Publiek leiderschap en de burgemeester - Erasmus Thesis Site ...

De vernieuwingen van lokaal bestuur vragen volgens Doop om sterke leiders, met lef en visie, die het
voortouw durven nemen in het lokale en politieke maatschappelijke krachtenveld. In een dynamische,
complexe en interactieve wereld, gekenmerkt door crises zoals 11 september, Pim Fortuyn, Enschede en
Volendam, het verdwijnen van fysieke grenzen door communicatietechnologie en door de globalisering, is
krachtig leiderschap essentieel. Het afgekalfde politieke gezag moet worden herwonnen en de politiek en
het publieke bestel moet weer dichter bij de burger gebracht worden (Doop, 2004). De samenleving eist
van de burgemeester veel. Daarbij komt, dat door de toegenomen invloed van de media en door de
toegenomen transparantie, falen eerder wordt blootgelegd. Dit betekent dat door transparantie en mediaisering
meer publieke verantwoording moet worden afgelegd. Leiders moeten geraffineerder omgaan met
communicatie (Doop, 2004).
Expressiviteit versus samenbinding: een paradox?
Zowel John, Tops als Doop pleiten voor een sterke leider. Voor hun redeneringen hebben zij echter
verschillende vertrekpunten. John bouwt zijn redenering op vanuit het proces van ‘governance’. Zoals
eerder gesteld vragen de nieuwe ontwikkelingen om krachtige en creatieve leiders die zich richten op het
besturen van bredere coalities en nieuwe netwerken. Alleen sterke leiders zijn in staat om leiding te geven
aan deze samenwerkingsverbanden en kunnen het verplaatsende raamwerk van individuen en
samenbindende organisaties maken.
Als we deze vraag, samen met de door Tops aangekaarte behoefte aan expressief leiderschap bezien, lijkt
dit te leiden tot een meer genuanceerde vraag naar een sterke leider. Een mogelijke valkuil zou namelijk
kunnen zijn dat een leider vanuit de behoefte naar expressiviteit en kracht, die middels de media-isering
van de samenleving tot uitdrukking komt, een te dominante en autoritaire leider is, binnen het netwerk
van samenwerkingsverbanden. Let wel, er is hier niet per definitie sprake van een tegenstelling, maar wel
van een risico. Zo bestaat voor burgemeesters van grote steden het risico dat zij in hun relatie met
omliggende gemeenten te dominant zijn. Betrokken gemeenten in de regio van een stad zijn nogal eens
bang dat de grote stad teveel inspraak krijgt in de intergemeentelijke samenwerking en dat de
burgemeester van de grote stad belangrijke taken van de gemeenten wil over nemen. Hierdoor kan een
burgemeester moeilijker in staat zijn een samenbindende rol te vervullen in het netwerk van betrokken
gemeenten.
De eerste deelvraag schetste het spanningsveld bij het vormen van de gemeenschap en haar identiteit in
algemene zin. De burgemeester dient als publieke leider een scheppende rol te vervullen in de identiteit
van de burgers van de gemeenschap en dienen gemeenschapsvorming te koppelen aan maatschappelijke
in- en uitsluiting. De volgende deelvraag legt meer nadruk op de rol die een burgemeester vervult in het
netwerk waarin hij moet onderhandelen met diverse organisaties en partijen uit verschillende territoriale
niveau’s, oftewel met verschillende betrokken actoren.
2 e deelvraag: In hoeverre is de burgemeester als publieke leider in staat zowel leiding te geven op een
krachtige en expressieve wijze, als op een samenbindende wijze, in het netwerk van betrokken actoren?
2.5 Het complexe spel van identiteitsbepalende beelden en verantwoordelijkheid
In de vorige paragrafen zijn de identiteitsvormende rollen van de publieke leider een belangrijke waarde
toegedicht. In de eerste paragraaf, de inleiding, was de aanname over de benadering van leiderschap, dat
leiderschap tot stand komt in relatie tot de omgeving en de volgelingen van de leider. Leiders gaan
onderhandelings- en ruilrelaties met volgelingen en andere partijen aan (Burns, 1978). Vanuit dit
uitgangspunt kunnen we stellen dat leiders niet alleen identiteitsbepalende beelden zenden, maar dat
volgelingen ook invloed hebben op de identiteit van de leider.
In deze paragraaf komt dit proces van over en weer zenden van beelden die bepalend zijn voor
identiteiten aan de orde. Hierbij staat centraal dat dit proces van leiderschap gepaard gaat met valkuilen
waar een expressieve leider vooral zich van bewust dient te zijn. Zoals in paragraaf 2.1 werd aangekondigd,
wordt hier verder ingegaan op het potentiële gevaar van leiderschap dat teveel ruimte heeft gekregen.
18