Publiek leiderschap en de burgemeester - Erasmus Thesis Site ...

faalfactoren van een dergelijke reflectie; zo zou een peergroepreflectie bestaande uit burgemeesters van
buurgemeenten niet bijdragen aan de openheid en eerlijkheid van de gesprekken.
Het organiseren van interne correctiemechanismen kan burgemeesters in staat stellen om externe
verantwoordingsprocessen beter te doorstaan. Engelse en Nederlandse burgemeesters stellen dat de druk
om verantwoording af te leggen toeneemt bij een direct gekozen burgemeesterschap. De media speelt hier
een grote rol in, en het risico om niet herkozen te worden maakt de druk groot. Het nieuwe model leidt er
toe dat het afleggen van rekenschap meer in het openbaar plaatsvindt. Sommige Engelse en Nederlandse
burgemeesters hekelen de afrekencultuur; een cultuur waarin de media iedere misstap vergroot en men
geneigd is publieke leiders eerder weg te sturen. Engelse burgemeesters en deskundigen zien de
corrigerende rol van raadsleden groeien, hetgeen volgens hen ook een noodzakelijke ontwikkeling is.
Daarnaast pleiten zij voor het introduceren van recall als extra verantwoordingsmechanisme.
Sommige burgemeesters twijfelen eraan of de burger wel in staat is een goede beoordeling te maken van
het leiderschap van een burgemeester. De burger zou niet in alle benodigde aspecten van een goede leider
geïnteresseerd zijn, noch er een juiste beoordeling over kunnen geven. De aard van de media-aandacht
zou bovendien de risico’s van personificering in de hand werken. Andere Nederlandse burgemeesters
dichtten de burger wel een groot corrigerend vermogen toe en zien de bevoegdheden van de raad en de
Nederlandse cultuur waarin zeer sterke leiders niet getolereerd worden, als voldoende garantie om
machtsmisbruik van gekozen burgemeesters te voorkomen.
Ook hier wijzen Engelse burgemeesters erop dat persoonlijke kenmerken vooral in verkiezingstijd een rol
spelen, maar dat daarna de aandacht voor een goed beleid en bestuur weer toeneemt. En ook hier geldt
dat burgemeesters die veel aandacht ontvangen vanwege hun sterke persoonlijkheid niet
noodzakelijkerwijs geen aandacht zouden hebben of krijgen voor de serieuze issues. Vaak waren zij juist
gekozen vanwege hun begrip van de serieuze zaken en hun bekwaamheid om de lokale zorgen daarover te
representeren.
De vraag of burgemeesters in staat zijn om met de toegenomen druk van verantwoording om te gaan,
raakt het aan de orde gestelde dilemma van enerzijds reflectie ter harte nemen en anderzijds reflectie
negeren. Burgemeesters moeten alle feedback, of die nu afkomstig is van interne dan wel externe
correctiemechanismen, op hun merites beoordelen. De grote verantwoordingsdruk en de sterke
afrekencultuur vragen om burgemeesters die een groot incasseringsvermogen hebben voor kritiek, maar
tegelijkertijd fouten durven toegeven, ongeacht de consequenties. De ene burgemeester acht zichzelf meer
in staat om fouten van zich af te laten glijden dan de andere, maar iedere burgemeester ziet een belangrijke
rol weggelegd in het managen van verwachtingen en teleurstellingen.
Burgemeesters stellen dat het noodzakelijk is te blijven communiceren ook als burgers teleurgesteld
moeten worden. Burgemeesters moeten uitleggen waarom dingen niet mogelijk zijn of misgaan en daarbij
zoveel mogelijk blijven luisteren naar de burger. Jacques Wallage plaatst wel een kanttekening bij de
noodzaak tot luisteren. De trend van luisteren naar de burger, betekent volgens Wallage niet dat mensen
naar de mond gepraat moeten worden. Burgemeesters moeten niet populistisch, maar soms wel regentesk
zijn. Het evenwicht ligt volgens Wallage in het durven varen van een eigen koers, maar daarbij laten
merken dat de burger en de raad het uiteindelijk voor het zeggen heeft.
De derde deelvraag van dit onderzoek luidde: In hoeverre is de burgemeester als publieke leider in staat
om door middel van interne correctiemechanismen verwachtingen omtrent zijn leiderschap te corrigeren
naar realistische proporties, alsmede fouten te voorkomen door van onbesproken gedrag te zijn (actieve
verantwoording), dan wel consequenties te verbinden aan ontstane beelden door verantwoording (passieve
verantwoording) af te leggen? Burgemeesters stellen dat er over het algemeen risico’s van machtsbederf
aan een gekozen burgemeesterschap kleven. De toegenomen druk om rekenschap af te leggen zou de
risico’s van machtsmisbruik wel kunnen reduceren. Maar een toegenomen media-aandacht die geneigd is
misstappen te vergroten, maakt het er voor burgemeesters waarschijnlijk niet gemakkelijker op.
Burgemeesters hekelen de afrekencultuur waarin publieke leiders soms te snel worden afgeserveerd. De
grote verantwoordingsdruk en de sterke afrekencultuur vragen om burgemeesters die een groot
incasseringsvermogen hebben voor kritiek en hun eigen koers durven door te zetten, maar tegelijkertijd
fouten durven toe te geven, ongeacht de consequenties, om een goed lokaal leiderschap te garanderen.
Het openbaar afleggen van verantwoording door een gekozen burgemeester draagt daar aan bij, maar ook
interne correctiemechanismen zijn voor zowel een burgemeester als voor een goed lokaal bestuur,
wenselijk en noodzakelijk om een stabiel lokaal leiderschap, met zo min mogelijk risico’s van
machtsbederf, te realiseren.
81