De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

IN DE BINNENSTAD OP 10 NOVEMBER 105
Door de geringe mogelijkheid om de afzetting te passeren werd ook de inhoud
van het vorderingsbevel slechts weinig bekend.1 Een gelukkige omstandigheid hierbij
was, dat één der leden van de groep Trouw aan de Rechter Maasoever het Bevel in
handen kreeg. Snel werd de inhoud op een stencil getikt en daaronder:
„Dit is duidelijke taal. Elk uur van den dag kunt ook U een dergelijk bevel ontvangen. Het
behoeft geen betoog dat U dan gebruikt wordt voor het aanleggen van verdedigingswerken tegen
onze bondgenoten. Zorgt er dus voor een schuilplaats in gereedheid te hebben, waar
men U onmogelijk vindt.
Vertraagt de bevrijding van onze stad niet!!!
Geeft dit onmiddellijk en zoveel mogelijk door!!” 2
Omstreeks twaalf uur waren ongeveer 7000 exemplaren bij de verspreiders om onder
de bevolking te worden uitgegeven.3
Hoe ver de officiële mededeling van de Duitsers op het Raadhuis was uitgelekt
en hoevelen de letterlijke tekst van het Bevel op de illegale manifesten hebben gelezen,
is niet na te gaan. Zeker is, dat in de loop van de middag steeds meer het gerucht
ging, dat een razzia werd uitgevoerd. Hoe weinig men echter op de hoogte was van de
grondige methode, waarop de buitenwijken „uitgekamd” werden, blijkt o.a. uit hetgeen
iemand in de Van Speykstraat (binnenstad) meemaakte. Hij vertelt hierover:
„Ineens hoorde ik: „Vlucht, daar komen de Moffen!” Ik zag de mensen hollen en er werd
geroepen: „Ze komen je oppikken” . Maar dat was niet waar, wel reed er een Duitse auto
door de straat. Het w a s... een loos gerucht”.4
Kennelijk dacht men dus aan kleine plotselinge overvallen. Hier en daar was men
door deze geruchten uiterst nerveus: „Als de mensen maar iets hoorden, vlogen ze
de huizen in” .5 Van een paniekstemming kon over het algemeen echter niet gesproken
worden. Wel heerste er een zenuwachtige stemming en stonden mensen de toestand
te bepraten.6 Overal stonden groepjes mensen voor levensmiddelenwinkels, doch vele
waren gesloten.7
Door de vaagheid van de geruchten en de geringe bekendheid met wat er werkelijk
gaande was, is de toestand in de binnenstad op Vrijdag 10 November zeer onoverzichtelijk
geweest. Zo bijv. op het Raadhuis. We zagen, hiervoor, dat iemand tijdens
de besprekingen zijn collega’s reeds waarschuwde om te verdwijnen. Op een andere
afdeling werd echter gewoon doorgewerkt, tot een der ambtenaren gewaarschuwd
werd door de vrouw, die er in was geslaagd in verpleegstersuniform de Maasbruggen
te passeren.8 Aan een andere gemeente-instelling was, mede door het ontbreken van
1 Verslag van de bespreking met L. A. A. van der H., blz. 1.
2 Illegaal manifest, uitgegeven door Trouw, geen datum.
3 Verslag van de bespreking met W. v. d. G., blz. 2.
4 Verslag van de bespreking met W. J. A., blz. 1.
5 Zie noot 4, blz. 2.
6 a. Verslag van de bespreking met L. de J., blz. 1 en 2.
b. Verslag van de bespreking met G. C. K., blz. 1 en 2.
c. Verslag van de bespreking met F. M. T., blz. 1 en 2.
7 Uittreksel van het dagboek van H. de J.
8 Verslag van de bespreking met G. W. W., blz. 1.