Publiek leiderschap en de burgemeester - Erasmus Thesis Site ...

mensen verwachten en de feitelijke bevoegdheden van een burgemeester. Je bent minder machtig dan de
burger denkt.’ Volgens Wallage is dit één van de grootste problemen van het huidige burgemeestersambt
en een belangrijke reden waarom men de burgemeester wil gaan kiezen en meer invloed wil geven. ‘Ik heb
gemerkt dat men van mij van buiten af dingen verwacht die ik in het interne proces niet bij benadering kan
waarmaken’, aldus Jacques Wallage.
De geconstateerde machtsincongruentie leidt er toe dat burgemeesters verwachtingen naar realistische
proporties moeten terugbrengen. Burgemeesters hebben een rol in ‘het managen van teleurstellingen’ en
moeten - hoe vervelend dat ook is - regelmatig ‘nee’ kunnen zeggen, zo stellen de burgemeesters. Een
burgemeester moet impopulaire beslissingen durven te nemen, stelt Van Haersma Buma. ‘Je moet waar
nodig ‘nee’ zeggen, en streng zijn. Als je er bent om het mensen naar de zin te maken is het een hele saaie
baan; er hoort ook een stukje strijd bij.’
Van Haersma Buma stelt dat de verschillende posities van een burgemeester daarbij bepalend zijn en om
een andere uitleg vragen. ‘Je wisselt vaak van rol in de verschillende omgeving waarin je zit. Als ik
voorzitter van het college ben, dan heb ik een andere rol dan dat als ik voorzitter van de raad ben. Dat
moet je ook scherp uit elkaar houden, want mensen kunnen het onderscheid vaak niet zien. Die denken
‘dat is de burgemeester’. Ik ben hier anders, dan als ik in de wijk bezig ben. Voor de gekozen burgemeester
zal dat ook lastig zijn. Een van de rollen die je daarom bij een gekozen burgemeester naar mijn mening
moet beëindigen is het voorzitterschap van de raad, zeker nu de dualisering er is.’
De mate waarin burgemeesters dingen kunnen beloven of burgers moeten teleurstellen hangt af van zijn
bevoegdheden en zeggenschap over zijn college; als een gekozen burgemeester zijn wethouders mag
benoemen en ontslaan zal hij zijn beloften eerder kunnen waarmaken en dingen daarom gemakkelijker
kunnen beloven dan nu het geval is. Jacques Wallage stelt dat in de huidige situatie de burgemeester soms
weinig macht heeft, ondanks zijn medeverantwoordelijkheid voor beleid. Soms wil het college iets wat jij
niet wilt. Dan kun je dat bijna niet als een minderheidsstandpunt naar buiten brengen, want dat tast enorm
je samenbindende mogelijkheden aan. Dus je maakt je eigen opvattingen dan ondergeschikt. Je moet dat
vervolgens verdedigen. Als staatssecretaris moest ik ook binnen de ‘boundries’ van de ministeriële
verantwoordelijkheid blijven, maar verder was je wel politiek eigen baas. Als burgemeester beschik je over
minder mogelijkheden en bevoegdheden.’
Daarnaast hangen de mogelijkheden van een burgemeester om dingen te realiseren af van hoe er wordt
gestuurd binnen het ambtelijke apparaat. Wallage zegt hierover: ‘De spanning tussen een autonome
ambtelijke organisatie die zijn eigen wetten en eigen normen kent en een politieke bestuurder die ‘zegt wat
hij denkt en zal doen wat hij belooft’, is enorm. Ik ben erg voor de ambtelijke organisatie, maar je moet
wel buitengewoon secuur met die ambtelijke organisatie overweg gaan, want anders gebeurt er niks. Die
spanning tussen die man op de markt die zegt: ‘Daar wil ik heen’, en een burgemeester die dat probeert
echt te leveren, is een knokpartij binnenshuis.’
Reflectie en interne correctiemechanismen
De druk van verwachtingen is volgens burgemeesters groot en legt volgens sommigen een grote druk op
hen. Het maakt de positie van een burgemeester soms eenzaam en het is dan moeilijk om over hun
leiderschap te reflecteren met anderen. Burgemeesters zijn geneigd te stellen dat zij zelf zeer ontvankelijk
zijn voor feedback op hun leiderschap, maar dat andere burgemeesters over het algemeen er weinig of veel
minder voor open voor staan. ‘Ik merk onder burgemeesters veel sterk en stoer gedrag. Ze zijn vaak
weinig kritisch naar zichzelf. Ook in de discussie omtrent de gekozen burgemeester merk ik dat collega
burgemeesters doen alsof ze de ‘redder des vaderlands’ zijn’, zegt Michiel van Haersma Buma. ‘Ik denk dat
het open staan voor reflectie onder burgemeesters erg tegenvalt. Burgemeesters zijn beter in optreden, dan
in aftreden. Ik heb zelf mijn publieke functies meestal zo’n acht jaar uitgevoerd. Bij mensen die langer
blijven zitten merk je dat het afbreukrisico sterk toeneemt’, aldus Jacques Wallage. ‘Het valt mij op dat de
gemiddelde burgemeester behoorlijk arrogant is en erg met zichzelf ingenomen; hun houding maakt hen
gevoeliger voor machtsmisbruik’, stelt Hannie Groen.
Vrouwelijke burgemeesters staan echter meer open voor feedback dan mannen, gelooft Ineke van de Wel.
‘Vrouwen hebben het beter dan mannen omdat ze opener met elkaar omgaan.’ Volgens Van de Wel
hebben vrouwen wel meer te maken met jaloezie. ‘Als vrouw heb je te maken met mensen in je omgeving
die je het burgemeesterschap niet gunnen. Als vrouwelijke burgemeesters vraag je wel eens aan elkaar:
72