Vertaling Engels-Nederlands - Fontys Mediatheek Portal

VERTALING DUITS-NEDERLANDS JAN VAN MEGEN
Vertaling Duits-Nederlands
Hat Charles Darwin von einem
Kollegen abgeschrieben?
Heeft Charles Darwin van een
collega overgeschreven?
1
Im Jahre 1858 schickte Alfred Russel Wallace seinem
Kollegen Charles Darwin einen folgenreichen
Aufsatz – mit der Bitte, zu prüfen, ob sich seine neuen
Überlegungen zur Veränderlichkeit von Arten zur
Veröffentlichung eignen könnten.
In 1858 stuurde Alfred Russel Wallace zijn collega Charles
Darwin een opstel met grote / aanzienlijke gevolgen –
met het verzoek na te gaan / te bekijken of zijn nieuwe
overwegingen over de mutatie van soorten voor publicatie
geschikt zouden kunnen zijn.
Prüfen: dit werkwoord betekent in de eerste plaats
onderzoeken, bijv. ‘etwas auf seine Eignung prüfen’ = iets
op zijn geschiktheid onderzoeken. Hier passen nagaan,
controleren, [kritisch] bekijken als vertalingen beter in de
context dan onderzoeken.
Überlegungen: in ‘nach reiflicher Überlegung’ hebben we
met de betekenis beraad te maken = na rijp beraad. Het
voorzetsel ‘zu’ betekent na ‘Überlegung’ met betrekking tot,
over.
2
In einem delikaten Arrangement kommt es dann am
1. Juli 1858 bei der renommierten Linnean Society in
London zur Vorstellung der neuen Theorie.
In een delicaat arrangement komt het op 1 juli 1858 bij
de gerenommeerde Linnean Society in Londen tot de
presentatie van de nieuwe theorie.
In einem delikaten Arrangement: aangezien ‘delikat’ en
‘Arrangement’ diverse betekenissen hebben en een
specifieke gevoelswaarde, verdient het de voorkeur in de
vertaling deze termen te handhaven. Bij vervanging door
‘gewone’ woorden gaan bepaalde elementen verloren.
Zur Vorstellung kommen: er is hier spraken van een
‘Funktionsverbgefüge‘, d.w.z. een vaste verbinding van
een substantief en een werkwoord met slechts een zwakke
betekenis. Het substantief domineert in deze gevallen de
betekenis, hier bijv.: voorgesteld / gepresenteerd worden.
3
Auf nur 20 handschriftlichen Seiten und in knappen
4200 Worten legt Wallace in leicht verständlicher Form
den lange gesuchten Evolutionsmechanismus dar: das
Überleben der am besten Angepassten und die Auslese
durch die Umwelt.
Op slechts / maar 20 met de hand geschreven pagina’s /
bladzijden met 4200 gecomprimeerde woorden zet Wallace
in [een] gemakkelijk te begrijpen vorm het lang gezochte
mechanisme van de evolutie / evolutiemechanisme uiteen:
het overleven van degenen die zich het best aanpassen en
de selectie door de omgeving / het milieu.
Knapp: ‘mit knappen Worten’ omschrijft Duden-
Universalwörterbuch met “kurz, gerafft, auf das
Wesentliche beschränkt, konzentriert“. Van Dale D-N
(pag. 781) vertaalt het met met weinig woorden, kort. Mijn
voorkeur gaat uit naar met gecomprimeerde / bondige /
kernachtige woorden.
Umwelt: de ruimere interpretatie van ‘Umwelt’ is omgeving.
De beperking tot het milieu is hier echter niet uit te sluiten.
4
Mit diesem Prinzip natürlicher Selektion gelingt letztlich
der Durchbruch der Evolutionstheorie.
Met dit principe van natuurlijke selectie slaagt /
lukt uiteindelijk / ten slotte de doorbraak van de
evolutietheorie.
Der Durchbruch: ‘Durchbruch’ is een substantief met
verbale betekenis. In de vertaling kan men daarom ook
het werkwoord doorbreken gebruiken: met dit principe …
weet de evolutietheorie … door te breken, … lukt het de
evolutietheorie door te breken.
5
Die öffentliche Präsentation der Darwin-Wallace-Papiere
im Sommer 1858 stellt nicht nur eine zentrale Episode
der Biologiegeschichte dar, sie leitet auch eine der gröβten
wissenschaftlichen Revolutionen ein.
De presentatie van de Darwin-Wallace-geschriften in
het openbaar in de zomer van 1858 betekent / vormt niet
alleen een centrale episode in de geschiedenis van de
biologie, ze leidt ook een van de grootste wetenschappelijke
revoluties in.
Papier: behalve papier kan ‘das Papier’ ook in het algemeen
een ‘Schriftstück’ aanduiden, bijv. “er hat alle Papiere
vernichtet” = hij heeft alle documenten vernietigd (Duden-
Universalwörterbuch). Dit leidt in zin 5 tot de vertaling
geschrift. Papieren is hier als vertaling uitgesloten.
Darstellen: ‘darstellen’ komt ook als synoniem van ‘sein’,
‘bilden’ voor. Terwijl ‘sein’ een dubbele nominatief vereist,
hebben ‘darstellen’ en ‘bilden’ naast het onderwerp een
accusatiefobject bij zich, bijv. das letzte Match stellt einen
Höhepunkt in ihrer Laufbahn dar.
6
Allerdings entgeht anfangs den meisten Zeitgenossen
die zentrale These: dass Arten nicht statisch und von
142 De Talen - Jaargang 128 - Nr. 5 - mei 2012