Publiek leiderschap en de burgemeester - Erasmus Thesis Site ...

De analyse van opinie- en opkomststatistieken laat volgens Rao (2003) een opvallende paradox zien, die
zich als volgt laat verwoorden: ‘That minority of electors who have cast their votes in the referendums
held to date have generally not supported proposals for elected mayors. The answer to this apparent
paradox is that dissatisfaction with the present system is strongest among those electors least likely to
vote. Habitual voters are more cautious in their judgements and less quick to condemn, while councillors
are more cautious still.’ (Rao, 2003: 15).
Het stemgedrag werd volgens Randall (2004: 7) door een aantal obstakels beïnvloed, waarvan de
belangrijkste:
1. Weinig kennis van wat direct gekozen burgemeesters zijn.
2. Weinig kennis van de huidige lokale bestuursstructuren en daarom ook weinig kennis van de
verschillen tussen de gepresenteerde nieuwe modellen.
3. Publieke apathie ten opzichte van het lokaal bestuur in het algemeen.
4. Publieke vijandigheid ten opzichte van het model afkomstig van het lokale ‘establishment’,
inclusief raadsleden, ex-politici en in sommige gevallen de media.
De overgang naar een nieuw lokaal leiderschap heeft zich dus minder revolutionair voltrokken dan dat
was verwacht of gehoopt (Stoker, 2004). Het valt te verwachten dat de realisatie van de
moderniseringsagenda zich langzaam, maar gestaag, zal voltrekken (Rao, 2003). Er kunnen drie redenen
gegeven worden waarom verwacht kan worden dat er in de toekomst meer direct gekozen burgemeesters
zullen verschijnen in Engeland (zie Hambleton & Sweeting, 2003). Ten eerste zullen de positieve
ervaringen uit andere gemeenten lokale raadsleden overhalen. Ten tweede zal de optie om via een petitie
een referendum te laten organiseren, het verkiezen van een burgemeester mogelijk maken, ook al is er veel
tegenstand in de gemeenteraad (zoals in 2002 ook al in drie gemeente gebeurde). Ten derde zullen
politieke leiders zelf de aantrekkelijkheden van het nieuwe model gaan inzien.
In de onderstaande subparagraaf zal verder worden ingegaan op hoe de verkiezingen die reeds hebben
plaats gevonden, zijn verlopen in de plaatsen waar een meerderheid van de stemmers zich voor een direct
gekozen burgemeester uitsprak. Er zal daarbij in het bijzonder gekeken worden naar de plaatsen die als
onderzoekscasus zijn geselecteerd.
De burgemeestersverkiezingen in de onderzoekscasus
In de maand mei van 2002 vond de verkiezing plaats van de eerste zeven direct gekozen burgemeesters. In
oktober van dat zelfde jaar volgden de andere vier. De ‘eerste elf’ werden door de lokale
bestuursgemeenschap en media met een mix van verrassing, fascinatie en in enkele gevallen met hoon,
ontvangen (Randall, 2004: 6). Er zal in het onderstaande uitvoeriger ingegaan worden op de zes plaatsen
die als onderzoekscasus zijn bestudeerd. De gebruikte informatie is afkomstig uit de gesprekken met de
desbetreffende burgemeesters en de websites van hun gemeenten x en vanuit Rallings et al (2002). Ook zal
meer karakteristieke achtergrondinformatie gegeven worden die meer inzicht geeft in de lokale context
waarin de verkiezingen plaats vonden.
Watford
Watford is naast Bedford en Mansfield de enige district council die in Mei 2002 een direct gekozen
burgemeester aanstelde. Eén van de opvallende dingen aan de verkiezingscampagne in Watford was dat de
winnende kandidaat, Dorothy Thornhill, zich als raadslid tot aan het referendum toe had verzet tegen het
gekozen burgemeesterschap. Thornhill geloofde dat er teveel macht bij één persoon zou komen, hoewel
het haar niet weer hield van deelname als kandidaat voor de burgemeestersverkiezing.
Tijdens de verkiezingscampagne was één van de grote issues dat er een half miljoen pond, uit de
gemeentekas kwijt was. Dit maakte de kandidaat van Labour, de grootste partij uit de raad, er niet
populairder op en het had de kansen voor Thornhill, als kandidaat van de Liberal Democrats, de andere
grote partij in Watford, vergroot. Dorythy Thornhill, was voordat ze raadslid werd pedagoog en werkte
met moeilijk lerende kinderen, versloeg de andere kandidaten ruimschoots en werd de eerste - en lange tijd
de enige - direct gekozen vrouwelijke burgemeester.
41