De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

More documents

Recommendations

Info

110 IN DE BINNENSTAD OP 10 NOVEMBER Met sombere gevoelens wachtte een groot deel van de bevolking uit de binnenstad af, wat de dag van morgen zou brengen. Men zag dat het electrische licht bleef branden, terwijl dit anders om half tien werd afgesneden;1 een slecht voorteken? Hoe deze bewogen dag beleefd werd door een Rotterdamse vrouw, tekende zij aan het einde van de dag in haar dagboek op de volgende wijze aan: „Vandaag wordt Rotterdam beroofd van zijn mannen van 17 tot 40 jaar. Tenminste, er wordt een begin mee gemaakt, en hoe! ’s Morgens blijkt, dat de telefoon niet meer werkt, zelfs niet in het Gasthuis. De tram rijdt niet. We vragen ons verbaasd af wat dit moet betekenen en menen dat de krijgsverrichtingen een geweldige vooruitgang hebben gekregen. Spoedig komen er al geruchten over razzia’s. Het blijkt dat alle bruggen zijn afgezet en dat in de verschillende stadsdelen, die zo ontstaan: Hillegersberg, Spangen, Kralingen, Zuid, alle mannen het bevel krijgen om met bepaalde bagage als b.v. dekens en schoenen e.d. op straat te gaan staan en alle vrouwen moeten van de straat blijven. Het is haast onmogelijk, om aan dit plotseling gespannen geraffineerde net te ontkomen. Alles zit vol Moffen, die hier de laatste dagen zijn binnengekomen en in die wijken vele huizen hebben ingepikt of inkwartiering gegeven. Er worden ontzettend veel mannen en jongens meegenomen. Er wordt ook op verschillende punten geschoten. In het ziekenhuis worden ook een paar aangeschoten mannen gebracht, die zeer ernstig gewond zijn. Een was in zijn arm geschoten en heeft van 8 tot half een moeten blijven liggen omdat er geen verbinding met de ziekenhuizen was. De man was bijna doodgebloed. Treurig zoiets. Men vertelt, dat de opgepikte mensen in rijnaken zijn geladen en naar Drente worden vervoerd en vandaar naar Duitsland. Maar lang niet alle mannen kunnen vervoerd worden. Er zitten er nog heel veel in tramremise’s en b.v. in Lommerrijk. Wat een onderdakplaats voor zoveel. De hele dag doen er ook hardnekkige geruchten de ronde over landingen van de Engelsen bij Numansdorp en Gorcum en er wordt verteld, dat de eerste tanks al over de herstelde Moerdijkbrug rijden. Maar we horen de hele dag geen geschut en er wordt zelfs niet gevlogen. Het weer is ook bar slecht. Erger kon het al niet. Hoe moet een leger opschieten in een land als het onze, dat nu door de steeds maar aanhoudende regens nog erger doorweekt is dan in gewone tijd. Deze dag is ontzettend. Iedereen moet of zelf in angst zitten o f heeft iemand anders om over te tobben. In alle huishoudens is er groot gevaar ofwel voor de vaders, ofwel voor de zonen. In Centrum, Noord en West is vandaag nog niets gehoord. Het is wel zeker, dat hier morgen de ring zal worden toegehaald. Er heerst overal onrust, angst en ontzetting. Hoe kunnen we nog ooit enige milde gevoelens koesteren tegen het volk, dat ons dat alles aandoet. Zo volkomen tegen alle recht in. Willekeur en terreur. De schoften. We zullen het in Duitsland terug komen doen. Wat zullen ze dan klagen, dat ze onrechtvaardig behandeld worden, maar Duitsland zal nu de oorlog moeten ondervinden op eigen grond. We gaan deze nacht in met zorg en angst voor zovelen in ons hart”.2 Deze zorg werd door tienduizenden gedeeld. 1 Mededeling van G.E.B., Rotterdam, geen datum. 2 Dagboek van Mej. F. K.
HOOFDSTUK VI DE RAZZIA IN DE BINNENSTAD OP 11 NOVEMBER HET OPTREDEN DER DUITSERS Daar in de voorafgaande hoofdstukken het optreden van de Duitsers op 10 November voortdurend ter sprake kwam, zijn wij tot op zekere hoogte ontheven van de taak in bijzonderheden na te gaan op welke wijze op 11 November de afzetting, het uitreiken van de bevelen, en het afhalen van de mannen uit huis plaats vonden. Daar komt nog bij, dat er op de tweede dag geen opmerkelijke verschillen met het optreden in de buitenwijken op de eerste dag zijn aan te wijzen. Toch moet de vraag beantwoord worden, hoe het mogelijk was dat in de binnenstad, waar immers het gerucht omtrent de razzia reeds aanmerkelijk ver was doorgedrongen, nog zo velen konden worden weggevoerd. Wij zagen, dat de Duitsers hun succes de eerste dag ontleende aan een onverwacht en intimiderend optreden, gepaard gaande met een hermetische afsluiting van wijken en straten. Zou deze tactiek die in de buitenwijken zo effectief had gewerkt, zou deze combinatie van verrassing en isolatie, op de tweede dag een gelijk succes opleveren? Velen in de binnenstad waren reeds Vrijdag gealarmeerd; voor de Duitsers was dat een nadeel. Een gunstige omstandigheid voor hen was daarentegen, dat zij de voorzichtigheid, die zij bij het begin van de actie op Vrijdag in acht hadden moeten nemen, nu konden laten varen. Op Zaterdag kon dan ook direct begonnen worden met intimiderend optreden. Al waren vele Rotterdammers de tweede dag op hun hoede, wat er precies dreigde en hoe de Duitsers zouden optreden was voor tallozen onder hen toch nog een open vraag. In de onzekere sfeer wist men alleen, dat van de Duitsers het ergste te verwachten zou zijn als aan hun bevelen geen gehoor zou worden gegeven. Bij het begin van de tweede dag der razzia was de stemming onder grote delen van de binnenstad niet alleen bepaald door de dreiging die uitging van de afsluiting van de buitenwijken, maar ook door de verontrustende geruchten, die de vorige dag de ronde gedaan hadden. En te midden van deze angstige spanning, wachtte men ’s nachts de komende dingen af. B. uit de Claes de Vriesselaan kon niet slapen.1 en M. en zijn vrouw gingen „om het uur... kijken”.2 Toen omstreeks vier uur ’s nachts met de afzetting van de wijken in de binnenstad werd begonnen, waren ook deze mensen gevangenen in hun eigen huizen. Op dat moment viel ook het verschil weg tussen hen die iets wisten, en hen die nog niets vermoedden. Het schieten dat op de tweede dag vroeger begon dan op de eerste — zo leiden we uit de verklaringen van onze berichtgevers af — werkte ook toen zo angst 1 Verslag van de bespreking met F. A. W. B., blz. 2. 2 Verslag van de bespreking met C. M., blz. 1.
Page 1 and 2:
M IN IS T E R IE VAN O N D ERW IJS,
Page 3 and 4:
i}*3 Copyright 1951 by Netherlands
Page 5 and 6:
INHOUD H o o fd stu k X I. D e t e
Page 7 and 8:
8 VOORWOORD onderzoek de gegevens t
Page 9 and 10:
INLEIDING: HET ONDERZOEK DE PROBLEE
Page 11 and 12:
12 DE PROBLEEMSTELLING voeren? Hier
Page 13 and 14:
14 HET VERZAMELEN VAN DE BRONNEN be
Page 15 and 16:
16 HET VERZAMELEN VAN DE BRONNEN va
Page 17 and 18:
HET VERZAMELEN VAN DE BRONNEN 17 be
Page 19 and 20:
HET BRONNENMATERIAAL 19 19. Rapport
Page 21 and 22:
DE BRUIKBAARHEID DER BRONNEN 21 mat
Page 23 and 24:
HOOFDSTUK I ROTTERDAM, DE GETEISTER
Page 25 and 26:
ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 25 o
Page 27 and 28:
ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 27 B
Page 29 and 30:
ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 29 T
Page 31 and 32:
ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 31 g
Page 33 and 34:
ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 33 R
Page 35 and 36:
ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 35 O
Page 37 and 38:
ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 37
Page 39 and 40:
ROTTERDAM, DE GETEISTERDE STAD 39 k
Page 41 and 42:
DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND 41 ver
Page 43 and 44:
DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND 43 vri
Page 45 and 46:
DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND 45 zij
Page 47 and 48:
DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND 47 naa
Page 49 and 50:
DE ARBEIDSINZET IN NEDERLAND 49 dez
Page 51 and 52:
MOTIEVEN VAN MILITAIRE AARD 51 de m
Page 53 and 54:
MOTIEVEN VAN MILITAIRE AARD 53 die
Page 55 and 56:
DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 55 z
Page 57 and 58:
DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 57 l
Page 59 and 60: DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 59 I
Page 61 and 62: DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 61 G
Page 63 and 64: DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 63 g
Page 65 and 66: DE VOORBEREIDING VAN DE RAZZIA 65 O
Page 67 and 68: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 67 And
Page 69 and 70: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 69 hee
Page 71 and 72: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 71 dat
Page 73 and 74: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 73 ,,
Page 75 and 76: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 75 in
Page 77 and 78: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 77 uit
Page 79 and 80: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 79 bre
Page 81 and 82: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 81 De
Page 83 and 84: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 83 Het
Page 85 and 86: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 85 bes
Page 87 and 88: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 87 Eld
Page 89 and 90: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN In het
Page 91 and 92: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN 91 sne
Page 93 and 94: DE RAZZIA IN DE BUITENWIJKEN duiken
Page 95 and 96: NAAR DE VERZAMELPLAATSEN OP 10 NOVE
Page 97 and 98: NAAR DE VERZAMELPLAATSEN OP 10 NOVE
Page 99 and 100: HOOFDSTUK V DE TOESTAND IN DE BINNE
Page 101 and 102: IN DE BINNENSTAD OP 10 NOVEMBER 101
Page 109: IN DE BINNENSTAD OP 10 NOVEMBER 109
Page 113 and 114: DE RAZZIA OP 11 NOVEMBER 113 De wij
Page 115 and 116: DE RAZZIA OP 11 NOVEMBER 115 Terwij
Page 117 and 118: DE RAZZIA OP 11 NOVEMBER 117 gehoor
Page 119 and 120: DE RAZZIA OP 11 NOVEMBER 119 „En
Page 121 and 122: DE RAZZIA OP 11 NOVEMBER 121 tussen
Page 123 and 124: HOOFDSTUK VII DE TOCHT NAAR DE VERZ
Page 125 and 126: HOOFDSTUK VIII DE TOESTAND OP DE VE
Page 127 and 128: OP DE VERZAMELPLAATSEN 127 In ander
Page 129 and 130: OP DE VFR7AMFI Pr.AAT.SFN 129 beste
Page 131 and 132: OP DE VERZAMELPLAATSEN 131 gebouwen
Page 133 and 134: OP DE VERZAMELPLAATSEN 133 bij gebr
Page 135 and 136: OP DE VERZAMELPLAATSEN 135 Tenslott
Page 137 and 138: OP DE VERZAMELPLAATSEN 137 Dan ware
Page 139 and 140: OP DE VERZAMELPLAATSEN 139 nierskaz
Page 141 and 142: HOOFDSTUK IX VAN DE VERZAMELPLAATSE
Page 143 and 144: NAAR DE AFVOERPLAATSEN Na het inval
Page 145 and 146: NAAR DE AFVOERPLAATSEN 145 „Overa
Page 147 and 148: DE WEGVOERING — ALGEMEEN OVERZICH
Page 149 and 150: DE WEGVOERING — ALGEMEEN OVERZICH
Page 151 and 152: DE TOCHT TE VOET 151 Op de 11de waa
Page 153 and 154: DE TOCHT TE VOET 153 we een ogenbli
Page 155 and 156: DE TOCHT TE VOET voor 90 % dreigeme
Page 157 and 158: DE TOCHT TE VOET 157 in een bord pa
Page 159 and 160: DE TOCHT TE VOET 159 Van Utrecht we
Page 161 and 162:
DE TOCHT TE VOET 161 „Vanavond is
Page 163 and 164:
DE TOCHT TE VOET 163 enveloppen wer
Page 165 and 166:
DE TOCHT TE VOET 165 peren, chocola
Page 167 and 168:
DE TOCHT PER SCHIP 167 en zijn lotg
Page 169 and 170:
DE TOCHT PER SCHIP 169 inderdaad he
Page 171 and 172:
DE TOCHT PER SCHIP In Vreeswijk, wa
Page 173 and 174:
DE TOCHT PER SCHIP 173 gevormd hadd
Page 175 and 176:
DE TOCHT PER SCHIP 175 Niet overal
Page 177 and 178:
DE TOCHT PER SCHIP 177 alles terech
Page 179 and 180:
DE TOCHT PER SCHIP 179 mering komt.
Page 181 and 182:
DE TOCHT PER SCHIP 181 men op de gr
Page 183 and 184:
DE TOCHT PER SCHIP 183 marcheerden
Page 185 and 186:
DE TOCHT PER SCHIP 185 onder de voe
Page 187 and 188:
HET VERVOER PER TREIN 187 Al slaagd
Page 189 and 190:
HET VERVOER PER TREIN 189 De treine
Page 191 and 192:
HET VERVOER PER TREIN 191 In begins
Page 193 and 194:
HET VERVOER PER TREIN 193 kaarsen,
Page 195 and 196:
HET VERVOER PER TREIN 195 predikant
Page 197 and 198:
HET VERVOER PER TREIN 197 C. was op
Page 199 and 200:
HET VERVOER PER TREIN 199 Een voorb
Page 201 and 202:
HET VERVOER PER TREIN 201 weer op a
Page 203 and 204:
HOOFDSTUK XI DE TEWERKSTELLING IN D
Page 205 and 206:
DE TEWERKSTELLING 205 van Arnhem al
Page 207 and 208:
DE TEWERKSTELLING 2 0 7 in Bauzüge
Page 209 and 210:
DE TEWERKSTELLING 209 In het hoofds
Page 211 and 212:
DE TEWERKSTELLING 211 zij te Rotter
Page 213 and 214:
DE TEWERKSTELLING 213 gegevens van
Page 215 and 216:
ROTTERDAM NA DE RAZZIA 215 Ik hoord
Page 217 and 218:
ROTTERDAM NA DE RAZZIA 2 1 7 als ge
Page 219 and 220:
ROTTERDAM NA DE RAZZIA 2 1 9 Amersf
Page 221 and 222:
ROTTERDAM NA DE RAZZIA 221 fluister
Page 223 and 224:
ROTTERDAM NA DE RAZZIA 223 Reeds ti
Page 225 and 226:
An die Rotterdamer Bevölkerung Die
Page 227 and 228:
2 2 6 ROTTERDAM NA DE RAZZIA drijve
Page 229 and 230:
2 2 8 ROTTERDAM NA DE RAZZIA werkge
Page 231 and 232:
2 3 0 ROTTERDAM NA DE RAZZIA deren,
Page 233 and 234:
2 3 2 ROTTERDAM NA DE RAZZIA onderg
Page 235 and 236:
2 3 4 ROTTERDAM NA DE RAZZIA heeft
Page 237 and 238:
2 3 6 SLOTWOORD had gezonden. Hieri
Page 239 and 240:
2 3 8 SLOTWOORD waarschuwing van Se
Page 241 and 242:
2 4 0 SLOTWOORD onweer nogmaals de
Page 243 and 244:
2 4 2 SLOTWOORD 120.000 bedroeg. Va
Page 245 and 246:
2 4 4 SLOTWOORD Wij zullen daarom d
Page 247 and 248:
LIJST VAN DOCUMENTEN 1. Bevel van H
Page 249 and 250:
248 DUITSE DOCUMENTEN OVER DE RAZZI
Page 251 and 252:
Page 253 and 254:
2 5 2 DUITSE DOCUMENTEN OVER DE RAZ
Page 255 and 256:
Page 257 and 258:
2 5 6 DUITSE DOCUMENTEN OVER DE RAZ
Page 259 and 260:
Page 261 and 262:
PROBLEMS OF RESEARCH As a result of
Page 263 and 264:
SUMMARY 2 6 3 conditions in western
Page 265 and 266:
SUMMARY 2 6 5 Certain aspects of th
Page 267 and 268:
SUMMARY 267 BACKGROUND OF THE RAZZI
Page 269 and 270:
SUMMARY 2 6 9 Between 5 and 6 o’c
Page 271 and 272:
SUMMARY 271 to report. They were to
Page 273 and 274:
SUMMARY 2 7 3 the streets. Sometime
Page 275 and 276:
SUMMARY 275 not the principal funct
Page 277 and 278:
C O N T E N T S 277 P ag e F o r e
Page 279 and 280:
REGISTER
Page 281 and 282:
2 8 2 REGISTER H a r s t e r , Dr.
Page 283 and 284:
2 8 4 REGISTER Schade-Enquête-Comm
show all

De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?