Bestand (1.6 MB) - VVOG

228
De aandoening is histologisch gedefinieerd en de diagnose
berust voornamelijk op laparoscopie. Dit levert moeilijkheden
op voor de samenstelling van een controlegroep
zonder endometriose. Tegenwoordig wordt ‘laparoscopyconfirmed
endometriosis’ aanvaard als ziektegroep, doch
de visuele inspectie kan misleidend zijn, vermits diepe
letsels niet noodzakelijk aan de peritoneale oppervlakte
te zien zijn en oppervlakkige letsels kunnen gemaskeerd
worden door decidualisatie of hormonale inactivatie of
weggedrukt worden door de hoge druk van het pneumoperitoneum.
Er zijn aanwijzingen dat het risico verhoogd is in aanwezigheid
van fysieke kenmerken zoals slank en groot,
vroegtijdige menarche, korte cycli en dysmenorroe. Roken
en fysieke activiteit verminderen het risico, terwijl cafeine-
en alcoholgebruik het risico verhogen. Mogelijk is er
een familiale aanleg of voorbeschiktheid en zou endometriose
minder frequent voorkomen bij het zwarte ras en
méér frequent bij het gele dan wel blanke ras. Cramer en
Missmer (2002) suggereerden recent een ‘endometriosetype’
met hogervermelde kenmerken in de hoop hiermee
het identificeren van kandidaat-genetische markers te
vergemakkelijken.
Preventie
Endometriose werd vanaf het begin als een ernstige aandoening
beschouwd, wegens de wel goedaardige, doch
Figuur 2: Actieve rode endometriosehaard op het
peritoneum (laparoscopisch).
Figuur 3: Idem, gezien onder water, met uitgesproken
vascularisatatie (hydrolaparoscopisch).
GUNAIKEIA ■ VOL 15 Nr 7 ■ 2010
ernstige verwikkelingen zoals rectovaginale endometriose
en hemorragische ovariële cystevorming. Er bestond geen
behandeling tenzij hysterectomie en castratie. Wel wist
men dat de aandoening zelden voorkwam bij vrouwen
met talrijke kinderen vanaf jonge leeftijd. Decidualisatie
van een endometriosehaard leidt tot apoptose en shedding.
Voor Meigs was zwangerschap vanaf jonge leeftijd
gevolgd door vele zwangerschappen de beste preventie.
Hij raadde moeders met endometriose aan hun dochters
vroeg te laten trouwen in de hoop op een snelle eerste
zwangerschap, en hier desnoods geld voor te lenen. Dit
concept was voor Kistner de aanleiding om in 1958, toen
orale progestativa op de markt kwamen, een ‘pseudozwangerschap’
als behandeling voor te stellen.
Regelmatige fysieke activiteit werd in verschillende casecontrolstudies
geassocieerd gevonden met een 40%-80%
vermindering van endometriose. In dergelijke studies is
een bias echter niet uitgesloten, aangezien vrouwen met
symptomen voor de diagnose minder actief kunnen zijn
dan gezonde controles. In de Nurses Health Study II, een
prospectieve studie van premenopauzale Amerikaanse
verpleegsters, kon een dergelijk verband alleszins niet aangetoond
worden (Vitonis et al 2010).
Een recente analyse van endometriose en voeding in de
Nurses Health Study suggereerde dat een verhoogde inname
van omega-3 vetzuur en verlaagde transvetten gepaard
gaat met een verlaagd risico van ‘laparoscopisch
zichtbare endometriose’ (Missmer et al 2010). Deze conclusie
kan echter betwist worden op basis van een beperkt
verschil en het mogelijk visuele effect bij laparoscopie van
een verminderde peritoneale inflammatoire reactie, maar
zonder een effect op het endometrioseletsel zelf.
Pathologie
Het concept endometriose is met de introductie van laparoscopie
veranderd van een majeure klinische aandoening
naar een visuele aandoening van het peritoneum
met mineure letsels. Vóór 1960 werd de gynaecoloog
geconfronteerd met een belangrijke pelvische pathologie
van adenomyose (zgn. diep infiltrerende endometriose)
en hemorragische ovariële cysten. Met de ontdekking van
de peritoneale endometriose werd een pleiade van mineure,
zogenaamd ‘subtiele’ peritoneale letsels beschreven
die beantwoorden aan de definitie van endometriose. De
letsels evolueren met de leeftijd naar typische letsels of
kunnen zelfs spontaan verdwijnen. Meerdere studies suggereren
dat peritoneale endometriose kan evolueren naar
adenomyotische of hemorragische, cystische letsels.
Op basis van morfologische data werden drie verschillende
types endometriose onderscheiden: peritoneaal, ovarieel
en rectovaginaal (Nisolle & Donnez 1997). De peritoneale
letsels omvatten in hoofdzaak endometriaal epitheel (van
de oppervlakte of van klierbuizen) en stroma, zijn hormoondependent
en vertonen decidualisatie en desquama-