Publiek leiderschap en de burgemeester - Erasmus Thesis Site ...

normstellende functies te bezitten (zie onder andere Frissen, 2002). Het overzicht laat hoe dan ook zien
dat publiek leiderschap een veeleisende en complexe rolverwachting moet verwezenlijken. Aan het
leiderschap van de burgemeester worden meerdere vragen gesteld vanuit een dynamische context. Daarom
kan hier gesproken worden van een ‘divergerende’ vraag naar leiderschap. Vanuit de omgeving waarin de
burgemeester opereert, worden eisen gesteld aan zijn leidinggevende rol. Bovendien vertonen deze
veranderende eisen aan leiderschap onderling vaak spanningen en sommige processen lijken ook interne
tegenstrijdigheden (paradoxen) te bezitten.
Het zoeken naar spanningen in de eisen die aan leiderschap gesteld worden, geeft inzicht in de valkuilen
waarmee de burgemeester geconfronteerd wordt. Mijn hypothese is dat de burgemeester als publieke
leider niet aan eenduidige behoeften moet voldoen, maar in staat moet zijn om te gaan met de
divergerende vraag naar leiderschap en de daarmee verbonden spanningen, valkuilen en uitdagingen. In de
voorgaande paragrafen is gebruik gemaakt van overeenkomstige termen als eisen, functies en
rolverwachtingen van leiderschap. Hoewel deze termen misschien niet een volledig identieke betekenis
hebben, beschouw ik ze in deze studie als synoniemen en vat ik ze samen onder de noemer ‘divergerende
vraag aan leiderschap’.
In de volgende paragrafen zal ingegaan worden op de vraag welke verschillende vragen er aan het
leiderschap van de burgemeester worden gesteld en zal worden beschreven welke onderlinge en interne
spanningen die vragen vertonen.
De hoofdvraag die in dit onderzoek centraal staat luidt als volgt:
Welke factoren zijn voor de benoemde en gekozen burgemeester bepalend voor het kunnen voldoen aan de
divergerende vraag naar leiderschap?
Deze hoofdvraag is in drie onderdelen te ontleden. Ten eerste: Hoe ziet die divergerende vraag aan het
leiderschap van de burgemeester eruit? Ten tweede: Met welke spanningen, valkuilen en uitdagingen dient
de burgemeester als publieke leider rekening te houden? Ofwel: Hoe verhouden de verschillende vragen
naar leiderschap zich tot elkaar? Inzicht in deze twee onderdelen maakt een uiteindelijke beantwoording
mogelijk van de wezenlijke vraag; Welke factoren zijn voor de burgemeester bepalend in de omgang met
deze divergerende vraag? Deze ontleding moet niet als een opsomming van deelvragen van een onderzoek
worden beschouwd, maar dient louter ter verduidelijking van de gehanteerde hoofdvraag.
In de volgende paragrafen wordt de focus van het publieke leiderschap versmald naar het specifieke
leiderschap van de burgemeester. Het is voor een goed begrip van het leiderschap van een burgemeester
noodzakelijk om de context waarbinnen de burgemeester opereert te omschrijven en na te gaan hoe die
context zich verhoudt tot de bovenstaande rolverwachtingen. In de komende paragrafen worden de
relevante processen binnen die context beschreven en wordt gereflecteerd op die processen en
bovengenoemde leiderschapsfuncties.
Deze processen zijn onderverdeeld in drie te onderscheiden, samenhangende thema’s binnen het
leiderschap van de burgemeester in de maatschappelijke context. Deze drie thema’s corresponderen met
de drie volgende paragrafen en daarin verwoorde deelvragen.
2.4 Leiderschap als identiteitsvorming en samenbinding
Een duidelijk waarneembare trend in het lokale bestuurlijke leiderschap in West-Europa is de
hervormingsbeweging naar meer macht en legitimiteit voor gekozen leiders door het versterken van
directe verkiezing of meer collegiale en partijgebaseerde vormen van besluitvorming (zie John, 2001).
Verschillende ‘pressures’ vanuit de maatschappelijke omgeving leiden tot deze hervormingen. John stelt
dat door het groeiende belang van lokale economische competitie, de grotere vraag van verschillende
culturele groepen, meer druk vanuit de centrale overheid om beleid uit te voeren, meer competitie tussen
lokale autoriteiten en meer opleggingen van taken vanuit energieke regionale autoriteiten, de politiek
executieve intense spanningen ervaart, waardoor er een beweging gaande is naar wat ook wel ‘governance’
wordt genoemd. ‘Governance’ is volgens John een flexibel patroon van publieke besluitvorming gebaseerd
op losse netwerken van individuen (John, 2001). Het concept behelst het idee dat publieke besluiten
minder berusten op hiërarchisch georganiseerde bureaucratieën, maar meer plaats vinden in lange termijn
relaties met belangrijke individuen, gegroepeerd in een diverse samenstelling van organisaties uit
verschillende territoriale niveau’s.
13