De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

NAAR DE AFVOERPLAATSEN
Na het invallen van de duisternis en het begin van de spertijd waagden de bewoners
zich niet meer op straat. Zij stonden voor de open vensters, riepen de mannen toe en
vroegen uit welke buurt zij kwamen. Op vele plaatsen brandde licht, ondanks de
steeds streng gehandhaafde verduistering.1 In tegenstelling tot de emoties, die overdag
bij de laatste ontmoetingen tussen man en vrouw soms zo hoog oplaaiden, werd het
later in de avond en in de nacht stil om de transporten. Van de verlaten en trieste
sfeer die een nachtelijk transport omgaf, vertelt B.:
„Wij liepen, aan weerszijden geëscorteerd door soldaten, de Heemraadssingel af, de Graaf
Florisstraat door, langs de tunnel Beukelsdijk naar het station D.P. Het was schemerdonker
in de stad; op de singel onder de bomen, die hun laatste bladen nog niet verloren hadden,
was de weg bijna niet te onderscheiden. We bleven zo goed als het ging in rijverband, schouder
aan schouder; onder het licht van de afgeschermde verkeerslantaams konden we elkaar
telkens weer herkennen. Er waren nog al eens opstoppingen in de stoet, doordat we de afstand
tot onze voorgangers niet konden bepalen, maar we bleven in beweging en onze bewakers
hadden daar vrede mee. Het was doodstil; het was, of een stoet van geesten rond ging,
alleen onze stappen waren hoorbaar. Het zal tegen middernacht geweest zijn, hier en daar
was een raam verlicht door de verduistering heen. Ergens uit het donker riep een vrouwenstem
ons een naam toe, waarop geen antwoord kwam. Op het open terrein voor het station
moesten we halt houden. Hier konden we elkaar bij het flauwe sterrelicht vaag onderscheiden.
We zetten onze koffers naast ons neer; we waren zo dodelijk vermoeid, dat we ons nauwelijks
staande konden houden.” 2
Van de tienduizenden, die in de loop van deze dagen uit de verzamelplaatsen
werden weggevoerd, slaagden er slechts weinigen in, vóór het vertrek uit de stad aan
de greep van de Duitsers te ontkomen. De sterke bewaking en het intimiderende
optreden maakten vluchten vrijwel onmogelijk. In vele gevallen waren de soldaten
onverbiddelijk en verhinderden zij pogingen van de achtergebleven bevolking om
contact met de weggevoerden te krijgen.3 Vrouwen die nog met haar zoon of man
wilden spreken, werden weggerukt; 4 men werd in de huizen teruggejaagd en kreeg
bevel de ramen te sluiten.5 De soldaten zetten aan hun bevelen en hun geschreeuw
kracht bij door te dreigen en te schieten. In de omgeving van het Karei de Stoute-
plein in Charlois knalden de Duitsers „als gekken”. In de regel schoten zij weliswaar
in de lucht, maar bij deze schietpartij werd een vrouw die voor het raam stond, dodelijk
getroffen.6 In Kralingen werd een jongen van 15 jaar, die zijn broer nog snel iets
wilde aanreiken en hard wegliep, door een Duitser neergeschoten.7
1 a. Brief vqn J. S., Rotterdam, zomer 1948.
b. Brief van P. J. C., Rotterdam, 15 Juni 1948.
2 Dagboek van P. B.
3 a. Verslag van de bespreking met G. C. K., blz. 7.
b. Verslag van de bespreking met A. V., blz. 4.
4 a. Verslag van de bespreking met Mevrouw J. D .—L., blz. 2.
b. H. N.: Herinneringen aan Oelde, blz. 3.
5 Verslag van de bespreking met C. F., blz. 4.
6 a. Rapport Politiepresident Rotterdam, Recherche Hoofdafdeling. R.R. II-a-2 vz No. 1104,
Rotterdam, 14 November 1944.
b. Verslag van de bespreking met L. R., blz. 4.
7 a. Uittreksel uit het Ongevallenregister van de G.G.D. te Rotterdam van 10 en 11 November 1944.
b. Verslag van de bespreking met L. K., blz. 5, 6.
c. Dagrapport van de Politie Rotterdam, District lila , Boezemsingel, No. 316, Rotterdam, 11
November 1944.
143