Bestand (1.6 MB) - VVOG

De ‘Get up and go’-test
“Deze test leert heel wat over de fysieke kracht
van de patiënten: de patiënt wordt gevraagd om
makkelijk op een stoel te gaan zitten, op te staan
en zo snel mogelijk weer te gaan zitten, en dat
vijf keer na elkaar. Als de patiënt er langer dan 10
seconden over doet om deze test uit te voeren, is de
kans groot dat zijn spierkracht is aangetast. Hetzelfde
geldt voor de ‘up and go’ -test: de patiënt zit op
een stoel, staat op, wandelt 3 meter, draait zich om,
loopt terug en gaat weer zitten. Ook deze test moet
in minder dan 10 seconden worden uitgevoerd. De
pathognomonische factor van het spierverlies is de
traagheid waarmee de patiënt zich omdraait. De test
is ook een uitstekende indicator van het valrisico dat
sterk afhangt van de snelheid van de spiercontractie.”
Dieter Felsenberg (Univ. Humboldt, Berlijn)
de telomerasen) het behoud van de botmassa tot op
gevorderde leeftijd (16). “Dat geldt althans voor dierlijke
modellen”, preciseert Steve Cummings (San Francisco).
Oxidatiestress
Voor cellen met een lange levensduur (de osteocyten
kunnen 1 tot 50 jaar oud worden) (15), is het uitkijken
voor oxidatiestress. De vrije radicalen beschadigen het
DNA en kernletsels stapelen zich op met de tijd, wat leidt
tot een geleidelijke en onvermijdelijke aftakeling van de
celfunctie. Bovendien tasten vrije radicalen ook cumulatief
de mitochondriën en de lysosomen aan die instaan voor
recyclage van eiwitten en organellen (autofagie) (17). Door
de opstapeling van deze radicalen verliezen ze hun functie.
Onbruikbaar materiaal, lipofuscine genoemd, stapelt zich
op in de osteocyten die zich daardoor niet meer kunnen
differentiëren.
Naar andere therapeutische pistes?
Er bestaan verschillende oplossingen om deze verschijnselen
te bestrijden. De beste daarvan is calorierestrictie.
Die stimuleert de vorming van nieuwe mitochondriën, behoudt
de lengte van telomeren en vermindert de frequentie
en de omvang van de mitochondriale en lysosomale
letsels terwijl het autofagieproces wordt opgevoerd (18).
Calorierestrictie voorkomt ook botverlies, althans in dierlijke
modellen. Ze moet echter altijd worden gecombineerd
met lichaamsbeweging (19).
Er wordt ook onderzoek verricht naar het belang
van resveratrol, een antioxidant dat, door het aantal
mitochondriën te verhogen, de levensduur zou verlengen
(bij dierlijke modellen en gisten) en de botmassa zou
verhogen (20). Rapamycine, een immunosuppressor, is een
ander veelbelovend product. Het verhoogt autofagie, zou
antiresorptief zijn en een anabolisch effect hebben op het
bot (21).
Hoewel de verouderingsmechanismen voor de botturnover
goed gekend zijn, net zoals de kanalen om deze turnover
te herstellen of te stimuleren, zijn de preliminaire
resultaten van de interventiestudies nog wisselend.
Moderne behandeling van osteoporose:
oefeningen voor contractiesnelheid, niet
spierkracht (d)
Van osteoporosebehandelingen werd ruimschoots aangetoond
dat ze het fractuurrisico kunnen verminderen. De
resultaten zijn echter nog verre van optimaal, met name
omdat belasting door spieren nodig is om een goede osteogenese
te garanderen. Bejaarden kampen echter heel
vaak met een musculair deficit dat leidt tot valpartijen en
een bijkomende risicofactor is voor osteoporose. Gelukkig
kan dat risico makkelijk klinisch worden gemeten (zie
inzet).
“De patiënt moet geen ingewikkelde oefeningen doen om
dat deficit te verhelpen, zegt Felsenberg: het volstaat om,
onder toezicht (om vallen te vermijden), inspanningen te
doen die spiersnelheid vragen, bijvoorbeeld springen ter
plaatse.” Die oefeningen leveren al heel snel resultaat
op, meestal na 3-4 weken. Voorwaarde is wel dat het
gaat om snelheidsoefeningen die de ontwikkeling van de
spiervezels van type 2 bevorderen. Uithoudingsoefeningen
bevorderen de ontwikkeling van de vezels van type 1.
En uiteraard moeten al deze patiënten ook voldoende
vitamine D nemen.
De oefeningen verminderen niet alleen het valrisico, ze
zijn ook goed voor het bot. Dat reageert immers negatief
op spierzwakte. Om de botvorming te bevorderen
moet het bot ‘belast’ worden en daar kunnen alleen
GUNAIKEIA ■ VOL 15 Nr 7 ■ 2010 223