Publiek leiderschap en de burgemeester - Erasmus Thesis Site ...

De mate van kritiek die een burgemeester bij het uitdragen van identiteitsbepalende waarden krijgt en de
mate waarin maatschappelijke uitsluiting kan ontstaan bij het formuleren van een gemeenschappelijke
identiteit zal afhangen van de mate van abstractie. De burgemeester van Zoetermeer, Jan Waaijer
verwoordt dit als volgt: ‘Bij algemene formuleringen zal een burgemeester minder kritiek ontvangen dan
als hij ‘kruidiger’ spreekt. Daar moet een burgemeester rekening mee houden.’ Waaijer vervolgt: ‘Op dit
moment wordt in Nederland, na de moord op Theo van Gogh, de discussie gevoerd waarin mensen
zeggen dat alles maar gezegd moet kunnen worden vanuit de vrijheid van meningsuiting. Maar ik vraag me
af, of je iemand wel kwalijk mag nemen dat hij een laag incasseringsvermogen heeft. Het is mijns inziens
net als bij een lichamelijke pijngrens, die ligt niet bij iedereen op het zelfde niveau. Waarom zou die
pijngrens dan op geestelijk gebied wel overal en bij iedereen het zelfde moeten liggen?’ Juist een
burgemeester moet zich bewust zijn van de gevolgen die zijn woorden in de gemeenschap hebben.
Hoewel een bepaalde abstractie in het uitdragen van een gemeenschappelijke identiteit misschien minder
snel tot kritiek leidt, pleit Van Haersma Buma wel voor duidelijkheid. ‘De boel bij elkaar houden is lastig
als je er onduidelijk in bent, als je het doet met pappen en nathouden en niet helder bent. Je moet kunnen
zeggen, luister eens, we leven hier in Nederland, we hebben door de jaren heen een cultuur opgebouwd,
dit of dat moet gebeuren, we doen het samen, maar wel binnen deze grenzen’, aldus de burgemeester van
Leidschendam-Voorburg.
Hoewel in deze tijd de conflicterende waarden binnen een gemeenschap vooral op multiculturele zaken
betrekking lijken te hebben, mag de noodzaak tot samenbinding op andere terreinen niet over het hoofd
gezien worden. ‘Ook de kloof tussen jong en oud dient een burgemeester te helpen overbruggen’, zegt de
burgemeester van Rijswijk, Ineke van de Wel. Verder kunnen religieuze principes het voor de
burgemeester lastig maken om er voor iedereen te zijn, zeker als persoonlijke opvattingen en
partijpolitieke verwachtingen op de achtergrond mee spelen, zoals bij de burgemeester van het streng
gereformeerde Hardinxveld-Giessendam. ‘Door mijn politieke achtergrond, word ik door een deel
bekeken als ‘dat is die SGP burgemeester’. Er wordt een bepaald etiket op je geplakt. Ik ga daar
ontspannen, zeker niet krampachtig, mee om. Ik heb een privé mening, maar ik sta voor wie en wat dan
ook open. Toen er dodenherdenking op zondag was, wilde het niet-confessionele deel van de
gemeenschap dat ik daarbij was en dat heb ik dan ook gedaan. Een deel van de gemeenschap was daar blij
mee en een ander deel niet. Voor mij persoonlijk is het minder een dilemma dan voor de mensen zelf.
Een ander voorbeeld was de winkelopenstelling op zondag. Ik heb toen gezegd dat ik er persoonlijk niet
voor was, niet alleen vanuit mijn levensovertuiging, maar ook vanuit een economische invalshoek.
Daarnaast zou het ongepast zijn vanuit de cultuur van deze gemeente om de winkels op zondag open te
stellen, overigens werd dit ondersteund door de raad. Op zo’n moment zet je een piketpaaltje neer zonder
op scherp te staan.’
Voorspellingen omtrent het gekozen burgemeesterschap
De meeste burgemeesters zien de identiteitsvormende, maar vooral de politieke rol groter worden,
vanwege het mandaat van de bevolking wat de burgemeester dan heeft. ‘De gekozen burgemeester zal zich
duidelijker gaan profileren; zeker als de burgemeester zijn eigen wethouders mag kiezen, waar ik op zich
voor ben, zou dat wel eens niet kunnen stroken met wat de raad wil’, zegt Ineke van de Wel. De mate
waarin de ruimte voor een burgemeester toeneemt, hangt dus af van zijn positie ten opzichte van het
college, maar ook ten opzichte van de raad. ‘Als een burgemeester nu iets wil wat de gemeenteraad niet
wil, wordt hij ook meteen afgebrand. Maar als gekozen burgemeester zal je meer je mening geprononceerd
uitbrengen,’ aldus Van Haersma Buma.
Tegelijkertijd stellen de meeste burgemeesters, zowel de voor als tegenstanders van de gekozen
burgemeester, dat de samenbindende rol kleiner zal worden. Peter Rehwinkel stelt: ‘Als benoemde
burgemeester ben ik van niemand; ik sta boven de partijen. Een direct gekozen burgemeester zal echter
veel meer onderdeel zijn van de politieke strijd. De samenbindende rol zal men minder snel accepteren.
Een gekozen burgemeester heeft een scherper profiel, want hij moet zich over veel zaken wel politiek
uitspreken tijdens de verkiezingen. Daardoor zal hij minder boven de partijen kunnen gaan staan.’ Het
vermogen van een burgemeester om te kunnen samenbinden zal afhangen van hoe politiek zijn functie zal
zijn, benadrukt Van de Wel: ‘Des te politieker zijn functie wordt, des te minder zal hij een verbindende
leider kunnen zijn.’
67