De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

104 IN DE BINNENSTAD OP 10 NOVEMBER
zien, dat iets zou uitlekken en de bevolking in de binnenstad zou verontrusten. Blijkbaar
om de gemoederen te kalmeren gaven zij aan de hoofdambtenaren opzettelijk
leugenachtige verklaringen af. Op een vraag van een der aanwezige hoofden van dienst
of de mannen naar plaatsen buiten ons land zouden worden weggevoerd, werd n.1.
geantwoord, dat zulks niet zou geschieden.1 Veel indruk heeft deze toezegging op hen,
die de onheilspellende tijding vernamen, echter niet gemaakt. Voor zover het bericht
uit de kamer van Burgemeester en Wethouders tot anderen doordrong, werd
alleen doorgegeven, dat de mannen weg moesten. Reeds tijdens de bespreking waarschuwde
iemand van de afdeling Personeelszaken zijn collega’s met de mededeling:
„Neem de benen. Van de SS zijn ze in het voorgebouw en op de kamer van Burgemeester
en Wethouders aan het onderhandelen over het oppikken van mensen.
Ga w eg.. . ” 2
De bespreking op het Raadhuis en het uitschrijven van de vrijstellingspapieren op
de gemeentelijke bureaux hadden ten gevolge, dat via vele kanalen verschillenden op
de hoogte werden gesteld en hun maatregelen konden nemen. Aan een bijkantoor
van het Gewestelijk Arbeidsbureau, waar men van het Hoofdkantoor vernam, dat een
razzia gaande was, besloten de chefs de ambtenaren naar huis te laten gaan.3 Een arts,
werkzaam aan de G.G.D., liet, nadat hij van de bespreking op het Raadhuis had gehoord,
zijn zoon halen en in het gebouw onderduiken.4 Een hoofdambtenaar van de
RET, die aanwezig was geweest bij het aanhoren van de verklaringen van Völckers,
vertelde op het kantoor van zijn bevindingen, hetgeen anderen aanleiding gaf zich in
eerste opwelling daar te verbergen.5
Berichten uit de buitenwijken drongen echter slechts zelden door. Het gelukte een
vrouw in verpleegsterscostuum de controles bij de Maasbruggen te passeren.6 Een
agent van politie en een verpleegster slaagden er in met een Duitse auto via de Maastunnel
de rechteroever van de Maas te bereiken. Maar dergelijke „grensoverschrijdingen”
waren toch uiterst gering in aantal en hadden meestal vroeg in de morgen
plaats, toen de passanten zelf soms nog niet eens wisten, wat er precies aan de hand
was. De zoëven genoemde agent van politie bijv. kwam op het bureau aan de Duiven-
voordestraat, maar hoorde daar alleen wat hij zelf ook reeds wist n.1. „dat niemand
de stad in of uit kon”. Na overleg met zijn commandant probeerde hij naar huis
(in Zuid) terug te keren. Eerst toen hij er na veel vergeefse pogingen eindelijk in was
geslaagd met een motorbootje aan het Charloisse Hoofd te komen en een politiebureau
te bereiken, vernam hij wat er gaande was en las hij de oproep.7
1 Verslag van de bespreking met K., blz. 5.
2 Verslag van de bespreking met W. v. A., blz. 1.
3 a. Verslag van de bespreking met A. B., blz. 1.
b. Verslag van de bespreking met B., blz. 1 en 2.
4 Verslag van de bespreking met S., blz. 1 en 2.
5 Den B. ging ’s avonds weer naar huis en werd de volgende dag gegrepen. Verslag van de
bespreking met R. den B., blz. 1.
6 Verslag van de bespreking met G. W. B., blz. 1.
7 Brief van Th. H. E., Rotterdam, Juni 1948.