Publiek leiderschap en de burgemeester - Erasmus Thesis Site ...

grote rol. Leden van een formeel verantwoordingsforum of klokkenluiders kunnen de media gebruiken
om hun boodschap gehoor geven, en kunnen de in een representatieve democratie de kiezer
vertegenwoordigen in het aankaarten van misstanden.
Daarnaast kunnen de media op een meer autonome wijze, bijvoorbeeld door opinionleaders, een
corrigerende rol vervullen. Daarom is de rol van de media niet alleen een middel ten dienste van de reeds
genoemde externe correctiemechanismen, het is ook mechanisme voor correctie op zichzelf. De media
vormen volgens Hendriks & Korsten (2001) een macht naast andere machten, net als de vierde macht van
ambtenaren. Journalisten blijken volgens hen niet steeds meer een neutrale factor, die met distantie het
nieuws verslaat. Journalisten interpreteren meer dan vroeger en willen zelf politieke ontwikkelingen
beïnvloeden. Voor de rol van de media in het openbaar bestuur is de laatste jaren veel aandacht ontstaan
en de journalistiek wordt vaak een corrigerende bevoegdheid toegekend iii.
Actieve verantwoordelijkheid wordt gewaarborgd door de aanwezigheid van interne
correctiemechanismen en heeft daarmee een meer preventief karakter. Het kan daarom wenselijk zijn dat
in het leiderschap van de burgemeester vooral de interne correctiemechanismen meer aandacht krijgen.
De externe correctiemechanismen zijn meer institutioneel van aard en hebben dan ook binnen de
bestuurskunde al volop aandacht van studie ontvangen.
Interne correctiemechanismen kunnen vooral bijdragen aan het behouden van een greep op de
werkelijkheid. In deze paragraaf is betoogd dat de ontstane beeldvorming over een leider een eigen leven
kan gaan leiden, met mogelijk dramatische gevolgen. Interne correctiemechanismen kunnen bijdragen aan
het realistisch benaderen van zowel positieve als negatieve beeldvorming, en aan het handelen naar
terechte en onterechte kritiek. Uiteindelijk dient dit het doel om verantwoording af te leggen aan alle
volgelingen van een leider.
Rudolph Giuliani, de oud-burgemeester van New York, zei het volgende over verantwoordelijkheid,
waarmee hij treffend de balans verwoordt: ‘Ik verdiende niet alle lof die me is toegezwaaid voor wat er
goed ging toen ik burgemeester was, of alle kritiek die ik kreeg voor wat er mis ging, maar ik verdien het
om rekenschap te moeten afleggen voor de resultaten van mijn bestuur.’ (Giuliani, 2002: 102)
De in deze paragraaf geschetste spanningen zijn verwoord in de volgende deelvraag:
3 e deelvraag: In hoeverre is de burgemeester als publieke leider in staat om door middel van interne
correctiemechanismen verwachtingen omtrent zijn leiderschap te corrigeren naar realistische proporties en
fouten te voorkomen (actieve verantwoordelijkheid), dan wel consequenties te verbinden aan ontstane
beelden, door verantwoording (passieve verantwoordelijkheid) af te leggen?
2.6 Resumerend
Leiderschap komt tot stand in relatie tot de maatschappelijke omgeving en de volgelingen van de leider.
De volgelingen en de maatschappelijke omgeving stellen verschillende en veranderende eisen aan hun
leiders. De roep om krachtig leiderschap is daarom niet éénduidig. De onderzoeksvraagstelling luidt dan
ook: Welke factoren zijn voor de benoemde en gekozen burgemeester bepalend voor het kunnen voldoen
aan de divergerende vraag naar leiderschap? Leiders worden geconfronteerd met complexe
rolverwachtingen.
Deze geconstateerde divergentie heeft voor het leiderschap psychologische en institutionele gevolgen. De
geschetste veranderende vragen aan leiderschap vertonen onderlinge en interne spanningen, zoals uit de
drie verschillende thema’s en bijbehorende deelvragen blijkt. Eén van die vragen is dat er een roep is om
leiders die samenbinden en identiteit vormen. Om een gemeenschap en een identiteit te vormen in een
samenleving die een hoge diversiteit en complexiteit kent en waarin een media-isering van betekenisgeving
plaats vindt, is een krachtige en expressieve leider nodig die deze lastige taak op zich kan nemen. De roep
om een sterke en expressieve leider, die bekwaam weet om te gaan met de retoriek en symboliek van
leiderschap, doet bij velen de begrijpelijke risico’s opdoemen van populisme in plaats van beleidsinhoud,
over machtsbederf in plaats van integriteit, en immoreel in plaats van moreel leiderschap.
Correctiemechanismen zijn nodig om een verantwoordelijk expressief leiderschap te stimuleren en om te
voorkomen dat de genoemde gevaren werkelijkheid worden.
27