Publiek leiderschap en de burgemeester - Erasmus Thesis Site ...

probeer ik ze te helpen. Maar als ik straks gekozen ben, dan zeg ik: ‘Ik spring niet meer voor je in’.
Burgemeesters zullen minder de verbinder zijn.’ Burgemeester Waaijer stelt: ‘De roep om een sterke en
expressieve leider is iets dubbelzinnigs. Voor een Giuliani en een Opstelten is dat te begrijpen, maar hoe
werkt dat in Sliedrecht? Krachtig en expressief leiderschap is vooral gewenst bij crisissituaties, maar verder
zijn wij vooral het land van met elkaar en bij elkaar’.
Dat een gekozen burgemeester te autoritair gaat worden, is de angst van Arie Noordergraaf. Vooral omdat
belangengroepen heel veel druk op de burgemeester gaan uitoefenen, stelt Noordergraaf. Jan Waaijer ziet
ook dat een burgemeester in zijn samenwerkingsnetwerken eerder dominant zal worden. ‘Je wordt als
gekozen burgemeester eerder dominant, omdat je een overlever wordt. Als je maar die 51 procent van de
kiezers achter je hebt. De beroepsethiek van een benoemde burgemeester is dat je er voor iedereen bent,
maar bij een gekozen burgemeester ga je voor de meerderheid.’ Burgemeesters moeten altijd bouwers aan
de gemeenschap blijven, vind Waaijer. ‘Daar zijn nu al misverstanden over. ‘Er is een schijntegenstelling
tussen beheergemeenten en groeigemeenten. Fysiek aan een gemeente bouwen is één, maar bouwen aan
een gemeenschap is een tweede en is zowaar moeilijker. Wat vaak vergeten wordt is dat iedere
burgemeester moet bouwen aan gemeenschapsvorming. We hebben van daaruit géén behoefte aan een
macho leider, maar aan een dienende leider. Gezag hebben is belangrijk, maar aan macho-achtige of
schreeuwerige leiders niet. Iemand als Herman Heinsbroek riep veel afschuw op en Fortuyn sprak bij éénzesde
deel van de bevolking aan, maar bij velen ook niet.
Gekozen burgemeesters die denken dat ze meer een expressieve en sterke leider moeten zijn, hebben
meestal geen goed beeld van zichzelf, zegt Hannie Groen. ‘Als je erg denkt dat je expressief moet zijn, dan
wordt je autoritair, dat weet ik zeker. Als je met respect met samenwerkingspartners omgaat en goed
luistert dan is dat risico er niet. En als je niet per se herkozen wilt worden, hoef je je ook niet zo duidelijk
te profileren.’
In tegenstelling tot de meeste burgemeesters zien Jacques Wallage en Michiel van Haersma Buma geen
gevaar voor te dominante of autoritaire leiders bij een directe verkiezing van het ambt. Volgens Van
Haersma Buma passen autoritaire leiders niet in de Nederlandse cultuur: ‘Nee, in Nederland krijg je daar
de kans niet voor. Dit is een land van compromis en consensus. Mensen die zo zijn, worden direct naar
beneden getrokken en koud gemaakt. Dus je kunt je afvragen: Opstelten, Deetman of Wallage, zijn die nu
autoritair? Ja, op hun eigen manier wel. Maar ze blijven afhankelijk van hun omgeving in wat ze kunnen
presteren.’
Van Haersma Buma ziet wel dat er uitgesproken burgemeesters zijn in zijn contact met collega’s. ‘Ik ben
zelf ook een uitgesproken burgemeester. De vraag is voor een burgemeester hoe vind je elkaar zodat je
kunt bereiken wat je wilt voor de bevolking, want die wil niet dat je een beetje ruzie zit te maken en zit te
botsen, want daar hebben ze ook niks aan. We hebben hier net een gemeentelijke herindeling gehad. Dat
is een kwestie van je dreunt wat tegen je burgemeester van je buurgemeente Den Haag aan en hij tegen
jou. Dat hoort ook in dat spel, want als je al meegaat ben je al weg. Als je al begint van ‘Joh, het maakt me
niet uit, hier heb je mijn hele gemeente’, dan zegt die bevolking ‘Ben je nou helemaal van de ratten
besnuffeld!’. In zo’n onderwerp mag je tegen elkaar aan botsen, maar als het gaat om gemeenschappelijke
belangen dan zoek je de oplossing samen en leg je die oplossing aan de gemeenschap uit.’
Jacques Wallage verwacht dat de bevolking er voor zal zorgen dat gekozen burgemeesters in zijn geheel
niet te autoritair zullen zijn, ook in hun contacten met andere leiders. ‘Als je naar de cijfers kijkt van het
onderzoek naar de beste burgemeesters, wat ik heb kunnen inkijken, dan zie je dat Ivo Opstelten en Gerd
Leers op zeventig procent zitten als er wordt gevraagd ‘Zou je op hen stemmen?’ en Job Cohen en ik rond
de vijftig procent. Job en ik zijn representant van de meer bestuurlijke en integratieve burgemeester en
Gerd Leers en Ivo Opstelten zijn wat meer activistische, meer politieke en misschien meer populistische
burgemeesters. Die zijn dus populairder volgens de laatste enquête. De vraag is, in mijn ogen, of
uiteindelijk, na een paar rondes, de integratieve burgervaders toch niet de overhand hebben. Ik verwacht
dat wel.’
7.3 Beeldvorming en verantwoording
Dat burgemeesters met hoge verwachtingen worden geconfronteerd wordt door iedere burgemeester
erkend, maar daarnaast wordt er ook geattendeerd op de zogenaamde machtsincongruentie van een
burgemeester. ‘Je wordt meer macht toegediend van buiten het stadhuis dan je van binnen hebt,’ zo
vertaald Waaijer de machtsincongruentie. Ook Wallage spreekt hierover: ‘Er is een discrepantie tussen wat
71