De razzia van Rotterdam. 10-11 november 1944 - KNAW

DE PROBLEEMSTELLING 11
Van dit centrale punt uit zijn wij verder gegaan. Twee volslagen vijandig gezinde
partijen stonden tegenover elkaar en wij wisten: de Duitsers bereikten hun doel,
aan de Rotterdamse bevolking werd een catastrofale slag toegebracht. Wij moesten
dus opsporen:
1. de factoren, die het succes der Duitsers,
2. de factoren, die de catastrofe voor Rotterdam bepaalden.
Beide groepen van factoren zijn twee facetten van één zaak.
Ad 1. Wat het optreden der Duitsers betreft, moest worden nagegaan, op welke
wijze zij de razzia hadden voorbereid en georganiseerd. Werd deze razzia volgens een
bepaald schema of in het wilde weg uitgevoerd? Hoe konden de Duitsers er in
slagen, de gepakte mannen voortdurend onder controle te houden, zolang zij nog in
Rotterdam verbleven? Welke maatregelen namen zij tegen de achtergebleven bevolking,
zolang de opgepakte mannen de stad nog niet hadden verlaten?
Ad 2. Om een inzicht te krijgen in de wijze waarop de Rotterdamse bevolking
deze maatregelen onderging, moest in detail worden nagegaan hoe de mannen en
vrouwen op het Duitse optreden tijdens de uitvoering van de razzia reageerden.
Daaruit zou af te leiden zijn, hoe het Duitse optreden tot het oppakken van zulk een
ontstellend groot aantal mannen kon leiden. Onderzocht moest dus worden in hoeverre
de Rotterdammers door het Duitse optreden werden verrast; op welke wijzen
de Rotterdamse bevolking kennis maakte met het eerste optreden der Duitsers;
welke geruchten de ronde deden in wijken en straten waar de Duitsers nog niet
waren geweest, en hoe in het algemeen de reactie der bevolking op dit alles was.
In dit verband moesten wij weten welke de argumenten waren van de betrokken
mannen zelf, van ouders of andere huisgenoten, om zich te melden, zich uit huis te
laten halen of onder te duiken, c.q. om daartoe aan te sporen. Een belangrijk punt
was tevens de houding der bevolking tijdens het wegvoeren van de mannen uit de
straat. En wat waren de oorzaken, die bewerkstelligden dat de Rotterdamse mannen,
nadat zij in groepen bijeen waren gebracht — aanvankelijk in geringe aantallen, maar
op de verzamelplaatsen met enige duizenden — zo machteloos waren en bleven?
Ook moest worden nagegaan, of er gelegenheid tot vluchten was geweest tijdens het
wegvoeren van de verzamelplaatsen naar de vertrekplaatsen, vanwaar de stad verlaten
werd.
De hier genoemde gebeurtenissen en vraagstellingen konden wij niet geïsoleerd
beschouwen; wij moesten deze in verband brengen met de economische en militaire
situatie van het Derde Rijk en met de toestand van de Rotterdamse bevolking tijdens
de voorafgaande oorlogsjaren. Daarbij kwamen deze vragen naar voren:
a. Wat is het verband tussen de Rotterdamse razzia en de diverse Arbeitseinsatz-
massnahmen die de Duitsers in de loop van de oorlog in Nederland trachtten uit te