beton169 - FEBE

eton 169
8

Wateroverlast?
Geprefabriceerde betonproducten bieden een
oplossing binnen het kader van de krachtlijnen
voor een Geïntegreerd rioleringsbeleid!
De afgelopen jaren werden
we wel zeer abrupt
geconfronteerd met ons
waterbeleid. Op
verscheidene plaatsen in het
land werden ganse dorpen
getroffen door het
noodweer en de overstromingen
die daar het
gevolg van waren. Ook de
afgelopen weken sloeg het
noodweer weer toe!
Wateroverlast wordt
hierdoor een thema.
Iedereen wil weten hoe dit
mogelijk is. Wat is de
oorzaak van al die ellende?
Het probleem van
overstromingen wordt niet
geïsoleerd behandeld, het
kadert in het veel ruimer
debat over water. Water als
vervoermiddel, water als
recreatie, drinkwater,
grondwater,…
Een debat op
Europees niveau!
De resultaten van dit debat
kregen een vormgeving in
een Europese Kaderrichtlijn
Water.
Ook in België is men al
volop bezig met het
uitwerken van richtlijnen
voor alles wat betrekking
heeft op water, regenwater
en afvalwater.
In Wallonië werd voor de
zuivering van het
afvalwater een plan (PCGE)
opgesteld zodat al het
afvalwater op termijn
gezuiverd zal worden, hetzij
door aan te sluiten op de
riolering hetzij door
investeringen in individuele
zuiveringsinstallaties.
In Vlaanderen werden de
krachtlijnen voor een
Geïntegreerd rioleringsbeleid,
beter bekend als de
Code van Goede Praktijk,
reeds een eerste maal als
omzendbrief verspreid in
juli 1996.
Intussen werden de
krachtlijnen reeds een
aantal malen aangevuld met
nieuwe hoofdstukken, met
name over kleinschalige
waterzuivering, over de
herwaardering van het
grachtenstelsel en de aanleg
van hemelwaterputten en
infiltratievoorzieningen.
Binnenkort zal er nog een
nieuw hoofdstuk aan
toegevoegd worden dat
dieper zal ingaan op het
9
Inondations?
Les produits en béton préfabriqués apportent une
solution qui cadre dans la ligne directrice d’une
politique d’égouttage intégrée!
Ces dernières années, notre
politique de gestion de l’eau
a été violemment mise à
mal. Dans plusieurs
endroits du pays, des
villages entiers ont été
touchés par les intempéries
et les inondations qui ont
suivi. Quant aux dernières
semaines, nous avons eu
notre lot d’inondations!
Ces inondations sont
devenues une question
brûlante. Tout le monde
veut en connaître les causes.
Comment une telle
catastrophe est-elle
possible?
Traiter le problème des
inondations de manière
isolée n’est pas une option;
il fait partie d’un vaste
débat sur l’eau. L’eau
comme moyen de
transport, l’eau comme
moyen de récréation, l’eau
potable, les eaux
souterraines,…
C’est même un débat
au niveau européen!
Les résultats de ce débat ont
été formalisés dans la
Directive-Cadre
Européenne sur l’Eau.
La Belgique élabore
actuellement des directives
pour tout ce qui touche à
l’eau, l’eau de pluie et les
eaux usées.
La Wallonie a élaboré un
plan (PCGE) qui prévoit, à
terme, l’épuration de toutes
les eaux usées, soit par un
raccordement à l’égout, soit
par l’installation de stations
d’épuration individuelles.
En Flandre, les directives de
la politique d’égouttage
intégrée, mieux connues
sous la forme du Code de
Bonne Pratique, sont parues
pour la première fois sous
forme de circulaire en juillet
1996.
Ces directives ont été, entre
temps, plusieurs fois
complétées par de
nouveaux chapitres, ayant
trait entre autres à
l’épuration à petite échelle,
à la revalorisation des
systèmes de fossés, à la pose
de puits d’eau de pluie et
aux installations
d’infiltration. Un nouveau
chapitre sera bientôt
rajouté, beaucoup plus
complet, et qui traitera des
canalisations des eaux usées
épurées (DWA).

eton 169
ontwerp van de zuivere
afvalwaterleidingen of
droogweerafvoer (DWA).
Momenteel loopt er een
studie, in opdracht van
AMINAL, met als doel het
herwerken van de
bestaande Krachtlijnen om
er een coherent en
makkelijk te raadplegen
geheel van te maken. De
eigenlijke resultaten van
deze studie worden medio
2003 bekend gemaakt.
De behandeling van
hemelwater is een van de
aspecten waaraan
momenteel gewerkt wordt.
De voorkeur wordt gegeven
aan infiltratie aan de bron.
Hetzij door nuttige
aanwending van hemel-
water, opgevangen in een
regenwaterput, hetzij door
onmiddellijke infiltratiemogelijkheid
in de bodem
door toepassing van waterdoorlatende
verhardingen
om verdroging van de
bodem te voorkomen.
Zo komen we bij de
discussie over het
gescheiden rioleringsstelsel.
Hemelwater dat gescheiden
blijft van het afvalwater kan
een apart traject volgen en
overbelast op die manier de
rioolwaterzuiveringsinstallaties
niet. Een gescheiden
systeem voorkomt tevens
dat bij hevige regenval het
sterk vervuilde rioolwater
in ons oppervlaktewater
terechtkomt wat wel
mogelijk blijft bij een

gemengd systeem met
noodoverstorten.
Vaak wordt geopperd dat in
gescheiden systemen de
dimensionering van de
droogweerafvoer (DWA)
minimaal kan gehouden
worden. Een kleinere
uitvoering van de DWA ten
opzichte van het gemengde
systeem lijkt inderdaad een
logische gevolgtrekking
doch dient hierbij een
kanttekening gemaakt: een
zekere minimumdiameter
blijft noodzakelijk om
eventuele verstoppingen te
vermijden alsook de
bereikbaarheid te kunnen
garanderen voor het
uitvoeren van het
noodzakelijk onderhoud of
inspectie. Zo komt men
toch algauw bij een vereiste
minimumdiameter van 300
mm en groter.
Bijkomend voordeel is nog
dat bij een apart
leidingenstelsel, het
hemelwater ook verspreid
kan infiltreren en/of
vertraagd afgevoerd kan
worden. In de Krachtlijnen
wordt namelijk gesteld dat
de beheerder van de
waterloop waarin geloosd
wordt, maatregelen kan
opleggen inzake buffering
voor de afstroming van
verharde oppervlakten
groter dan 0,1 hectare. Deze
buffering is volgens de
Krachtlijnen in functie van
de ligging van de lozing (al
dan niet in overstromingsgevoelig
gebied) en van de
grootte van de waterloop.
De lozingsdebieten die
toegelaten worden variëren
van 10 l/s.ha tot 2 l/s.ha,
doch deze zijn in de praktijk
soms moeilijk te realiseren.
Kortom, men beschouwt als
uitgangspunt de betrachting
11
Sous la direction
d’AMINAL, une étude est
actuellement réalisée, qui a
pour objectif une refonte
complète du texte afin de le
rendre plus cohérent et
accessible. Les résultats
finaux seront publiés vers le
milieu de l’année 2003.
Le traitement des eaux de
pluie est un des aspects qui
est actuellement sous la
loupe. Il s’en dégage une
préférence marquée pour
l’infiltration à la source, que
ce soit par une utilisation
intelligente de l’eau de
pluie, recueillie dans des
puits prévus à cet effet, ou
par infiltration directe dans
le sol grâce à l’utilisation de
revêtements drainants, ce
qui éviterait également
l’assèchement des sols.
Nous en arrivons ainsi à la
question du système
d’égouttage séparé. L’eau de
Wateroverlast?
Inondations?
pluie étant séparée des eaux
usées, elle peut suivre un
autre trajet et n’encombre
donc pas les systèmes
d’épuration d’eau. Un tel
système éviterait
également, lors de pluies
abondantes, que les eaux
usées se mélangent aux
eaux de surface, ce qui peut
être le cas avec le système
d’égouttage mixte pourvu
de déversoirs d’urgence.
On estime qu’un système
d’égouttage séparé
permettrait de garder un
dimensionnement minimal
des canalisations pour
l’égouttage des eaux usées.
Des dimensions plus
petites pour le système
d’égouttage séparé par
rapport au mixte paraît la
conclusion logique, si ce
n’est qu’il est important de
continuer à prévoir un
diamètre minimum afin
d’éviter d’éventuels

eton 169
het hemelwater zo weinig
en zo gespreid mogelijk af
te voeren. Piekdebieten naar
de waterloop dienen te
worden vermeden. Een
afstemming van afvoerstelsel
op waterloop is
noodzakelijk. Bij grote
waterlopen kan het
maximale afvoerdebiet van
10 l/s.ha waarschijnlijk nog
worden verhoogd maar
voor kleine beken zal dit
maximale debiet veel lager
liggen.
Welnu, de sector van de
geprefabriceerde
betonindustrie heeft reeds
lange tijd een aantal uiterst
geschikte producten op de
markt om te voldoen aan
deze (nieuwe) eisen.
Enerzijds zijn er de
waterdoorlatende
bestratingsproducten en
anderzijds is er het
uitgebreide gamma aan
leidingselementen en
toebehoren.
Het gebruik van betonnen
buizen, inspectieputten en
allerlei verbindingsstukken
uit beton, is al langer een
bekend gegeven. Minder
algemeen gekend zijn
echter een aantal varianten
die nochtans een zeer
belangrijke bijdrage kunnen
leveren aan een efficiëntere
waterbeheersing én aldus
een oplossing kunnen
bieden voor de
wateroverlast.
Zo zijn er de open bufferbekkens,
de ondergrondse
12
bouchons et également de
garantir l’accessibilité dans
le cadre des entretiens et
inspections. Le diamètre
minimum nécessaire est de
300mm.
Un avantage
supplémentaire du système
séparé, est que l’eau de pluie
peut être infiltrée à
plusieurs endroits et/ou
que son déversement peut
être différé. La Directive
prévoit en effet que le
gestionnaire des réseaux de
déversement des eaux peut
imposer des mesures
concernant le stockage des
eaux de ruissellement des
surfaces de revêtement en
dur, supérieures à
0,1 hectare. Ce stockage est,
selon la Directive, fonction
de l’endroit de déversement
(dans ou hors des zones
inondables) ainsi que de la
taille des cours d’eau.
Les débits de déversement
autorisés varient de
10l/s/ha à 2l/s/ha, ce qui
est parfois difficilement
réalisable dans la pratique.
En bref, l’objectif est
d’éparpiller le plus possible
et de transporter le moins
possible l’eau de pluie. Les
pics de débit vers les cours
d’eau doivent être évités.
Il est impératif de
dimensionner les réseaux
en fonction des cours d’eau.
Les grands cours d’eau
peuvent avoir des capacités
de déversement allant
jusqu’à 10l/s/ha, voire
plus, mais pour les petits

eservoirs, de bufferbuizen
en de waterdoorlatende
buizen die in twee soorten
bestaan, de buizen uit
poreus beton en de
geperforeerde buizen.
Tenslotte zijn er nog de
regenwaterputten en kleine
individuele waterzuiveringsinstallaties
uit
geprefabriceerd beton.
We spraken eerder al over
het belang van vertraagde
afvoer. Dit kan
bewerkstelligd worden door
het hemelwater te bufferen.
Hiervoor komen in
aanmerking:
– grachten
– open bufferbekkens
– ondergrondse reservoirs
– buizen
Grachten zorgen voor een
vertraagde afvoer van het
hemelwater.
De buffering in open
bufferbekkens laat een
tijdelijke stockage toe van
het afgevoerde regenwater
waarna het onder beperkt
debiet naar de waterlopen
kan afgevoerd worden.
Door gebruik te maken van
een kleinere doorlaatopening
kan het debiet
afgeknepen worden. Doch
bij gebruik van een opening
met diameter 150 mm kan
het debiet tot minimaal
20 l/s afgeknepen worden.
We vermeldden echter al
het belang van een
minimumdiameter voor de
bereikbaarheid en het
verhinderen van
verstoppingen dus dienen
bijkomende maatregelen
getroffen te worden om het
lozingsdebiet verder te
beperken. Hiervoor is het
inzetten van wervelventielen
uiterst geschikt.
Deze toestellen verzekeren
een min of meer constant
doorvoerdebiet bij een
groot waterhoogtebereik.
15
cours d’eau ce débit sera
souvent bien inférieur.
Le secteur du béton
préfabriqué a depuis
longtemps mis sur le
marché toute une gamme
d’excellents produits qui
permettent de répondre à
ces (nouvelles) exigences.
Il s’agit d’une part de
revêtements en pavés
drainants et d’autre part
d’une très large gamme
d’éléments de canalisation
et d’accessoires.
L’utilisation de tuyaux en
béton, de chambres de
visite et de divers éléments
de raccord en béton est un
fait établi. Un nombre non
négligeable de variantes,
moins bien connues,
favorisent une gestion de
l’eau plus efficace et
apportent de la sorte des
solutions aux problèmes
d’inondations.
Wateroverlast?
Inondations?
Il y a ainsi les bassinstampons
ouverts, les
réservoirs souterrains,
les tuyaux-tampon et les
tuyaux drainants. Ces
derniers sont de deux
sortes: les tuyaux en béton
poreux et les tuyaux
perforés. Sont proposés
également des puits d’eau
de pluie et des petites
stations d’épuration
individuelles.
Nous avons déjà évoqué
l’importance de
l’écoulement différé. Il peut
être réalisé en stockant les
eaux de pluie.
Pour ce faire, l’on utilise
des:
– fossés
– bassins-tampon ouverts
– réservoirs souterrains
– tuyaux
Les fossés ont pour
fonction de retarder
l’écoulement des eaux de

eton 169
Ondergrondse reservoirs
bestaan uit betonnen
reservoirs die onder pleinen
of andere grote verharde
oppervlaktes worden
aangelegd.
De buffering op deze
manieren kan stroomafwaarts
gebeuren ter
hoogte van de lozing in een
waterloop, dit noemt men
een ‘einde leiding’oplossing.
Grachten, bufferbekkens en
reservoirs vragen grote
oppervlaktes die niet overal
en altijd beschikbaar zijn.
Bij een beperkte
beschikbare ruimte biedt
buffering van regenwater in
buizen een oplossing.
Door de buizen van de
afvoerleiding te
overdimensioneren naar
afvoercapaciteit toe, kan
men het regenwater in de
buizen zelf bufferen, men
spreekt dan over de
‘bron’-oplossing. De
bergingscapaciteit wordt
hier dus gelijkmatig over
het ontworpen regenwaterstelsel
gespreid. De
vulling van de bufferbuizen
wordt bepaald door de
drempelpeilen van de
tussenliggende inwendige
overlaten. Deze inwendige
overlaten staan in voor een
optimale vulling van de
opeenvolgende bufferleidingen
en zorgen ervoor
dat het regenwatersurplus
bij volledige vulling van een
reservoir naar een afwaarts
gelegen reservoir wordt
afgevoerd. De ligging van
de inwendige overlaten
wordt in hoofdzaak bepaald
door de topografie van het
hydrografisch bekken.
Zo wordt verzekerd dat de
waterlijn niet boven het
maaiveld uitstijgt.
Regenwaterbuffering door
bufferbuizen biedt een
technische én economische
oplossing die qua kostprijs
concurrentieel is met de
‘einde leiding’-oplossingen.
We verwijzen voor verdere
informatie graag naar ons
decembernummer van
2000, waarin een heel
artikel gewijd werd aan
regenwaterbuffering door
buizen, inclusief een case
study die aantoont dat de
kostprijs van zulke
systemen zeker
concurrentieel is met die
van de ‘einde leiding’oplossingen.
Dit artikel was
16
pluie. Les bassins-tampon
ouverts permettent un
stockage temporaire de
l’eau de pluie, avant son
évacuation à débit réduit
vers les cours d’eau. Avec
une ouverture de passage
limitée de 150 mm, le débit
peut être restreint au
minimum à 20l/s. Dans ce
cas également, un diamètre
minimum est important
pour l’entretien et pour
éviter les obstructions,
d’autres dispositions devant
être prises afin de limiter
davantage le débit de
déversement.
Pour ce faire, un clapet de
turbulence est
particulièrement indiqué.
Ces dispositifs permettent
un débit relativement
constant même à un niveau
d’eau élevé.
Les réservoirs souterrains
sont constitués de
réservoirs en béton,
construits sous des places
publiques ou d’autres
surfaces de grandes
dimensions pourvues d’un
revêtement en dur.
Le stockage est ainsi réalisé
en aval à hauteur du
déversement dans le cours
d’eau. C’est la «solution en
fin de conduite».
Les fossés, bassins-tampon
et réservoirs nécessitent
beaucoup d’espace, qui n’est
pas disponible partout.
Le stockage des eaux dans
les tuyaux apportera une
solution surtout là où
l’espace est limité.
En surdimensionnant les
tuyaux des conduites
d’évacuation, en vue d’une
capacité d’évacuation
suffisante, il est tout-à-fait
possible de stocker l’eau de
pluie dans les tuyaux: «la
solution à la source». La
capacité de stockage est
ainsi uniformément
répartie sur l’ensemble du
réseau d’eau de pluie. Le
remplissage des conduitesréservoirs
est déterminé
par les niveaux de seuil des
trop-pleins intermédiaires.
Ces trop-pleins assurent un
remplissage optimal des
canalisations successives et
permettent, lorsqu’un
réservoir est rempli,
l’évacuation du surplus
vers le suivant situé en aval.
Le niveau des trop-pleins
internes est déterminé
principalement par la

17
Wateroverlast?
Inondations?

eton 169
van de hand van Ir.
Vereecke, directeur S.W.K.
De toepassing van dit
principe van buffering
hoeft uiteraard niet beperkt
te worden tot het bufferen
van regenwater. In
Mechelen wordt
momenteel gewerkt aan een
collector die zowel dienst
doet als bypass en als
bufferbekken voor het
rioolwater van de stad.
Deze wordt uitgevoerd als
buis van 1m60 doormeter
en 650 m lengte. Door de
buffercapaciteit van 1300
kubieke meter hoopt men
dat hevige regenval niet
meer zo snel voor wateroverlast
zal zorgen en dat
het afvalwater minder snel
ongezuiverd in de Dijle zal
terechtkomen. Op die
manier kan men toch al één
nadeel van het gemengde
systeem wegwerken.
De problemen van
overbelasting van de
waterzuiveringsstations en
de verdroging van de
bodem zijn hiermee echter
nog steeds even reëel. De
gevolgen zijn ook voelbaar
voor de drinkwaterwinning
die steeds meer aangewezen
is op het oppervlaktewater
dan op het grondwater.
Daarom is het zo spijtig dat
bij het aanleggen van
nieuwe rioleringsleidingen
niet meteen het gescheiden
systeem wordt toegepast.
Zelfs ingeval het gescheiden
systeem nog niet
operationeel kan zijn,
zou reeds de nodige -
infrastructuur voorzien
kunnen worden om, na een
overgangsfase, over te
stappen op het gescheiden
systeem.
Temeer omdat nog niet al
het afvalwater gezuiverd
wordt en een groot deel van
het rioleringsnet nog dient
aangelegd te worden.
In Wallonië bijvoorbeeld
wordt momenteel slechts
een derde van het
afvalwater gezuiverd. Men
werkt dan ook volop aan de
vervollediging van het
netwerk, wat op zich een
goede zaak is, ware het niet
dat op vele plaatsen
schijnbaar de nieuwe
leidingen nog steeds
geconcipieerd worden
volgens het gemengde
systeem, daar waar men van
de gelegenheid gebruik zou
kunnen maken om meteen
de infrastructuur voor een
gescheiden systeem te
20
topographie du bassin
hydrographique. Ceci
permet de s’assurer que la
ligne de flottaison ne
dépasse pas le niveau du
sol.
Le stockage temporaire dans
des conduites-réservoirs
constitue une solution
technique dont le coût est
également concurrentiel par
rapport à la «solution en fin
de conduite».
Pour plus d’informations,
nous vous invitons à
consulter notre édition de
décembre 2000, où nous
consacrions tout un article
au stockage temporaire dans
des conduites- réservoirs
(y inclus une étude de cas
démontrant que le coût de
tels systèmes est
concurrentiel avec celui des
«solutions en fin de
conduite». Cet article est
signé Ir. Vereecke, directeur
S.W.K.).
Le système de stockage
temporaire ne doit pas se
limiter au stockage d’eau de
pluie. La ville de Malines
planche actuellement sur
un projet de collecteur qui
fait office de bypass ainsi
que de bassin-tampon pour
l’eau d’égout de la ville. Il
s’agit d’un tuyau de 1m60
de diamètre et de 650m de
long. La ville espère, grâce à
cette capacité de 1300
mètres cubes, que de fortes
pluies provoqueront moins
rapidement des
inondations et que les eaux
usées se déverseront moins
vite non épurées dans la
Dyle. De cette façon, l’on
peut éliminer un des
défauts du système mixte.
Le problème de la surcharge
des stations d’épuration et
de l’assèchement des sols
n’en est pas pour autant
résolu. Les effets se font
également sentir au niveau
de la captation d’eau
potable pour laquelle on
doit de plus en plus faire
appel à l’eau de surface
plutôt qu’à la nappe
phréatique.
Ceci étant, il est dommage
que lors de la pose de
nouvelles conduites
d’égouttage, l’on ne recourt
pas de façon automatique au
système séparé.
Et même si le système
séparé ne peut pas d’emblée
être opérationnel, l’on
pourrait prévoir l’infrastructure
adéquate, ce qui
permettrait, après une
phase transitoire, de passer