Publiek leiderschap en de burgemeester - Erasmus Thesis Site ...

onafhankelijke kandidaten dan burgemeesters die een politieke partij achter zich hebben waar zij rekening
mee moeten houden.
Een opvallende nuancering op de aanname dat de gekozen burgemeester zal leiden tot een grotere
aandacht voor het persoonlijke in de politiek, is geformuleerd door Jules Pipe. De media-aandacht voor de
persoonlijkheid van een gekozen burgemeesters zal, zo stelt Pipe, volgens een golfbeweging verlopen. De
aandacht van de media en de populariteit die sommige burgemeesters bezitten vanwege hun
persoonlijkheid en niet zozeer vanwege hun politiek, zal na de grote mediahypes leidden tot een aandacht
van zowel burgers als journalisten voor wat een burgemeester werkelijk te zeggen heeft.
Engelse burgemeesters en deskundigen laten zien dat het waar is dat sterke persoonlijkheden, die goed in
staat zijn een visie voor de lokale gemeenschap uit te dragen en ook niet noodzakelijkerwijs aan een
politieke partij zijn verbonden, succesvol bleken in sommige burgemeesterverkiezingen. Dit wil echter niet
zeggen dat deze burgemeesters niet gericht zijn op de serieuze issues. Vaak waren zij juist gekozen
vanwege hun begrip van de serieuze zaken en hun bekwaamheid om de lokale zorgen daarover te
representeren.
Engelse burgemeesters stellen dat actoren die een rol spelen in het netwerk van een burgemeester over het
algemeen positief staan tegenover een sterke gekozen burgemeester. Sterke burgemeesters zijn over het
algemeen door leiders van samenwerkende organisaties gewenst omdat er dan vaak sneller en duidelijker
besluitvorming met de gemeente plaats vindt en omdat de gekozen burgemeesters vaak een duidelijke visie
voor stad en omgeving hebben. Binnen dit raamwerk zijn burgemeesters in staat om een breed overzicht
te hebben op hoe de publieke, de private en de vrijwilligers sector het beste met de gemeentelijke
overheidsdiensten kunnen samenwerken om zowel aan de verwachtingen van de burger tegemoet te
komen, als gezamenlijke doelen te ontwikkelen die overeen komen met de verwachtingen van nationaal en
regionaal bestuur. Hier moet worden opgemerkt dat in veel Engelse plaatsen met een gekozen
burgemeester het vertrouwen in de bestuurlijke situatie van voor de komst van de gekozen burgemeester
zo slecht was, dat men grote verwachtingen had van de nieuwe gekozen leider.
Veel Nederlandse burgemeesters zien het gevaar van autoritaire en dominante leiders ontstaan als er sterke
en expressieve gekozen burgemeesters komen. Burgemeesters zullen minder geneigd zijn de
samenbindende rol te vervullen in hun netwerk van betrokken actoren. Een sterk geprofileerde,
expressieve leider zou in zijn bestuurlijke omgeving op tegenstand kunnen stuiten. Toch zeggen de
burgemeesters er uiteindelijk op te vertrouwen dat de Nederlandse cultuur waarin men géén macholeiders
wenst en waarin consensus en samenwerking een groot goed zijn, er toe zal leiden dat autoritaire leiders
het moeten afleggen tegen samenbindende burgervaders.
Een nuance die moet worden gemaakt is dat volgens Nederlandse burgemeesters de wenselijkheid en het
draagvlak voor autoritair leiderschap afhangt van het beleidsonderwerp. Zo geven burgemeesters
voorbeelden dat er eerder een autoritaire leider in een netwerk van gemeenten of samenwerkende
organisaties wordt geaccepteerd als het gaat om gemeentelijke herindeling of om rampen en crises, zoals
bij Giuliani in New York. In de meeste gevallen zal de voorkeur echter naar een meer samenbindend
leiderschap uitgaan.
Hoewel de Engelse burgemeesters tot dusver geen ervaringen hebben met te autoritaire of te dominante
burgemeesters, veronderstellen zij dat het nieuwe systeem van directe verkiezing in theoretische zin dat
gevaar wel in zich heeft, omdat de besluitvorming meer rondom één persoon is geconcentreerd. Ook hier
ziet men de risico’s sterker aanwezig bij onafhankelijke burgemeesters.
De tweede deelvraag van dit onderzoek luidde: In hoeverre is de burgemeester als publieke leider in staat
zowel leiding te geven op een krachtige en expressieve wijze die middels de media-isering van leiderschap
tot stand komt, als op een samenbindende wijze, in het netwerk van betrokken actoren? Deze vraag
veronderstelt een (schijnbare) tegenstelling tussen expressief en samenbindend leiderschap. Zowel de
meeste Engelse als Nederlandse burgemeesters zien dat door toegenomen media-isering van de
samenleving, die een nog grotere rol zal spelen bij een gekozen burgemeester, een expressiever leiderschap
gewenst of in ieder geval onvermijdelijk is. Daarbij erkennen zij dat dit, in ieder geval in theorie, een
gevaar vormt voor de samenbindende rol van burgemeesters, omdat de behoefte aan sterk en expressief
leiderschap een populistische en autoritaire leider voort kan brengen. Zowel een populistische als
autoritaire burgemeester zou in de praktijk echter wel eens op weinig draagvlak kunnen rekenen. De
burger zou wel eens alleen dan een expressieve leider willen, als die leider meer is dan een aansprekende
persoonlijkheid en de Nederlandse consensuscultuur zou een samenbindende leider blijven prevaleren
79