Verslag van de bespreking met J. H. van der K., blz. 2.
3 a. Brief van S. H., 6 Februari 1948.
b. Brief van J. H. C. H., 12 Juni 1948.
c. Brief van J. van H., 14 Juni 1948.
1 a. Brief van W. M., 30 Januari 1949.
b. Brief van S. H., 6 Februari 1949.