Publiek leiderschap en de burgemeester - Erasmus Thesis Site ...

aan de voorkant presenteert naar de pers toe. Daarnaast mogen ze mij altijd bellen, daarmee geef ik aan de
pers een signaal af dat de burgemeester, een representant is van de gemeente.’
Alle burgemeesters zeggen dat het noodzakelijk is om een goede relatie me de pers te hebben, zodat een
burgemeester ook pro-actiever zijn verhaal en beeldvorming in de media kan neerzetten, hoewel Hannie
Groen dat nuanceert en een meer terughoudende houding naar de pers principieel wenselijk vind. ‘Ja het
gaat om beeldvorming, maar als je journalisten als een verlengstuk van je voorlichting gebruikt gebruik je
ze niet goed, je moet ruimte geven voor hun opiniërende rol.’
Hoewel het contact met de burger via vele kanalen verloopt, zoals radio, televisie, kranten en internet, is
het voor kleinere gemeenten moeilijker om in de media voldoende zichtbaar te zijn, stellen veel
burgemeesters. Vaak zijn de lokale kranten het belangrijkste middel om burgers te informeren en om
zichtbaar te zijn. Van Haersma Buma stelt dat huis-aan-huisbladen voor een kleine gemeente de enige
vorm is waarbij het lokaal bestuur de hoeveelheid publiciteit kan krijgen die het graag zou willen. ‘Televisie
speelt voor mij nauwelijks een rol. Voor RTV-West moet ik eerst een crisis initiëren om daar op te komen,
dus dat is geen middel. Dan heb je de regionale kranten. Je moet je bewust zijn, dat de lezersgroep daarvan
beperkt is, en vaak een beetje elitair, dus dan weet je de doelgroep en hoe je die het best kunt benaderen.
In de huis-aan-huisbladen heb je een vast gedeelte ingeruimd voor communicatie als gemeente voor lokaal
politiek nieuws. In de media gaat het om het verkopen van je persoon, en het verkopen van je product.
Dus het verkopen van de leden van het college en de verkoop van hun product. Wij maken afspraken over
wanneer je een wethouder in zet en wanneer je die publiciteit trekt. Nu hoef ik dat vaak niet te doen, want
waar ik kom regelen de organisaties die ik bezoek de publiciteit al. Dus in de huis-aan-huisbladen kan hij
zijn publiciteit zo halen.’
Anders lijkt het er aan toe te gaan bij Jacques Wallage, burgemeester van een grote stad, en iemand die de
omgang met de media vanuit zijn Haagse periode goed kent. ‘Ik weiger iedere afspraak voor regionale
televisie, omdat ik weiger als testbeeld te fungeren. Ik vind het vreselijk dat Groningers dan twee of drie
keer per dag hun burgemeester op het beeld voorbij zien komen. Dat vind ik dus echt niks. Ik denk dat ik
een beetje een uitzondering ben, omdat ik een landelijke politieke loopbaan achter de rug heb en daardoor
makkelijker toegang tot de landelijke media heb.’
Expressief en krachtig leiderschap
Een behoefte aan expressief en krachtig leiderschap wordt door de Nederlandse burgemeesters erkend en
de noodzaak wordt ervan onderschreven. Burgemeesters moeten een goede verschijning in de media
kunnen maken. ‘Als burgemeester kun je je in ieder geval niet permitteren om geen uitstraling te hebben.
Je zou willen dat het niet zo was maar daar ontkom je niet aan. Je moet je profileren als een leider en laten
zien dat je meer bent dan een lintendoorknipper’, stelt Ineke van de Wel.
Jacques Wallage herkent de roep om een krachtige en expressieve leider ook vanuit zijn werk als voorzitter
van de staatscommissie over overheidscommunicatie. Er is volgens Wallage zeker behoefte aan een
krachtiger leiderschap. In het rapport van de overheidscommissie werd onder andere geformuleerd dat er
behoefte is aan ‘interactief democratisch leiderschap’ een term die drie dimensies bevat en in de richting
komt van expressief leiderschap. Wallage legt de drie dimensies uit: ‘Interactief in de zin dat er een
bestuursstijl wordt gehanteerd die uitdaagt tot dialoog. Democratisch in de zin dat je ook echt draagvlak
en meerderheid moet hebben. Maar wel leiderschap, namelijk, je moet wel zeggen waar het heen moet.
Die drie dimensies moeten eigenlijk samenvallen.’
Pim Fortuyn heeft een weg vrij gemaakt voor een ander type leiderschap, stelt Wallage. Je zou kunnen
zeggen dat het Fortuynisme met name het afrekenen is van politici die onvoldoende interactief zijn en die
onvoldoende democratisch zijn. Ik denk dat het minder zit in populistische zichtbaarheid in de media, als
wel in professionaliteit die te maken heeft met inhoudelijke zichtbaarheid. Je moet ergens voor staan en
wel degelijk een visie hebben. Maar de moderne burgemeester moet procesgericht zijn en minder op het
product, zijn eigen ideeën. Dus het idee van die ‘Macher’, zoals Leers wordt beschouwd, is uiteindelijk niet
wat in het gekozen burgemeesterstijdperk zal overleven, omdat daar veel te veel de politieke belofte in
door klinkt. Het moet meer zo zijn dat je de zorgvuldige inrichting van het proces verzorgt. Hij moet wat
mij betreft de democratische verkeersleider zijn, meer dan de eerste piloot. Hij is de midvoor en de coach
van het democratische proces. Ik denk dat dat meer bij deze tijd past dan ‘Ik zal u wel even brengen naar
het land dat ik u beloofd heb’. Ik heb daar grote angsten voor.’
69