Publiek leiderschap en de burgemeester - Erasmus Thesis Site ...

2. Vereenvoudiging: oorzaken en gevolgen
Leiders dienen over het vermogen te beschikken om de complexe wereld en de vraagstukken die zich
voordoen zodanig te definiëren dat ze voor anderen begrijpelijk en hanteerbaar worden. Wie het publieke
debat tot een zaak van velen wil maken, zal politieke ideeën en belangencompetitie moeten vertalen in
overzichtelijke, pakkende verhalen over dilemma’s en conflicten. Leiders verkopen naast hun partij en haar
ideeën ook zichzelf.
3. Normstelling: deugden en zonden
Publieke leiders worden geacht aan te geven welke waarden er toe doen en welke we moeten delen.
Dergelijk leiderschap impliceert een visie op de vraag hoe een gemeenschap verantwoord kan omgaan met
meerdere, op zichzelf wenselijke maar onderling tegenstrijdige waarden. Als het gaat om prangende
normatieve kwesties dan mag bindende besluitvorming worden verwacht van publieke leiders (zie
Terpstra, 2002). In dat kader past ook leiderschap dat ervoor instaat dat eenmaal getrokken normatieve
grenzen krachtig worden gehandhaafd.
4. Patroondoorbreking: nieuw voor oud
Deze functie van leiderschap betreft een sterke retorische kwaliteit, namelijk het mobiliseren van
collectieve energie voor niet alledaagse doelen. De retoriek van crises, strijd en oorlog is een zowel in de
politiek als in het bedrijfsleven beproefd middel voor leiders om ondergeschikten duidelijk te maken dat
voortzetting van alledaagse routines geen optie is. Deze retoriek kan worden gebruikt door zowel
hervormende als conserverende leiders. Ook kan het oproepen van utopische toekomstbeelden
volgelingen mobiliseren.
5. Besluitvorming: voor en tegen
Personen op leidinggevende posities moeten voortdurend keuzes maken, met name keuzes die anderen in
het systeem niet mogen of durven maken. Vooral in crisissituaties zijn besluitvaardige leiders vereist. Ook
als er patstellingen in consensusvormende besluitvormingsprocessen zijn ontstaan, dient de leider een
knoop door te hakken.
6. Het zondebokschap: held en schurk
Leiderschap vergt het verantwoording willen en kunnen afleggen. Leiders worden vaak verantwoordelijk
gehouden voor calamiteiten en missstanden. Leiders kunnen zich niet permitteren om zich te lang te
verschuilen achter onwetendheid of door fouten af te schuiven op ondergeschikten. Leiders eigenen zich
graag successen toe, maar worden ook verantwoordelijk gehouden voor de dingen die mis gaan.
De staalkaart van leiderschapsfuncties maakt duidelijk dat publiek leiderschap, wat ook wel wordt
onderscheiden in de typen politiek en bestuurlijk leiderschap, veelzijdig van aard is. De bovengenoemde
facetten van leiderschap zijn volgens ’t Hart en Ten Hooven niet voor beide typen rolbekleders altijd even
relevant. Ze sluiten elkaar ook niet uit; het is vooral een kwestie van meer of minder, hetgeen door hen
caleidoscopisch leiderschap wordt genoemd.
De onderscheiden functies van ’t Hart en Ten Hooven bieden een overzicht van de verschillende
rolverwachtingen waar volgens hen iedere publieke leider aan dient te voldoen. Daarom zijn deze
rolverwachtingen ook op de burgemeester als publieke leider van toepassing.
De voorvechters van het postmodernisme zullen de onderscheiden functies van ’t Hart en Ten Hooven
wellicht bestempelen als te normatief geladen. Publiek leiderschap dient volgens postmodernisten geen
12