SoAP November 2009 - Sociëtas

Jaargang 40, nr. 3, November 2009
SOAP
Sociologisch Antropologisch Periodiek
sinds 1970
PERIODIEK VAKGROEP SOCIOLOGIE
RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN
In dit nummer onder meer:
- Populisme, vloek of zegen? - Thuis bij... Tessa Veenstra -
Vooruitzicht: klimaattop in Kopenhagen

Redactioneel: Een verse start
Ik heb in de tijd dat ik voor
SoAP schrijf nog nooit meegemaakt
dat zoveel mensen de
redactie verlieten. Dit klinkt als
slecht nieuws, maar gelukkig
hoeven we niet te treuren. Dit
jaar vestigden we namelijk ook
een record wat betreft het aantal
nieuwe redacteurs dat zich
aanmeldde. Even ter illustratie;
we begonnen vorig jaar met vijftien redacteurs,
waarvan tien in de loop van het jaar afscheid namen
van SoAP. Aan het begin van dit jaar schreven zich
maarliefst zeventien studenten in om voor SoAP te
komen schrijven, wat maakt dat we tegenwoordig
met 22 man (!) aan het werk zijn om een mooie SoAP
voor u te produceren.
Dat de redactie eind vorig jaar zo uitdunde is ook
niet heel verwonderlijk, de vetrekkende redacteurs
waren vooral sociologen die inmiddels zijn afgestudeerd
of druk met hun master bezig zijn. SoAP
bedankt deze mensen dan ook voor hun goede inzet
de afgelopen jaren. Ook namen we afscheid van
Jurre van den Berg, die de taak van hoofdredacteur
zo’n drie jaar op zich heeft genomen. Ik neem - zoals
u wellicht al vermoedde - het stokje van hem over, en
zal komend jaar proberen om SoAP in goede banen
te leiden.
Kortom, veel nieuwe gezichten bij SoAP. Met een
glimlach kijk ik terug op de jaren die zijn gepasseerd,
en daarnaast hoop ik u samen met de rest van
de redactie veel leesplezier te bezorgen in de jaren
die gaan komen!
Mart Duitemeijer, hoofdredacteur
2
Colofon
SoAP (Sociologisch Antropologisch Periodiek)
Jaargang 40, nummer 3, november 2009
Drukwerk: Copyright
Verzending: Rijksuniversiteit Groningen
Redactie: Hannah Achterbosch, Dieko Bakker, Vanessa
Codrington, Mart Duitemeijer, Anna Herngreen, Joringel den
Hoedt, Sanne Jonker, Ronald Kielman, Marloes Kingma,
Madelien Meulenkamp, Jaap Oude Mulders, Roos Oosting,
Annelijn Remmelink, Leoni van Schaick, Lisa Sipma, Edwin
Slijkhuis, Karin van der Sluis, Eefje van Stralen, Tialda de
Vries, Eric Wams, Paulien de Winter, Michiel Zwaan
Lay-out: Mart Duitemeijer
Contact: SoAP_Groningen@hotmail.com
Vakgroep Sociologie t.a.v. ‘SoAP’
Grote Rozenstraat 31
9712 TG Groningen
SOAP |NOVEMBER 2009
INHOUD
VAKGROEP
4 Thuis bij... Tessa Veenstra
6 Interview: Rafael Wittek over de visitatiecommissie
7 De nieuwe faculteitsraad
8 Vier studenten over hun verbredingsminor
10 Propedeusejaren vergeleken
11 Afgestudeerden
12 College-evaluatie: Primaire Sociale Orde
32 Achterkant: Laurens Verhoeff
SOCIËTAS
In dit katern krijgt studievereniging Sociëtas
de ruimte om haar nieuws te presenteren.
Nieuws van Sociëtas 14 - 15

MAATSCHAPPIJ & POLITIEK
16 De hervorming van het Amerikaanse zorgstelsel
18 Tegenstrijdigheden in de financiering van het
studentenleven
19 Vooruitzicht: klimaattop in Kopenhagen
20 Interview: Joost van Keulen en Willem Bos over het
kraakverbod
21 Sociologie in de Media
22 Het belang van slapen
23 Zwarte scholen, moskeeën, Geert Wilders en de toekomst
OPINIE
24 Twistpunt: Veiligheid boven privacy?
26 Betoog: Turkije niet bij de EU
27 Column: Terug in de tijd met de Pabo
28 Debat: Populisme, vloek of zegen?
29 Boekbespreking: Rob Wijnberg: ietzsche en Kant lezen de krant
30 Een kritische blik op de reproductie-universiteit
31 Sociologische canon: Jan Vis
OVERIG
Redactioneel 2
Colofon 2
Inhoudsopgave 2
Advertentie 13
SOAP |NOVEMBER 2009 3

VAKGROEP
THUIS BIJ... TESSA VEENSTRA
Onder de rook van Heerenveen ligt Joure
verscholen. De plaats waar Douwe Egberts
is ontstaan en de thuisbasis van Tessa
Veenstra. In de wandelgangen is ons ter
ore gekomen dat nog niet iedereen haar
kent, vandaar dat wij naar Joure afreisden
om eens nader kennis met haar te maken.
Tessa Veenstra is sinds een jaar werkzaam
bij sociologie. De eerstejaars studenten
krijgen van haar de studiewerkgroepen,
presentatie- en interviewtrainingen. Vanaf
het tweede jaar volgen de studenten het
vaardighedentraject bij haar.
Als we na een busreis van een uur aankomen
bij het grote verkeersknooppunt Joure, staat
Tessa ons al op te wachten. Met trots laat ze
ons haar gloednieuwe auto - een Ford KA -
zien. Na acht maanden wachten heeft ze hem
dan eindelijk kunnen ophalen. Zodra we
instappen vliegt de typische geur van een
nieuwe auto ons dan ook tegemoet. Na de
korte rit van vier minuten komen we aan bij
een knus rijtjeshuis. Tessa vertelt ons dat de
vorige bewoner een boeddhist was: “Hij had
het huis van binnen in het geel met rode hokjes
geschilderd, heel druk dus.” Af en toe
wordt er zelfs nog post voor hem bezorgd.
Met een grote glimlach vertelt Tessa dat ze
het toch wel bijzonder vindt om post van de
Dalai Lama te krijgen, ook al is het niet voor
haarzelf. Nu straalt het huis rust uit door de
verscheidene bruintinten, dit effect wordt nog
eens versterkt door de cd van Eros Ramazotti
die zachtjes op de achtergrond speelt. Tessa
woont samen met haar vriend Arjen in het
gehuurde huis. Ze zijn in de toekomst wel van
plan een huis te kopen, maar door de verschillende
meningen over wat mooi is, is het
er nog niet van gekomen. Tessa heeft geen
kinderen, maar draagt wel de zorg voor een
konijn. Hij heeft geen naam, omdat ze de oorspronkelijke
naam, gegeven door haar vriend,
niet mooi vond. “Ik noem hem meestal het
beestje.”
Tessa is geboren en getogen in Joure, waar ze
met een tussenstop van vier jaar studie in
Groningen, al haar hele leven woont. “ Veel
van mijn vrienden en familie wonen hier ook
en het is prettig wonen.”
Tessa heeft zelf geen sociologie, maar psychologie
gestudeerd. Hier heeft ze de master
variant arbeids-, organisatie- en personeelspsychologie
gevolgd. Na viereneenhalf jaar
4
Afgestudeerde psychologe vindt heil bij sociologie
Vanessa Cordington & Jaap
Oude Mulders
SOAP |NOVEMBER 2009
studeren is ze begin 2008 afgestudeerd.
Tijdens haar studie was ze actief bij de studievereniging
van psychologie: de VIP. Zo
zat ze bij Lexicom, de commissie voor het
organiseren van lezingen en excursies. “We
hebben onder andere een excursie naar de
Van Mesdagkliniek en lezingen over borderline
en seksverslaving georganiseerd. Er
kwam dan altijd en ervaringsdeskundige en
een deskundige die het probeerde te verklaren.
Aan de tijd bij de VIP heeft ze goede herinneringen.
“Ik vond het een erg leuke tijd en
heb er veel vriendinnen aan over gehouden.”
Ze vindt zelf niet dat ze tijdens haar studie
een echte wildebras is geweest. “Ik ging wel
eens op stap en heb veel leuke dingen gedaan,
maar ik ben nooit zo dronken als een aap
“Het is toch wel bijzonder
als je post krijgt van de
Dalai Lama, ook al is het
niet voor jezelf.”
geweest en heb het altijd kunnen combineren
met mijn studie.” Waarschijnlijk is ze daarom
zo snel afgestudeerd.
Naast haar commissiewerk heeft ze tijdens
haar studie drie jaar ervaring opgedaan
als student-assistent. Ze gaf onder andere cursussen
bij psychologie, maar ook bij andere
faculteiten en door de Hanze Hogeschool
werd ze ook wel eens gevraagd. “Als je eenmaal
als student-assistent in het circuit zat,
dan wilde iedereen je ineens hebben.”
Bovendien is ze door deze ervaring bij de universiteit
aan de slag gegaan. Nadat ze was
afgestudeerd kon ze bij psychologie gaan
werken. “Ik werkte daar twee dagen in de
week en gaf de cursus gespreks- en diagnostische
vaardigheden. Ik heb dat ongeveer een
half jaar gedaan, maar ben toen overgestapt
op sociologie. Er was een vacature voor vier
dagen en daarnaast kon ik de cursus professionele
vaardigheden en het vaardighedentraject
erbij gaan doen. Dit houdt in dat ik met
individuele studenten afspraken maak over
het verbeteren van hun vaardigheden. In het
tweede jaar heb ik met alle reguliere studenten
een gesprek waarin we gaan kijken wat
zijn of haar goede vaardigheden zijn. We proberen
dan samen manieren te vinden om deze
verder te verbeteren. De voortgang wordt
beschreven in reflectieverslagen.”
Wat ze vooral leuk vindt aan sociologie is
de kleinschaligheid: “Ik houd van het persoonlijke
contact met de studenten. Dat had je
bij psychologie ook wel, maar dat is zo massaal
dat je eigenlijk alleen je eigen groepjes
kent. Bij sociologie ken ik bijna iedereen van
het eerste en tweede jaar wel van naam.
Daarnaast vind ik het mooi dat het programma
cumulatief is; het bouwt steeds meer op.
Dat was bij psychologie veel minder het
geval. Ik had vroeger misschien wat beter na
moeten denken of ik niet liever sociologie
had willen doen. Ik heb daar destijds niet eens
echt bij stil gestaan, ik vond psychologie
gewoon leuk en heb dat toen maar gewoon

“Het beestje”
gedaan. Ik heb zeker geen spijt van mijn
keuze, maar ik had het toen misschien wel
wat beter kunnen overwegen. Sociologie lijkt
me in ieder geval inhoudelijk wel heel interessant!”
Tessa is niet iemand die haar hele carrière al
gepland heeft of iemand met hele concrete
ambities. Ze heeft tijdens haar studententijd
nooit gedacht dat ze ooit fulltime bij de universiteit
zou gaan werken. Al had ze vroeger
wel de droom om juf te worden. Op de korte
termijn heeft ze ook nog geen plannen
gemaakt. “Het kan nog alle kanten op gaan.
Ik vind zo veel verschillende dingen leuk om
te doen dus ik weet echt nog niet welke functies
ik later nog zou willen vervullen. Ik zie
mij zelf later nog wel eens iets heel anders
doen, maar wat, dat weet ik nu nog niet. Wat
ik nu doe vind ik erg leuk. Ik vind het heel
belangrijk in mijn werk dat ik het leuk vind
om te doen en dat ik er zelf ook van blijf leren
en mijzelf blijf ontwikkelen. Het moet geen
routine worden. Als het toch routine wordt,
dan moet je op zoek naar iets anders of toch
een manier proberen te vinden nieuwe dingen
in je functie te leren.”
In haar vrije tijd houdt Tessa ervan om
veel tijd door te brengen met haar familie en
vrienden. “Ik houd erg van praten, dan hoef ik
ook niet ergens heen, gewoon lekker thuis.”
Ook geniet ze van veel reizen. Aan de lijst
landen die ze nog wil bezoeken lijkt bijna
geen einde aan te komen. Samen met haar
vriend wil ze graag alle hoofdsteden van
Europa bezoeken. “Het is geen doel op zich,
maar het is wel leuk
meegenomen.” De landen
die ze zeker nog
wil zien zijn: de
Verenigde Staten,
Canada, Zuid-Afrika en
Australië. In de woonkamer
valt ons oog op
een prachtig canvas met
daarop een idyllische
waterval. Het blijkt een
foto te zijn die Tessa
zelf heeft geschoten,
vorig jaar in IJsland.
“Ik wilde altijd al een
keer naar IJsland, en
vorig jaar hebben we
maar gewoon geboekt.”
Als Tessa op vakantie
gaat vindt ze een mix
van cultuur en natuur
belangrijk. Zo vond ze
de natuur in IJsland
prachtig en voor de cultuur
maken ze stedentrips.
Rome, Wenen,
Stockholm en Berlijn
hebben vooral indruk
gemaakt. De volgende
reis die gepland staat is
een lang weekend naar
Istanbul.
Een andere hobby van Tessa is lezen, ze leest
nu de trilogie van Stieg Larsson, een Zweedse
misdaad schrijver. Ook vindt ze populair
wetenschappelijke psychologieboeken en
geschiedenisboeken erg interessant.
Daarnaast leest ze sinds jaar en dag de
Donald Duck: “Ik heb bij mijn ouders sinds
klein af aan al een abonnement en elke keer
Tessa bij haar zelfgemaakte konijnenhok.
VAKGROEP
als ik daar kom neem ik hem nog even mee.”
Op televisie vindt Tessa Britse detectives en
Pauw en Witteman heel leuk, “maar dat is
jammer genoeg zo laat”.
Een andere – misschien wat onverwachte
– hobby van Tessa is klussen. “Klussen is wel
echt een hobby van me, vooral timmeren vind
ik leuk, maar ik kom er eigenlijk te weinig
aan toe.” Zo heeft ze zelf een konijnenhok in
elkaar getimmerd voor het beestje. “Het
konijn keek alleen altijd ongelukkig als hij in
mijn hok zat, dus staan er alleen maar bloempotten
op, het konijn huppelt nu rond in zijn
ren.”
“Als je op je werk alleen
nog maar op de vaste
routine volgt, dan moet je
iets anders zoeken.”
Het interview loopt op zijn einde, net als de
cd van Eros Ramazotti die op staat. We krijgen
nog een rondleiding door de moestuin.
Dat blijkt de hobby van Arjen te zijn. “Hij
vindt tuinieren heel leuk. Ik vind vooral het
opeten van de groenten leuk, daar help ik hem
graag mee.” Tot slot krijgen we nog een
demonstratie te zien van de stofzuigerrobot,
die verbazingwekkend goed zijn werk doet en
als hij moe is zelf teruggaat naar zijn laadstation.
Daarna brengt Tessa ons terug naar het
busstation en beginnen we aan de lange reis
terug naar Groningen. Prettig kennis te
maken!
SOAP |NOVEMBER 2009
5

VAKGROEP
INTERVIEW: RAFAEL WITTEK
Aanleiding is het positieve rapport van de
visitatiecommissie, dat afgelopen augustus
het onderzoek van de vakgroep beoordeelde
met twee vijven (excellent) en twee vieren
(very good). Een gesprek over de visitatiecommissie,
de onderzoeksmissie en de
manier waarop het onderzoek van de vakgroep
zijn uitwerking heeft in het onderwijs.
Madelien Meulenkamp
Even voorstellen...
Rafael Wittek is hoogleraar Theoretische
Sociologie en sinds 2001 voorzitter van de
vakgroep sociologie. Ook is hij sinds 2006
directeur onderzoek van de vakgroep.
Daarnaast is hij de voorzitter van het ICS
Bestuur (de Interuniversitaire
Onderzoeksschool met Utrecht en
Nijmegen). Studenten komen Wittek tegen in
het tweede jaar bij de minor development studies
en organization sociology, bij de
research master, en bij de PhD opleiding.
Hoe is deze visitatiecommissie tot stand
gekomen?
“Een landelijke visitatie zoals deze is helaas
niet meer vanzelfsprekend.
Universiteitsbesturen willen onafhankelijk
zijn en instituten laten hun onderzoeksprogramma’s
onafhankelijk van andere universiteiten
door een internationale commissie
beoordelen. Wij vinden het uitermate belangrijk
dat er externe evaluaties zijn om een
onafhankelijk kwaliteitsoordeel te krijgen.
Tom Snijders wakkerde in 2007 een overleg
aan tussen alle sociologie afdelingen om een
landelijke visitatie door een internationale
commissie voor elkaar te krijgen. Na het vertrek
van Tom Snijders heb ik het, als voorzitter,
overgenomen.”
Wat voor standaard werd gehandhaafd om
de verschillende departementen te beoordelen?
“De bedoeling was een algemene standaard te
handhaven. De commissie zegt dat wanneer
een onderdeel met een vijf beoordeeld wordt,
je gemeten wordt aan de internationale top.
Het is dus niet zo dat als de Nederlandse
sociologie, bij wijze van spreken, alleen uit
kneusjes zou bestaan, wij een van de beste
kneusjes zijn. We zijn echt op internationaal
niveau beoordeeld.”
Wat was uw reactie toen U op de hoogte
werd gesteld van de hoge cijfers waarmee
de visitatiecommissie onze onderzoeksprogramma
beoordeelde?
“Ik was uitermate blij. We hebben heel hard
gewerkt. Daarnaast is de vakgroep de afgelo-
6
SOAP |NOVEMBER 2009
“We zijn geen kneusjes”
Onderzoeksvakgroep positief beoordeeld
pen jaren door een
transitieperiode
gegaan. We hadden
het echt moeilijk.
Onze seniors zijn
uit het bestuur
gegaan, dat moest
van de faculteit. Na
het vertrek van Tom
Snijders in 2006,
was ik de enige fulltime
hoogleraar van
de vakgroep.”
“Ik heb dus mijn
hart vastgehouden
of wij in die periode ook voldoende konden
laten zien dat wij een sterke groep zijn. In
feite is hier nu echt een hele jonge generatie
bezig. We kunnen nog niet tippen aan een
Tom Snijders of Siegwart Lindenberg of
Frans Stokman dus daarom was ik een beetje
bezorgd en daarmee extra tevreden dat wij op
de echt belangrijke dingen de hoogst mogelijke
score hebben gekregen.”
Welke positief beoordeelde punten
beschouwde u als het grootste compliment?
“Dat onze kwaliteit scoort in de internationale
top. Die 5 geeft aan dat we met de beste vijf
procent meedraaien op dat terrein, internationaal
gezien. Daar was ik het meest tevreden
mee. Daarnaast dat de relevantie hoog beoordeeld
werd. Dan hebben we het over zowel
wetenschappelijke als maatschappelijke relevantie.”
Het rapport bevatte ook wat kritiek. Wat
zijn de aandachtspunten die de visitatiecommissie
u meegaf?
“Op productiviteit en levensvatbaarheid hebben
we ook nog steeds een zeer goed gekregen.
Bij levensvatbaarheid was de kritiek van
de commissie dat wij misschien te sterk leunen
op onze seniors en dat we dat moeten
opvangen. Dat doen wij door in te zetten op
onze tenure trackers. Daar hebben we mensen
als Melinda Mills, Andreas Flache en René
Veenstra. Zij zijn intern opgeleid en internationale
toppers, maar staan nog aan het begin
van hun loopbaan. Wij hebben een lange termijn-
insteek en hebben geduld.”
“De kritiek op de productiviteit was om nog
meer te publiceren in de echte drie sociologische
top journals. Daar is heel veel competitie
en dat maakt het ontzettend moeilijk. We
werken er aan en een heleboel van onze mensen
hebben wel in hun specifieke deeldisciplines
in top journals gepubliceerd.”
Waardoor denkt u dat de beoordelingsverschillen
tussen de verschillende departementen
zijn ontstaan?
“Dat is een combinatie van factoren. Geld zal
voor een deel een rol spelen. Wij hebben in
Groningen een systeem waarin we op vakgroepniveau
relatief veel speelruimte hebben.
Niet iedere universiteit is daar net zo flexibel
in. Daarnaast speelt ook de manier waarop
onderzoeksprogramma’s worden geïmplementeerd
mee. Wij hebben aan de ene kant
een coherent programma over solidarity,
networks en inequality. Aan de andere kant
hebben wij ook specifieke onderzoekslijnen
waar dat brede thema wordt uitgevoerd.
Daardoor hebben wij een goede mix tussen
een coherent algemeen onderzoekskader en
specifieke toepassing.”
“Dan speelt goed personeelsbeleid een rol:
mensen die je goed hebt opgeleid en kunnen
binden. Soms heb je pech, en soms heb je
geluk. Maar als je beleid voert waarin je die
mensen voldoende ruimte geeft, dan heeft dat
een hele positieve uitwerking. Wij proberen
onze tenure trackers gedurende de eerste
jaren zoveel mogelijk uit de wind te houden.
Als zij teveel management moeten doen of
onderwijs moeten geven belemmert dat hun
mogelijkheden tot onderzoek en publicatie.”
“Tot slot hebben wij een relatief kleine vakgroep
en kennen wij onze studenten vrij snel
redelijk goed. In ieder jaar zit altijd potentieel.
Wij proberen goede studenten te binden
en hen mogelijkheden te bieden zoals het
honeurstraject en studentassistentschappen.”
Probeert u goede studenten aan de vakgroep
te binden?
“Het is gezond als zij niet hun hele loopbaan
op dezelfde plek zitten. Wij moedigen hen
aan elders te gaan kijken. Nieuwsgierige studenten
gaan dan ook naar het buitenland. Dat
doen ze nog te weinig, maar daar wordt aan
gewerkt. Het is zo verrijkend om naar het buitenland
te gaan.”

Hoe zit dat met de internationalisering? Is
de vakgroep hier sterk mee bezig?
“Onze eigen studenten gaan te weinig naar
het buitenland. Die klacht zal je wel vaker
hebben gehoord. De research master bestaat
al wel uit heel veel buitenlanders. We zijn
ook aantrekkelijk voor Erasmus studenten.”
Waarom gaan onze studenten nog niet echt
naar het buitenland?
“Wij hebben ontzettend veel samenwerkingsmogelijkheden
binnen het Erasmus programma.
Je kunt natuurlijk steeds meer doen en
misschien moeten we ook eens kijken of de
voorlichting beter kan. Maar het is echt zo dat
een student ook zelf actief moet worden. De
goede studenten die doen dat ook gewoon. Er
is altijd veel te regelen, en dat kan ook een
faculteit niet wegnemen. Je moet gewoon zelf
initiatief tonen en zelf formulieren invullen.
En dat gaat in de toekomst ook niemand voor
je doen. Maar het is zeker iets dat ook op
facultair nog verder uitgezocht kan worden.”
Heeft de vakgroep sociologie een inhoudelijke
missie?
“Wij hebben het ICS onderzoeksprogramma
dat bestaat uit social networks, solidarity en
inequality. Daar staan de twee vraagstukken
cohesie en ongelijkheid centraal. Dit zijn
kern problemen van de sociologie. Onze missie
is om deze vragen op een manier te onderzoeken
waarin je de individuele drijfveren
afhankelijk van verschillende sociale contexten
centraal stelt. Dat betekent dat we heel
sterk uitgaan van een inhoudelijk probleem,
waarvoor we een theoretische oplossing zoeken,
om vervolgens empirisch te toetsen.”
“Wij geloven dat sociale relaties fundamenteel
zijn voor het ontstaan en oplossen van
maatschappelijke problemen gerelateerd aan
integratie of ongelijkheid.”
En tot slot: al dat onderzoek van de vakgroep,
komt dat ook terug in het onderwijs
dat wij als studenten krijgen?
“Dat onderzoek heeft inderdaad direct zijn
uitwerking in het onderwijs. Neem bijvoorbeeld
een vak als prosociaal gedrag. Dat is
een centraal vak omdat wij denken dat als je
maatschappelijke problemen hebt, je als
bestuurder of als politicus moet kijken waar
het samenwerkingsprobleem zit. Dat is bij
bijna alles zo, of je het nu over het op straat
gooien van grofvuil hebt of over geweld
tegen buitenlanders.”
“Het OMOP schema is ook zo in het onderwijs
terecht gekomen. Daar zit een uitgebreide
sociaal wetenschappelijk filosofische traditie
achter. Het biedt een kader voor ons
onderwijs dat volgens mij alleen hier in
Groningen zo gehandhaafd wordt.”
Benieuwd geworden naar Rafael Wittek? In
het vak Sociologische Programma’s zal hij
een gastcollege komen geven.
Wij zijn de negen studenten die tijdens de
verkiezingen in mei van het afgelopen jaar
door jullie verkozen zijn om zitting te nemen
in de Faculteitsraad GMW.
De Faculteitsraad (FR) is het officiële medezeggenschapsorgaan
van de faculteit en
bestaat uit negen docenten en negen studenten.
De studentgeleding probeert de belangen
te behartigen van de studenten van de gehele
faculteit.
Enkele punten uit ons beleidsplan die we dit
jaar gaan proberen te verwezenlijken zijn dat:
• we willen dat het voor docenten verplicht
wordt om goede feedback op schrijfopdrachten
te geven, zodat studenten er zoveel mogelijk
van kunnen leren. De kwantiteit en kwaliteit
van feedback laat namelijk nogal eens te
wensen over, en in het verleden is het zelfs
wel gebeurd dat feedback op een essay
geheel afwezig was! Daarom gaan wij ervoor
pleiten dat het geven van feedback een regel
wordt waaraan elke docent zich moet houden.
• ook willen we dat colleges worden opgenomen
op video en op nestor worden gezet,
VAKGROEP
FACULTEITSRAAD
De nieuwe faculteitsraad
zodat je belangrijke stukken uit colleges kan
terugkijken wanneer je je aan het voorbereiden
bent voor een tentamen.
• omdat er dit jaar twee internationale studenten
in de FR zitten zal er dit jaar ook veel
aandacht zijn voor internationalisering: de
faculteit moet er voor zorgen dat buitenlandse
studenten hier zo snel mogelijk kunnen
integreren, en voor studenten van onze faculteit
moet het makkelijker gemaakt worden
om naar het buitenland te gaan, bijvoorbeeld
door het centraliseren van informatie over
uitwisselingen en financieringsmogelijkheden.
Heb je klachten en suggesties over het onderwijs
dan kun je ons mailen op ons emailadres
faculteitsraad.gmw@rug.nl.
Studentleden van de FR 09/10: Madelien Meulenkamp, (sociologie, voorzitter
van de studenten), Merle van den Brom (sociologie, voorzitter van de gehele
raad), Kim Zunderdorp (sociologie), Frans Donders (pedok), Lisanne Elzes (psychologie),
Marieke van Dijk (psychologie), Juan Galeazzi (psychologie), Goda
Perlaviciute (psychologie), Madelijne Gorsira (psychologie)
SOAP |NOVEMBER 2009
7

VAKGROEP
VIER STUDENTEN OVER HUN VERBREDINGSMINOR
Tijdens de bachelor sociologie kiezen studenten
in het eerste semester van het derde
jaar een minor. De verbredingsminor. Het
betreft een samenhangend onderwijspakket
van een andere opleiding van 30EC
naar keuze. Dit is een nieuwe benadering
van de minor. Eerder bestond de minor uit
zelf te kiezen vakken, zogenoemd de AVV
(Algemeen Vormende Vakken) van 20EC.
Omdat er door studenten weinig samenhang
werd ervaren in de deze benadering,
is er nu een totaalpakket van vakken onder
één opleiding. De minor is dus langer en
intensiever geworden. SoAP laat drie derdejaarsstudenten
aan het woord over hun
minor. Arnold volgt de Educatieve minor.
Mariella heeft gekozen voor een buitenlandse
minor in het Zwitserse Bern en
Rachel volgt de minor Probleemjongeren
bij pedagogiek en Sarah de minor Misdaad
en Straf. Welke motivatie hadden ze bij
hun keuze? Wat vinden ze tot nu toe van
hun minor? En: op welke manier sluit het
aan bij sociologie? SoAP zocht het uit.
Sanne Jonker
Arnold de Weerd (20) is een derdejaars student
sociologie en woonachtig in Pesse. Hij
reist op en neer voor zijn hedendaagse minor.
De keuze van zijn minor is gevallen op de
educatieve minor. Wat houdt deze minor in?
“Dit is een minor die als het ware een
8
SOAP |NOVEMBER 2009
Een stukje eigen interesse
voorbereiding is op de educatieve master.
Hierbij spreken we dus over het lesgeven in
het voortgezet onderwijs. Het volledig afronden
van de educatieve minor levert met het
afronden van je bachelor een tweedegraads
onderwijsbevoegdheid op. De educatieve
minor bestaat uit twee onderdelen: de theoretische
onderbouwing van de onderwijspraktijk
en de praktijk van het lesgeven. In het
theoretische gedeelte worden colleges gegeven
over onderwijskunde en vakdidactiek
(maatschappijleer), bovendien betekent dit
ook opdrachten maken en boeken lezen. Het
praktijkgedeelte, het lesgeven, begint met
observatieopdrachten, gevolgd door de eerste
minuten van een les te verzorgen tot uiteindelijk
het geven van een aantal zelfstandige lessen
aan klassen in de onderbouw van het
havo/vwo en de vmbo-tl.”
Arnold wil later graag een beroep uitoefenen
waarin hij met mensen werkt en ‘onder
de mensen’ kan zijn. Dat is één van zijn redenen
waarom hij heeft gekozen voor deze
minor. Ook mag hij graag vertellen. “Er
wordt nog wel eens gezegd dat het onderwijs
iets voor mij zou zijn. De educatieve minor is
een goede manier om uit te testen of het
onderwijs daadwerkelijk iets voor mij is of
niet. Ik zie het lesgeven meer als een uitdaging
dan een droom.”
De educatieve minor bestaat sinds dit jaar
voor het eerst in de bachelor sociologie.
Daarom loopt de organisatie van de minor
nog niet op rolletjes. Dat betekent voor veel
studenten dat zij nog geen stageplek hebben.
Dit is jammer, want Arnold had wel verwacht
dat de stageplaatsingen rond zouden zijn.
Arnold vindt echter wel dat “de onderwijsmethode
erg leerzaam is en dat de colleges
worden gegeven door enthousiaste docenten
en hoogleraren.” Het theoretische gedeelte is
dus zoals verwacht.
Op de vraag of de educatieve minor aansluit
bij de sociologie, antwoord Arnold: “Er
bestaat wel een afstand tussen de discipline
sociologie en het vak maatschappijleer.
Maatschappijleer is sociologie in het klein
met een sterk moraliserend karakter.”
Opeens heb je het. Je wordt leraar!?
Arnold hoopt dat hij na deze minor dát gevoel
heeft. Als dat niet het geval blijkt te zijn, die
kans is natuurlijk aanwezig, dan heeft hij veel
leerzame momenten in deze minor meegemaakt
en “geldt deze minor als een uitbreiding
van de zogenaamde intellectuele bagage.”
De laatste vraag aan Arnold betreft het
aanbod van de minoren. Hoe vond hij het
aanbod? “Er is op zich voldoende aanbod van
de minoren, wat echter wel jammer is, is dat
sommige minoren verspreidt zijn over twee
semesters.”
Rachel Roubehie-Fissa (20) is
derdejaars student sociologie. Rachel speelt
op hoog niveau basketball, met succes, en
heeft het daar erg druk mee. Dit combineert
ze op dit moment met de gekozen minor. Er
was van tevoren veel keuze in het aanbod van
de minoren, vond Rachel. Er zat echter niet
veel bij wat ze interessant vond. Alleen de
minor die ze nu gekozen heeft leek haar écht
leuk. Dat is de minor Probleemjongeren bij
pedagogiek Wat houdt deze minor in?
“Het gaat vooral om opvoedingsvraagstukken
met betrekking tot probleemjongeren.
Dit wordt vanuit verschillende pedagogische
perspectieven bekeken. Daarnaast is er
een orthopedagogische kant, waarbij inzicht
wordt gegeven in mogelijke preventie en aanpak
via onderwijs, scholing en jeugdhulpverlening.”
“De minor als een uitbreiding
van de zogenaamde
intellectuele bagage”
Rachel heeft gekozen voor deze minor
omdat ze het een interessant onderwerp vindt.
Daarnaast is het zeer actueel. De minor bevalt
Rachel goed. “Ik vind het heel erg interessant
en de colleges zijn leuk. Het is wel ongeveer
wat ik ervan verwacht had. Daarom zit ik er
wel over na te denken om er later iets mee te
doen.” De colleges gaan logischerwijs over
probleemjongeren. De minor bestaat uit twee
kerngedeelten: ‘Wat zijn hun problemen en
hoe pakken we ze aan?’ En: ‘Wie zijn het en
wie bemoeit zich ermee?’ Het zijn onder
andere deze vakken die in de minor
Probleemjongeren vallen: ‘gedrags- en
opvoedingsproblemen’, ‘gender & diversiteit
in de opvoeding’ en ‘geschiedenis van opvoe-

ding.’
De minor verschilt op micro/macro
niveau met de sociologie. “Bij deze minor
gaat het om probleemjongeren en dus om het
individu. Bij sociologie gaat het meer over de
hele samenleving.”
Sarah ijholt (21) is een ambitieuze studente
en presteert goed in de studie sociologie.
Sarah volgt de minor Misdaad en Straf.
“Deze minor heeft twee kanten: een strafrechtelijke
en een criminologische. We krijgen
strafrechtelijke vakken zoals strafrecht en
jeugdrecht en criminologische vakken zoals
criminologie en penologie.” In het vak penologie
houden ze zich bezig met strafrechtelijke
sancties, met het accent op de vrijheidsbenemende
sancties. De minor bevalt prima.
“We hebben maar weinig college-uren en dat
bevalt mij wel. De stof die we daarin behandelen
is wel erg interessant.”
De keuze voor deze minor is voor Sarah
snel gevallen omdat ze na haar bachelor misschien
de master Criminaliteit en Veiligheid
wil gaan doen. Daarom heeft ze niet veel aandacht
besteed aan de rest van het aanbod van
de minoren. De minor Misdaad en Straf is een
goede basis voor de master Criminaliteit en
Veiligheid. Sarah kan nu een kijkje nemen in
dit vakgebied en daarbij bepalen of criminaliteit
als onderwerp haar echt aanspreekt.
Sarah had niet verwacht dat er zoveel
‘recht’ bij de minor hoort. Dit strafrechtelijke
gedeelte is geheel nieuw voor Sarah. “Hier
moest ik echt even inkomen. Echter, ik heb er
nu al veel over geleerd. Ik denk dat ik er in
het dagelijkse leven wel wat aan kan hebben.
Maar ik vind het ‘recht’ minder leuk dan het
criminologische gedeelte. Het criminologische
gedeelte sluit beter aan op sociologie. De
stof die we daarvoor moeten lezen lijkt
behoorlijk op de stof die we voor een gemiddeld
sociologisch vak moesten lezen.”
Wat vindt Sarah een enorm pluspunt van
de minor Misdaad en Straf? “Wij hebben een
verplichte stage voor het vak penologie.
Hiervoor moeten wij drie á vier dagen stage
lopen in een penitiaire inrichting. We mogen
bij deze stage zelf een onderzoeksvraag
bedenken en deze beantwoorden.”
Mariella Pijpker (19) is ook een
derdejaar student. Normaal gesproken is haar
woonplaats Aduard, een dorpje vlakbij
Groningen. Vanaf 30 augustus woont
Mariella in Bern, helemaal in Zwitserland. Je
mag namelijk ook in het buitenland je minor
volgen. Dit is in het kader van internationalisering.
Wat motiveerde Mariella om vijf
maanden in het buitenland te gaan studeren?
“Ik wilde graag Criminologie studeren en
in Nederland was het aanbod niet heel goed,
alleen in Amsterdam, Rotterdam en Utrecht
werd voor mij een slechte minor aangeboden.
Dus toen ben ik verder gaan zoeken en kwam
ik bij een Engelse universiteit terecht. Ik
wilde al beter Duits leren en ben ik in
Duitstalige landen gaan zoeken. Hierdoor
kwam ik bij Bern terecht, en omdat ik kennissen
in Bern heb wonen en het een geweldige
stad vind, heb ik besloten hier te gaan studeren.”
Om het Duits wat beter onder de knie te
krijgen, heeft Mariella in Bern een tweeweekse
integratiecursus Duits gevolgd. Daarin
werd verteld over Zwitserland, de cultuur en
de talen. Ook was er een introductie op de
Erasmus universiteit. Mariella heeft een
kamer gehuurd in Bern en heeft daarbij huisgenootjes
met verschillende nationaliteiten.
Om het gezellig te maken hebben zij samen
gebarbecued.
“Ik zou voor geen goud
eerder naar huis komen”
“De verschillende nationaliteiten en culturen
bij elkaar is erg leuk. Je leert meteen
veel over alle andere landen. Iedereen heeft
zo zijn eigen manieren en het is heel erg leuk
om met andere mensen uit andere landen om
te gaan!”
Pas na vier weken in Bern begon Mariella
met de colleges. De colleges bevallen. Ook
het leven in Bern is leuk: “Het leven in Bern
is duur, maar het bevalt zeker. Het is een zeer
mooie stad!” Het is wat Mariella verwachtte,
maar “ik heb wel meer moeite met het Duits
dan ik van te voren had gedacht. Dit komt ook
omdat ik met de andere Erasmus studenten
veel Engels spreek. Gelukkig zijn mijn colleges
wel in het Duits en moet ik Duits spreken
met mijn medestudenten daar. Het gaat wel
steeds beter.”
De vakken die Mariella volgt, sluiten
gedeeltelijk aan bij de sociologie. Zo volgt ze
vakken als Criminologie en Forensische
Psychologie & Psychiatrie. Hierbij komen de
theorieën geleerd in het vak Criminaliteit &
Veiligheid van de bachelor sociologie weer
terug. Verder zijn er vakken die als onderwerp
strafrecht/rechten hebben. Daarin moet
Mariella zich nog wel wat verdiepen. Dit zijn
namelijk mastervakken en daarvan heeft
Mariella nog weinig basiskennis.
Ze raadt iedereen aan om een half jaar of
VAKGROEP
een jaar als buitenlandse student door hetleven
te gaan. “Het is erg leuk om met alle verschillende
nationaliteiten om te gaan. En een
keer weg uit Nederland is volgens mij ook
wel goed voor je ontwikkeling.”
En, Mariella, mis je het thuisfront al? “Ja,
ik mis iedereen wel. Mijn ouders, broertje,
mijn vriendje en mijn vrienden. Maar toch
zou ik ook voor geen goud eerder terug naar
huis komen.” Ze voegt er met een dikke knipoog
aan toe: “Iedereen komt mij gewoon
opzoeken.”
Ben je nu geïnteresseerd geraakt in de minoren?
Voor de bachelorstudenten die nog een
minor moeten volgen zijn er drie manieren
om informatie in te winnen over de minoren.
Er is een minorenwebsite
(http://www.rug.nl/corporate/onderwijs/mino
r/index), een minorfolder die halverwege
maart op de faculteit af te halen is en er wordt
in het voorjaar nog een minorenmarkt georganiseerd.
Inschrijven voor de gekozen minor
gaat via Progress, ook te benaderen via de
minorenwebsite. Ik kan mij voorstellen dat
het best moeilijk kan zijn om de juiste minor
te kiezen. Begin daarom op tijd met het oriënteren
naar de minoren. Vooral als je naar het
buitenland wil. Dat kan nogal wat tijd kosten.
Mariella is bijvoorbeeld vaak ‘van het kastje
naar de muur’ gestuurd om zaken te regelen.
Uiteindelijk is de keuze van jouw minor een
stukje eigen interesse in een andere wetenschappelijke
discipline. Thuis of in het buitenland.
SOAP |NOVEMBER 2009
9

VAKGROEP
SOCIOLOGIE VERGELEKEN
Elke stad en universiteit heeft studenten
andere mogelijkheden te bieden, maar
welke mogelijkheden bieden de sociologie
studies op de verschillende universiteiten?
De verschillen zijn soms groot, maar kunnen
ook zeer gering zijn. In dit artikel zullen
de verschillende propedeusejaren van
de universiteiten met elkaar worden vergeleken.
Kleinschalig
Volgens de Radboud Universiteit schrijven
gemiddeld 35 tot 40 studenten zich per jaar in
voor de studie sociologie, in Utrecht zou dat
een gemiddelde van 75 studenten zijn.
Natuurlijk kloppen deze cijfers niet altijd.
niet. De RuG geeft een gemiddelde van 71
studenten per jaar, maar er zitten dit jaar toch
minstens 100 eerstejaars in de collegebanken.
De Vrije Universiteit Amsterdam geeft als
gemiddelde 25 tot 35 studenten en bij de
Erasmus Universiteit zijn er dit jaar 94 studenten
ingeschreven voor de studie
Sociologie. Als men kijkt naar de gemiddelde
aantal studenten per studie (±67) is de studie
sociologie op geen van de 4 vier locaties
grootschalig, dus daar is het verschil niet in te
vinden.
Toonaangevend
In de Utrechtse sociologieopleiding staat het
tweedelige profiel (sociologisch onderzoeker
of beleidssocioloog) hoog in het vaandel,
waarbij er veel aandacht wordt besteed aan
criminaliteit en de problemen die migratie
met zich meebrengt.
De opleiding aan de Erasmus Universiteit
10
De propedeusejaren van Groningen, Utrecht,
ijmegen, Rotterdam & Amsterdam
Roos Oosting & Tialda de Vries
De brochures van de opleidingen.
SOAP |NOVEMBER 2009
daarentegen houdt zich meer bezig met
beleidsvraagstukken en daarnaast ook de wisselwerking
daarvan met maatschappelijke
ontwikkelingen, studenten worden hier voorbereid
op een beleidsfunctie.
Aan de Radboud Universiteit worden de
vakken Culturele antropologie en
Communicatiewetenschappen gegeven,
omdat het volgens hen belangrijk is om de
maatschappij ook vanuit andere invalshoeken
te bekijken.
In Amsterdam worden veel aspecten van
de sameleving met elkaar vergeleken (bijvoorbeeld
tussen vroeger en nu, ouderen en
jongeren etc.) en wordt onderzocht wat die
aspecten teweeg hebben gebracht.
In Groningen is het OMOP-model het
meest toonaangevende, want in geen enkele
andere sociologie studie worden deze 4 specifieke
ordes (Overheid, Markt, Organisaties en
Primaire Sociale Orde) gebruikt in het onderzoek.
Dit wil niet zeggen dat aan de RuG
geen andere mogelijkheden zijn qua ordes of
iets dergelijks, maar in Groningen gebruikt
men dit model om de samenleving te onderzoeken
In Utrecht en Rotterdam wordt al eerder
rekening gehouden met de toekomstige
beroepen die studenten zouden kunnen vervullen,
maar in Nijmegen, Amsterdam en
Groningen worden de studenten daarin nog
losgelaten. In de laatste steden wordt meer
aandacht gegeven aan de verschillende perspectieven
die je kan aannemen om naar problemen
te kijken. Hierdoor blijven de opleidingen
erg breed.
Vakken uitgelicht
Universiteit Utrecht: Problemen en theorieën
van de sociologie
Ongelijkheid, sociale cohesie en de sociaaleconomische
ontwikkeling van Nederland
hebben hier de prioriteit en deze worden aan
de hand van een aantal hoofdvragen - de
cohesievraag, de ongelijkheidsvraag en de
rationaliseringsvraag - behandeld.
Rijksuniversiteit Groningen: Bij Primaire
Orde worden deze onderdelen ook gedeeltelijk
behandeld.
Vrije Universiteit Amsterdam: Mondiale
geschiedenis
Volgens dit vak heeft niet de opkomst van het
kapitalisme tot mondiale verschillen geleid,
maar zijn de verschillen in de cultuur de oorzaak.
Onderwerpen die behandeld worden
zijn: slavernij, industrialisatie, de Koude
Oorlog en modernisatie. In dit vak wordt
gekeken welke van deze onderwerpen het
ontstaan van de mondiale scheefgroei hebben
veroorzaakt.
Rijksuniversiteit Groningen: in
Sociologische programma’s komt de geschiedenis
van de sociologie naar voren en wordt
behandeld hoe gebeurtenissen effect hebben
gehad op de samenleving. Daarnaast wordt in
Primaire Orde ook de geschiedenis naar
voren gehaald en toegepast op de primaire
sociale orde.
Radboud Universiteit ijmegen: Inleiding
Criminologie
In dit vak wordt kennis gemaakt met onderzoek
naar mogelijke oorzaken van crimineel
gedrag, naar het strafbaar stellen van bepaalde
gedragingen en naar de effecten van strafrechtelijk
ingrijpen
Rijksuniversiteit Groningen: In het vak
Primaire Orde komen enkele van deze onderwerpen
- een stuk minder uitgebreid - aan
bod.
Erasmus Universiteit Rotterdam:
Cultuursociologie
Studenten worden hierin bekend gemaakt met
de analyse van gebeurtenissen die mensen
aan zichzelf en hun samenleving toekennen.
Er wordt veel gebruik gemaakt van de recente
culturele ontwikkelingen, die aanleiding
kunnen geven voor discussie. Hieruit kunnen
theorieën voortvloeien over maatschappelijke
verschijnselen.
Rijksuniversiteit Groningen: alle vakken
worden in relatie gebracht met hedendaagse
maatschappelijke ontwikkelingen. In het eerste
jaar is er weinig theorievorming voor de
student zelf, maar worden er wel theorieën
besproken die in relatie staan met maatschappelijke
verschijnselen.

Studenten over hun studie:
Tim Smit (eerstejaars sociologie,
Groningen) vindt dat de opleiding goed
aansluit bij zijn politieke interesses. Naar
zijn mening is het OMOP-model, wat in
Groningen wordt gebruikt, zeer belangrijk
voor zijn doel om bij te dragen aan de
kwaliteit van de samenleving en de opleiding
in Groningen. Wel beaamt Tim dat er
in Groningen veel statistiek wordt gegeven
in vergelijking met de andere sociologiestudies,
maar toch zegt Tim dat hij dit
wel nodig om zijn doel te bereiken.
Pim de Waard, (eerstejaars sociologie,
Amsterdam) over zijn studie : “Ik heb
voor de Uva gekozen gekozen omdat ik hier
vorig jaar al aan een studie was begonnen.
Wat me mee valt zijn de - helemaal niet zo
stoffige - docenten die leuk over de stof vertellen.
De stof die we behandelen heeft tot nu
toe vooral betrekking op Nederland. We zijn
nu vooral bezig met theorie en beginnen in
het volgende blok pas met statistiek.”
Karlijn de vries (Master studente sociologie
in Groningen, deed haar propedeuse in
Amsterdam) vond sociologie vanaf de eerste
dag een super boeiende studie, maar voelde
zich niet thuis bij de UvA. Colleges met 180
mensen, professoren die alleen maar via student-assistenten
te bereiken waren en de
bureaucratische manier van werken, Karlijn
had niet echt het gevoel zich hier ooit helemaal
thuis te gaan voelen. Ze vond het ook
erg jammer dat de UvA weinig aandacht
besteedde aan onderzoek. Groningen was
vanaf het eerste moment erg gezellig, wel
vindt ze het soms jammer dat hier zo weinig
aandacht wordt besteed aan de klassieke
Het eerstejaars boekenpakket
* = Deze vakken zijn uitgelicht bij ‘Vakken uitgelicht’
X = Is op deze universiteit n.v.t. in het eerste jaar
sociologische theorieën, iets waar ze in
Amsterdam juist zo beroemd mee zijn geworden.
Als Karlijn heel eerlijk is vond ze de
opleiding aan de UvA wat betreft het inhoudelijke
niveau beter. Echter, het persoonlijke
contact met docenten, het projectgerichte
onderwijs en de aandacht die in Groningen
wordt besteed aan praktische (onderzoeks-)
vaardigheden maken veel goed. Zelf is ze erg
blij dat ze eerst een jaar in Amsterdam heeft
gestudeerd. Ze heeft daar ontzettend veel
theoretische kennis opgedaan en ziet het ook
echt als een meerwaarde voor haar
Sociologieopleiding. Wat dat betreft kan ze
kan ze iedereen deze combinatie aanraden.
Alle opleidingen sociologie hebben hun eigen
prioriteiten. Hoewel bij elke opleiding alles in
het algemeen wel wordt besproken, heeft de
Radboud Universiteit in Nijmegen de meeste
diversiteit. Daar wordt veel kennis genomen
van andere studies binnen de sociale wetenschappen
om een bredere kijk op aspecten in
de samenleving te krijgen.
VAKGROEP
AFGESTUDEERDEN
Bachelorbullen
W. Bantema
K.M. van der Beek
L.J. de Boer
M.W. Bosch
S.M. Bruinsma
M.D. Emmelkamp
S.K. van Gelder
R. Hado
E. Hoekzema
J. De lang
J. Oostijen
P.H.C. Schomper
I. Schoonbeek
T. Schoot Uiterkamp
H.E.M. Schrijver
E.G.J. Slijkhuis
A.M. Wijer
S.M. Oostra
R. Rijpma
K.G.H. de Vries
A.D. Wiersma
J. Cagnart
T.J. Havinga
L. Pigmans
J.S. Rook
R. Rupert
I. van der Vaart
M.F. Zwaan
Master- en doctoraalbullen
W.N. Feitsma
H.J. Zoer
S.K. Jonker
T. Bak
J. van den Berg
H.I. de Bok
L. Behr
Y.J. Mulder
N. Heijne
E. Matijsen
A.E.E. Brockmöller
C.M. de Groot
K.J.M. Alferink
J. Bloemendal
W.W. Hartlief
H.B.M. Heerink
B. Klein
G.C.A.A. Pusztay
J.A. Mulder
C.S. Zimmerman
M.Y. van Denderen
V.M. Rings
M. de Vries
M.E. Walters
T.S. Warmels
M. Angeli
K. Steenbergen
W. Vos
R. Brevoord
M. Hietkamp
L. Jansen
SOAP |NOVEMBER 2009 11

VAKGROEP
COLLEGE-EVALUATIE: PRIMAIRE SOCIALE ORDE
Het einde van de middag op maandag. Als
student zijnde heeft iedereen een zwaar
weekend achter de rug. Te lang uitgeweest
en zondag natuurlijk de hele dag in bed
gelegen. Toch moet je weer beginnen om
negen uur ’s ochtends. Dat is helaas niet
het enige, als eerste jaars heb je het zwaar,
heel zwaar. Het vak Primaire Sociale Orde
(PSO) begint pas om 16:00.
De primaire sociale orde is een construct
waarbinnen alle primaire relaties zich bevinden.
Deze relaties zijn gebaseerd op vertrouwen
waaruit een wederkerigheid- oftewel
reciprociteitrelatie tot stand komt. In
Groningen wordt er gewerkt met het OMOPmodel.
Hierin is Groningen uniek. Dit model
bestaat uit vier ordes: Overheid, Markt,
Organisaties en jawel, de Primaire Sociale
Orde. De primaire sociale orde vormt samen
met Markt de “spontane sociale orde”. Dit
betekent dat het niet door mensen bedacht en
samengesteld is. Dit in tegenstelling tot de
geconstrueerde ordes bestaande uit Overheid
en Organisaties. Met dit model wordt geprobeerd
het functioneren van de samenleving
beter te begrijpen.
Het vak PSO bestaat uit twaalf colleges
die verdeeld zijn over zes weken. Elke week
worden er twee colleges gegeven. Eenmaal
op maandag en eenmaal op donderdag. Op de
donderdag verlaten de studenten de vertrouwde
faculteit en volgen ze college in het
Academiegebouw in een grote collegezaal
waarin de studenten nog niet eens de helft van
de collegezaal beslaan. Dat is toch iets heel
anders dan de knusse Gadourekzaal, het is
zelfs ongezelliger dan de Bladergoenzaal
waar het college op maandag gegeven wordt.
In het eerste college wordt uitgelegd wat er
van de studenten verwacht wordt. Zo is het
verplicht om twee essays te schrijven die ten-
12
Uitgestelde ruil, reciprociteit en emotionele
investeringen, allen gebaseerd op vertrouwen
Vanessa Codrington
SOAP |NOVEMBER 2009
Jan Kornelis Dijkstra voor een volgeschreven bord
minste met een voldoende afgerond moeten
worden. De essays worden na elk college op
Nestor gezet, deze gaan over het onderwerp
dat is besproken in het college. De studenten
kunnen zelf kiezen welk essay ze willen
maken, zo lang het maar voor de vrijdag na
het desbetreffende college wordt ingeleverd.
Het vak wordt afgesloten met een schriftelijk
tentamen. Doordat er over het OMOP-model
nog geen boeken zijn geschreven, wordt er bij
dit vak geen gebruik gemaakt van boeken,
maar van een syllabus bestaande uit bijna 30
artikelen. De tentamenvragen gaan over de
artikelen die in de syllabus staan en de stof
die is besproken in het college. Het vak
behoort de studenten een goede blik te geven
op wat het vak van de socioloog inhoud.
Het vak wordt sinds het collegejaar 2004-
2005 gegeven door Jan Kornelis Dijkstra. Hij
komt oorspronkelijk uit Dokkum, Friesland,
maar tegenwoordig heeft hij ergens in een
hofje in Groningen zijn intrek genomen. Zijn
hofje is na criminaliteit zijn favoriete
gespreksonderwerp. In bijna elk college komt
de vraag wel weer naar boven: “Ik weet
niet of jullie het al weten, maar ik woon
in een hofje en daar...” Waarop weer
eens één van zijn leuke anekdotes over
zijn favoriete hofje volgt. Dit doet hij
overigens ook met stukken uit de krant,
zodat de studenten een beeld kunnen
vormen over de hedendaagse sociologie.
Door zijn enthousiasme, droge
humor en de vragen die hij te pas en te
onpas aan studenten stelt, zorgt hij zo
nu en dan voor gezellige rumoerigheid.
Hij is dan ook verbaasd wanneer het
wèl echt helemaal stil is. Voorheen
werd het college verzorgd door Jaques
van Nieuwstadt. Sinds Dijkstra het college
verzorgd is het van een filosofi-
sche insteek naar een meer sociologische
insteek overgegaan.
Bij dit college wordt er nog op ouderwetse
manier te werk gegaan. Er is geen scherm
te bekennen, alles wordt op het kalkbord
geschreven. Jan Kornelis is naar eigen zeggen
geen technofoob, maar hij wil de studenten
meer bij het college betrekken: “Ik wil geen
statische colleges geven, maar bovenal wil ik
niet dat er een ‘‘bioscoopeffect’’ optreedt
onder de studenten.” Met dit zogenoemde
bioscoopeffect wil hij voorkomen dat studenten
onderuit gaan hangen en met glazige ogen
naar een scherm gaan staren.
De studenten zijn eensgezind: “Het is
interessant en het wordt ook nog eens op een
leuke manier gebracht.” Een groot gemis zijn
volgens sommige toch wel de powerpointpresentaties.
“Als je één college mist, dan mis
je meteen een deel van de informatie, die je
niet zomaar even kan opzoeken op Nestor.”
Andere vinden het een nadeel dat de tekst
vaak chaotisch op het bord wordt gezet, waardoor
het lastig te volgen is. Deze reacties
kunnen echter niet op tegen de reactie die
onder de studenten het meest wordt geuit:
“PSO is het leukste vak en bovendien is het
een heel gezellig college!”
Inmiddels hoor ik om mij heen de maagjes
al knorren en dit doet mij eraan herinneren
dat het college bijna afgelopen is. Na zo’n
actief college waarin veel wordt opgeschreven
en heel wat wordt afgelachen is het wel
tijd voor een stevige avondmaaltijd. Het
begint buiten al behoorlijk te schemeren. Na
de magische woorden: “Tot donderdag in het
Academiegebouw.” weet ik het zeker: het is
18:00. Het is etenstijd!

SOAP |NOVEMBER 2009 13

Om sociologiestudenten een beter beeld te geven van wat er zich allemaal afspeelt
binnen onze studievereniging biedt SoAP Sociëtas hier de ruimte om haar activiteiten
toe te lichten.
14
Zo, de kop is er af! We begonnen met een spetterend
introductieweekend waar al onze “feuten” aan elkaar
werden voorgesteld. Overdag leuke, grappige of
vieze activiteiten en ’s avonds keihard los in de
Toxbar. Aan het eind van het weekend was iedereen
moe, maar voldaan: bedankt Introcie!
Tijdens de daaropvolgende Tablerun op 9 september
hebben we de studenten een kijkje laten nemen in de
keuken van verschillende sociologen. Onder het
genot van een hapje en een drankje werd er kennis
gemaakt en gezellig gekletst.
Op 14 oktober hebben we tijdens onze ALV afscheid
genomen van oud-bestuursleden Marieke Bosch
(voorzitter), Frank Wanders (penningmeester),
Michiel Zwaan (commissaris intern) en Auke
Beeksma (commissaris extern en boeken). Nogmaals
willen wij hen bedanken voor hun inzet het afgelopen
jaar!
Nu hebben wij, het bestuur 2009-2010, het stokje
overgenomen. Mag ik jullie voorstellen:
• Karin Meijboom - voorzitter
• Anna Strijbosch – secretaris
• Jelger van Zaane – penningmeester/boeken
• Hans-Paul Lips – commissaris intern/promotie
• Karlijn de Vries – commissaris activiteiten
Gemixte gevoelens tijdens de borrel.
SOAP |NOVEMBER 2009
Touwtrekken is nog altijd een populaire activiteit op het
introkamp.
De ouderejaars hadden zich weer mooi verkleed tijdens de bonte
avond!
a de borrel werd de Shadrak ook nog even op zijn kop gezet!

Aankomend jaar is het onder andere onze taak om
jullie als leden een leuk jaarprogramma te bieden!
Voorheen werd dit altijd door onszelf gedaan, maar
omdat het wij het als bestuur steeds drukker krijgen
met bestuurszaken is besloten om een activiteitencommissie
op te richten die deze zware, doch eervolle
taak op zich zal nemen.
Onze nieuwe activiteitencommissie:
Karlijn de Vries – voorzitter
Rianne de Heer
Willem Boersma
Frank Eskes
Zij zullen zich hard gaan maken voor de invulling
van zowel de sociale als studie-inhoudelijke activiteiten
van Sociëtas.
Het programma en meer informatie over onze studievereniging
kun je vinden op onze nieuwe website
(www.societasonline.nl).
Wij wensen jullie alvast een super (studie-)jaar toe!
Het Sociëtasbestuur
De barmannen die ons komend jaar zullen
bedienen in café Jut & Jul.
Het nieuwe bestuur!
De sociologen in de Toxbar.
Enkele tablerunners.
SOAP |NOVEMBER 2009 15

MAATSCHAPPIJ & POLITIEK
OBAMA’S HEALTH INSURANCE PLAN
Op de site van de ew York Times verscheen
op twaalf september van dit jaar
het verhaal van ikki White. ikki stierf
in 2006 aan de gevolgen van lupus, een
auto-immuunziekte die vanaf de diagnose
elf jaar geleden haar lichaam langzaamaan
had verzwakt. De ziekte, ongeneeslijk
maar goed onder controle te houden, had
met de juiste medicijnen geen invloed hoeven
hebben op haar levensverwachting.
Het grootste deel van haar lange en pijnlijke
ziekbed moest ikki echter doorstaan
zonder zorgverzekering, nadat ze haar
baan en verzekering verloor doordat de
ziekte haar het werken onmogelijk maakte.
“ikki stierf niet aan lupus, ikki stierf
aan de complicaties van het falende
Amerikaanse zorgsysteem”, aldus haar
behandelend arts.
In Amerika sterven jaarlijks rond de 18.000
mensen als gevolg van gebrekkige zorgverzekering;
zes keer het dodental van de aanslagen
op 11 september 2001, een onnodige
dood elk half uur. Het is dan niet verrassend
dat de gezondheidszorg een speerpunt was in
president Obama’s verkiezingscampagne.
Het is dan ook niet verrassend dat er als het
aan hem ligt grootse veranderingen in aantocht
zijn. Het zou dan niet verrassend zijn als
de nieuwe president in congres en senaat met
louter gejuich zou worden ontvangen, wanneer
hij het plan hiervoor presenteert. De
werkelijkheid is echter anders. Met name
Republikeinse politici weigeren principieel
de voorstellen aan te nemen, en ook de
publieke opinie is sterk verdeeld. Hoe komt
het dat er zowel in de politiek als op straat
nog zo veel verzet is tegen Barack Obama’s
hervormingsconcept? Is Amerika blijven steken
in een Reaganistische afkeer van overheidsinmenging,
blind voor het falen van de
markt, of is er werkelijk zo veel mis met president
Obama’s plan? Om deze vragen te
beantwoorden zullen we ten eerste de voorgestelde
hervormingen beschrijven, ten tweede
een overzicht geven van de belangrijkste
voor- en tegenstanders en ten derde verder
uitweiden over de herkomst van het verzet
tegen de hervormingsplannen.
Wat staat er in het plan?
Om te beginnen noemen wij de hoofdpunten
van het Health Insurance Plan zoals het is
voorgelegd aan het congres en de senaat.
Voor de lucky few die onder het huidige systeem
al naar hun volle tevredenheid voorzien
zijn van gezondheidszorg hoeft er niets te
veranderen, zij kunnen bij hun huidige zorg-
16
SOAP |NOVEMBER 2009
Succes niet verzekerd
Over de hervorming van het Amerikaanse zorgstelsel en het verzet daartegen
Karin van der Sluis & Dieko
Bakker
verzekering blijven. Voor de
rest van de bevolking moet het
plan grote verbeteringen brengen.
Het zal verzekeraars bijvoorbeeld
verboden worden
personen uit te sluiten vanwege
een tijdens de looptijd van de
verzekering ontstane ziekte of
omdat ze bij aanvraag van de
polis al lijden aan een langdurige,
dus dure, aandoening.
Daarnaast mag er geen maximum
gesteld worden aan de
hoogte van de zorgkosten die
jaarlijks door de verzekering
worden gedekt en wordt er een
grens ingesteld voor het bedrag
dat door verzekerden uit eigen
zak betaald moet worden. Voor
iedereen die op dit moment
geen zorgverzekering kan betalen
wordt er een overzichtelijke
marktplaats opgezet waar zorgpolissen
vergeleken en gekocht
kunnen worden, waar nodig met
steun van een subsidie.
Wanneer onder deze omstandigheden
adequate verzekering
onhaalbaar blijft kan er volgens
president Obama’s plan gekozen
worden voor een publieke
zorgverzekering van goede
kwaliteit. Dit alles heeft tot doel de private
zorgverzekeraars te stimuleren dan wel te
verplichten hun dienstverlening te verbeteren
en alle Amerikanen toegang te bieden tot volwaardige
zorg. Berekeningen vanuit het Witte
Huis geven aan dat het gehele plan budgetneutraal
kan worden uitgevoerd door gebruik
te maken van geld dat nu onnodig door verzekeraars
binnengehaald wordt.
“ikki stierf niet aan
lupus, ikki stierf aan de
complicaties van het
falende Amerikaanse
zorgsysteem”
Wie is voor en wie is tegen?
In het debat over het Health Insurance Plan
van Obama wordt door verschillende partijen
heftig gediscussieerd over de kosten en baten
van het zorgstelsel. Debaters zijn op basis van
totaal verschillende argumenten voor of tegen
het nieuwe stelsel. Om het overzichtelijk te
houden zullen we het grote aantal standpunten
op twee manieren samenvatten.
Tussen de partijen is allereerst een verdeling
te maken op basis van de perspectieven
van waaruit naar het plan van Obama gekeken
wordt. We onderscheiden hier twee
hoofdgroepen: de economen en de gezondheidssector.
De economen zijn overwegend tegen het
nieuwe zorgstelsel. Vanuit financieel perspectief
geven zij aan bang te zijn voor te hoge
kosten voor zowel de burgers als de overheid.
Veel economen vinden tevens dat het plan
van Obama de rol van de overheid te groot
maakt. De overheid zou volgens hen gaan
functioneren als bedrijf en niet langer als
overheid. Daarmee zou de overheid het functioneren
van de vrije markt belemmeren en de
private verzekeraars van de markt verdringen.
Obama wil er met het Health Insurance Plan
naar eigen zeggen juist voor zorgen dat verzekeringsmaatschappijen
gaan concurreren
om zo de prijzen laag houden.
De tweede groep is de gezondheidssector.
Deze bekijkt het plan vanuit sociaal perspectief
en stemt dan ook grotendeels in met het
plan. Onder andere de American Health
Association, een belangrijk overkoepelend
orgaan in de gezondheidszorg, denkt dat de
gezondheidszorg in Amerika sterk zal verbeteren
als het Health Insurance Plan wordt
doorgevoerd. Naar eigen zeggen liet de
Health Association zich daarbij met name
beïnvloeden door de sterk verbeterde toegang

tot gezondheidszorg die het plan moet opleveren.
Naast een onderscheid gebaseerd op perspectieven
kan er ook een onderscheid
gemaakt worden op basis van politieke standpunten.
De voornaamste zijn hierbij de
Democraten en de Republikeinen, de
Onafhankelijken vormen een minderheid.
Onder de Democraten geeft ongeveer 80%
van de ondervraagden aan vóór het Health
Insurance Plan te kiezen. Niet zo vreemd,
aangezien de Democraten, geleid door
Obama, afgelopen verkiezingen de hervorming
van het zorgstelsel op deze manier als
een van de belangrijkste punten hadden staan
op de politieke agenda.
De Republikeinen zijn, op enkele uitzonderingen
na, tegen het nieuwe zorgstelsel.
Maar liefst 75% geeft aan niets te zien in het
nieuwe zorgsysteem. De Republikeinen zouden
wat betreft de opbouw van het zorgstelsel
in Amerika liever zien dat het verzekeringssysteem
geheel op de vrije markt bleef en dat
minder bedeelden alleen door financiële
steun geholpen worden in hun zoektocht naar
adequate zorg.
Waar komt de weerstand vandaan?
De weerstand tegen het nieuwe Health
Insurance Plan is divers in aard en oorsprong.
Een groot deel van de tegenstanders
is met name afkerig van het idee dat het nieuwe
plan zal leiden tot een grote mate van
overheidsinmenging in de verdeling van de
zorg, een angstbeeld dat met name aan
Republikeinse zijde voor waar wordt aangenomen.
Het geloof in marktwerking als regulerend
mechanisme en angst voor een “socialistische”
overheid leven sterk onder het
Republikeinse deel van de bevolking en worden
tot in het absurde uitgedragen door hun
vertegenwoordigers. Elke verwijzing naar
publieke gezondheidszorg roept bij deze
groep beelden op van een allesbeheersende
overheid die geen ruimte laat voor marktwerking
en persoonlijke vrijheid. Dit terwijl de
vrije markt nog steeds welig tiert in Europese
landen waar een publiek zorgverzekeringsstelsel
is ingevoerd, en terwijl ook in Amerika
gezondheidszorg voor armen en ouderen al
vanuit de overheid verzorgd wordt. Uit rechtse
hoek komt ook een angst voor grotere
overheidsuitgaven, een groeiend overheidstekort
en de daaruit resulterende belastingverhogingen.
Het is interessant om op te merken hoe
weinig de plannen van de Democratische en
Republikeinse partijen op het gebied van
gezondheidszorg verschillen. Punt voor punt
stellen beide partijen ongeveer hetzelfde
voor. Een nadruk op het zelf kopen van een
verzekering, zo nodig met subsidie, het verplicht
accepteren van mensen met een al
bestaande aandoening en het aanpakken van
de oplopende kosten van medische rechtzaken
zijn een aantal voorbeelden van overeenkomsten.
Beide partijen richten zich erop hun
voorstellen budgetneutraal te houden en
benadrukken dat er in het belang van de burger
overheidscontrole moet zijn op de verzekeringsbranche.
Het lijkt er dan ook sterk op dat het debat
in de Amerikaanse politiek vooral geleid
wordt door een rivaliteit tussen de twee partijen,
een cultuur van onenigheid die vooral
aan Republikeinse kant voorrang krijgt boven
het constructief toewerken naar een overeenkomst.
Een extreem voorbeeld is het
Republikeinse congreslid Michelle
Bachmann die betrapt is op een aantal onmiskenbare
leugens. Zo beweerde zij dat Ezikiel
Emanuel, een adviseur van het Witte Huis op
het gebied van gezondheidszorg, er voorstander
van zou zijn gezondheidszorg alleen te
verstrekken aan niet-gehandicapten. Nog
vreemder was haar claim dat het nieuwe
gezondheidsplan gezondheidsklinieken zou
instellen op scholen, waarin kinderen geïndoctrineerd
zouden worden en waar abortus
Constructief debat wordt
verhinderd doordat beide
partijen elkaar beschuldigen
van leugens, onheuse
motieven en vertekende
weergaven.
gepleegd zou worden zonder dat de ouders er
ooit iets van mee zouden krijgen. Beide
claims werden onderuitgehaald door de
Pullitzerprijs winnende feitenchecker
PolitiFact. Of Bachmann werkelijk zo weinig
kennis van feiten heeft of dat dit een bewust
misleidende weergave was zal waarschijnlijk
nooit duidelijk worden, maar het voorspelt
niet veel goeds voor de Amerikaanse politiek.
Naast het algemene Republikeinse verzet
zijn er een aantal maatschappelijke groeperingen
die er uitspringen. Veel van Amerika’s
streng christelijke organisaties vrezen dat het
onder president Obama’s plan mogelijk wordt
om met overheidsgeld abortus te plegen, dit
ondanks de expliciete toezegging vanuit het
Witte Huis dat abortus niet met publiek geld
betaald zal kunnen
worden. Verder verwachten
veel kleine
zelfstandigen dat een
deel van hun werknemers
zal overschakelen
naar de door
de overheid verschafteverzekeringsoptie
waardoor
het mogelijk onrendabel
wordt om voor
de resterende werknemers
een verzekeringsplan
te blijven
aanbieden. Met
andere woorden, ook
een aantal groepen
die niet principieel
MAATSCHAPPIJ & POLITIEK
afkerig zijn van een hervormd zorgstelsel
hebben hun twijfels over de uitvoering ervan.
Conclusie
Wat is nou de grootste oorzaak van het gebrek
aan steun voor het Health Insurance Plan?
Zijn er nog steeds Amerikanen die geloven
dat de overheid het grootste probleem van het
land is en verre van de privésfeer gehouden
moet worden? Of is Obama’s plan minder
geslaagd dan het lijkt? De verdeeldheid die in
Amerika heerst over het voorgestelde Health
Insurance Plan is vooral een kwestie van vertrouwen.
Hoewel Republikeinen en
Democraten het in beginsel grotendeels eens
zijn komen zij maar niet tot een overeenkomst.
Constructief debat wordt verhinderd
doordat beide partijen elkaar beschuldigen
van leugens, onheuse motieven en vertekende
weergaven. Dit wordt in de hand gewerkt
door een relatief grote partijdigheid in de
Amerikaanse media.
Dat wil niet zeggen dat de kritiek op president
Obama’s plan geheel onterecht is. In
tegendeel, op sommige gebieden is het plan
vaag, de haalbaarheid ervan moet nog grondig
onderzocht worden en voor er een voor
iedereen acceptabel plan op tafel ligt zal er
nog veel geschrapt en geschreven moeten
worden. Wantrouwen tussen de partijen zorgt
er echter voor dat zo’n discussie niet tot stand
komt en dat conservatieve Amerikanen zich
er niet prettig bij voelen om de overheid meer
controle te geven zolang de liberalen aan de
macht zijn.
Kortom; bij veel Republikeinse
Amerikanen is wel degelijk sprake van een
afkeer van overheidsinmenging, maar deze
wordt niet zo zeer veroorzaakt door een blind
vertrouwen in de markt als door een wantrouwen
ten opzichte van de regerende partij. In
werkelijkheid verschillen de partijprogramma’s
relatief weinig van elkaar. Laten we
hopen dat president Obama in staat blijkt dit
ook in het debat naar voren te laten komen.
Misschien zijn toekomstige Nikki Whites dan
een beter lot beschoren.
SOAP |NOVEMBER 2009 17

MAATSCHAPPIJ & POLITIEK
STUDENTENLEVEN
De tegenstrijdigheden die de financiering van het
studentenleven met zich meebrengt
“Werk is nooit een excuus om niet met je
studie bezig te zijn”, wordt de student vaak
verteld. iet alleen docenten en hoogleraren
verkondigen dit, maar ook de kranten
spreken over de negatieve effecten van studenten
die (te veel) werken. Zeker in deze
tijd van economische crisis is het belangrijk
voor de student zijn blik te richten op
de toekomst door zich actief en doelgericht
bezig te houden met de studie. Dit lijkt op
het eerste gezicht een begrijpelijke houding.
Maar deze houding vraagt bij benadering
veel tegenstrijdigheden van de student.
Aan de ene kant wordt er van de student
verwacht dat de inzet voor de studie
en de studieresultaten nergens onder zouden
moeten lijden. Je kiest er ten slotte
voor om te studeren dus dan zorg je maar
dat je aanwezig bent en een gemotiveerde
actieve houding laat zien bij colleges en
projecten. Aan de andere kant wordt er
van de student gevraagd om zich ook vooral
naast de studie breed te ontwikkelen:
een abonnement op de krant, abonnement
op vaktijdschrift maar ook vooral ontspanning
in de zin van sport, vakanties,
studieverenigingen en een biertje op zijn
tijd wordt ons studenten aangeraden. De
vraag die deze tegenstrijdigheid oproept
is: “Wie gaat dit financieren?”
Hannah Achterbosch
Studeren kost veel geld. Naast het college- en
boekengeld moet ook nog in het levensonderhoud
worden voorzien. In eerste instantie
natuurlijk de primaire behoeftes als een
kamer, eten en een warme trui, maar daarnaast
moet ook de studie- of studentenvereniging,
het sporten, het stappen, de telefoon, de
laptop met internet, en de abonnementen op
kranten en vaktijdschriften gefinancierd worden.
Ten eerste is de studiebeurs nauwelijks
toereikend. Zeker niet nu 12 september jl.
bekend werd gemaakt dat de studiebeurzen in
de jaren 2011 en 2012 niet omhoog zullen
gaan, terwijl de studiekosten wel zullen blijven
stijgen.
Daarnaast zit er ook aan de financiële bijdrage
die ouders willen en kunnen leveren
een limiet. De keuze die studenten dan moeten
maken is die tussen lenen of naast de (voltijd)
opleiding een bijbaantje te zoeken.
Beiden, lenen en werken naast de studie,
brengen negatieve economische effecten met
zich mee. De horeca en winkels verschaffen
de baantjes die door de werkende student nog
steeds als favoriet worden beschouwd meldt
het CBS op 17 augustus 2009. Deze baantjes
zijn, hoewel niet erg goed betaald, wel erg
18
SOAP |NOVEMBER 2009
flexibel in werktijden. Ook werkgevers zijn
blij met de studenten binnen hun bedrijf.
Studenten zijn namelijk flexibel doordat zij
op avonden en in weekenden kunnen werken,
zijn goedkope arbeidskrachten en hebben
vaak goede communicatieve vaardigheden
(Trouw, 2004). Vaak nemen de werkgevers
om de bovengenoemde redenen liever studenten
aan dan lageropgeleiden, omdat lageropgeleiden
duurdere arbeidskrachten zijn en
vaak ook beschikken over minder vaardigheden.
Hierdoor worden de baantjes, “bedoeld”
voor lageropgeleiden “ingepikt” door studenten
wat als gevolg een toenemende werkloosheid
onder lageropgeleiden heeft. Veel werkende
studenten in de horeca kan dus ook
negatieve gevolgen hebben.
Vooral door de kredietcrisis zijn goedkope
arbeidskrachten als studenten in trek onder
werkgevers. Uitzendbureau Studentwerk
meldt dat de kredietcrisis studenten grote
kansen biedt in het bedrijfsleven (Pers,
2009). Maar studenten hebben niet alleen
voordeel aan de kredietcrisis, ook zij lijden
onder de beperkingen van financiële middelen.
Niet alleen het feit dat de studiebeurzen
zijn bevroren, maar ook het groter worden
van (dagelijkse) uitgaven beïnvloedt hun
financiële situatie negatief.
Werk is voor studenten
ook een bron van sociale
contacten en een bredere
ontwikkeling.
Daarnaast is ook lenen niet uitsluitend
positief voor de economie. Het geld dat
geleend wordt zal ooit terugbetaald moeten
worden. Kan deze schuld echter niet terugbetaald
worden, doordat de afgestudeerde studenten
geen perspectief op een baan hebben,
dan zal de overheid hier voor moeten
opdraaien. De kredietcrisis draagt aan de ene
kant dus bij aan het feit dat er minder
beroepsperspectief is en aan de andere kant
vergroot een gebrek aan werk de kredietcrisis
op zijn beurt. Bij het niet kunnen terugbetalen
van een lening is dus duidelijk sprake van een
negatieve terugkoppeling vanuit economisch
oogpunt.
Tot hier het economische perspectief van
het lenen en werken. Want hoe dan ook, studenten
hebben meer geld nodig dan enkel studiebeurs
en ouderlijke bijdrage om rond te
komen. De vraag is nu: “Wat is het beste voor
de individuele student?” Ten eerste is de kredietcrisis
een probleem op macroniveau die
de studenten zeker zal beïnvloeden in hun
handelen. Door het afgenomen beroepsper-
spectief dat werd veroorzaakt door de kredietcrisis
is er onder studenten waarschijnlijk
een weerstand ontstaan tegen lenen. Ook
minister Plasterk van onderwijs waarschuwde
studenten voor een te grote studieschuld
(Reijn, 2009). Kortom, met lenen moet je
oppassen.
Wat is het beste voor de
individuele student?
Daarnaast is werken ook niet altijd de
ideale oplossing. Werken brengt extra verantwoordelijkheden
met zich mee en kost tijd.
Als je er vanuit gaat dat een student serieus
met zijn studie bezig is, draait deze eigenlijk
al een week van 40 uur, werken komt daar
nog eens bij. Fractievoorzitter VVD Rutte
stelt dan ook: “die werkdrang is slecht voor je
studievoortgang” (Trouw, 2006). Daarentegen
stelt Anja van den Broek van onderzoeksbureau
ITS Nijmegen dat onderzoek heeft aangetoond
dat tot 10 uur per week werken redelijk
goed is voor de studievoortgang. “Meer
dan 10 uur werken valt negatief uit, maar niet
werken is niet positief.” (Trouw, 2006) De
werkende Nederlandse student werkt echter
gemiddeld 15 uur in de week (Trouw, 2006).
Het zou dus zeker kunnen zijn dat de
Nederlandse student over het algemeen te
veel werkt en dat dit ten koste gaat van de studievoortgang.
Maar voor meer dan 10 uur
werken is een reden, want alleen het loon van
10 uur in de week werk is waarschijnlijk niet
toereikend om de financiën te dekken.
Naast alle financiële en praktische aspecten
die verbonden zijn aan werk, is werk ook
voor studenten een bron van sociale contacten
en een bredere ontwikkeling, juist door in
aanraking te komen met beroepen waarvoor
je niet wordt opgeleid. Bovendien zijn studenten
zo minder afhankelijk van inkomstenbronnen
als ouders en leningen.
Misschien zou minimaal lenen en daarbij
niet meer dan 10 uur werken wel de perfecte
oplossing zijn voor de student. Zo kan zij productief
met de studie bezig, beschadigt zij de
economie het minst en kan zij ook profiteren
van andere voordelen die voortkomen uit
betaald werk.
Kortom, we kunnen stellen dat het werken
van studenten een complex probleem is,
waar meerder factoren een rol in spelen. De
economie wordt door het werken van studenten
op individueel niveau dan misschien positief
beïnvloed, maar op maatschappelijk
niveau valt dit te betwijfelen. Toch zal er een
extra inkomstenbron moeten zijn voor studenten
en de vraag is of lenen dan positiever
is dan werken.

VOORUITZICHT: KLIMAATTOP IN KOPENHAGEN
De strijd tegen klimaatverandering is de
grootste collectieve uitdaging van deze tijd,
aldus de secretaris-generaal van de V,
Ban Ki-moon. In december moet er een
mondiaal akkoord komen over klimaatverandering.
Een mondiale aanpak voor een
mondiaal probleem, maar dat is makkelijker
gezegd dan gedaan: veel landen hebben
verschillende belangen. In de financiële
crisis waar we ons nu in bevinden, zien
veel westerse landen er weinig heil in flinke
investeringen te doen in duurzaamheid.
Ontwikkelingslanden zijn hier de dupe
van. Zij hebben nog niet het kapitaal om
zich te beschermen tegen de effecten van
de klimaatverandering, zoals droogtes of
overstromingen. Laat staan dat ze kunnen
investeren in duurzame ontwikkelingen.
Opkomende grootmachten als China en
India gaan ook een steeds grotere rol spelen.
De economie groeit daar enorm en de
bevolking van China en India houden er
steeds meer een westerse levensstijl op na.
Een levensstijl die zeker niet bijdraagt aan
de strijd tegen klimaatverandering. Er
moet nu wat gebeuren. Afspraken op de
klimaattop in Kopenhagen moeten een uitkomst
bieden. Het is de vraag of dat gaat
lukken.
Eric Wams
Het is voor de meeste mensen die zich een
beetje bezig houden met klimaatverandering
wel duidelijk waarom er maatregelen moeten
worden genomen. Klimaatverandering treft
de hele wereld. IJskappen en gletsjers smelten,
het oceaanpijl stijgt en woestijnen breiden
zich uit. Natuurrampen als droogtes en
overstromingen maken geen onderscheid tussen
mens en dier of christen, islamiet, jood of
atheïst.
“Laat ons vragen wat we
voor het gedeelde goed
kunnen doen, in plaats
van concessies van anderen
eisen.”
Een mondiaal probleem vraagt een mondiale
aanpak. Om tot een bevredigend resultaat
te komen, moeten alle landen meewerken
om klimaatverandering tegen te gaan. Dat is
echter niet zo gemakkelijk. Voor alle landen
geldt dat zij profiteren van de energie die landen
investeren om de uitstoot van broeikasgassen
te verminderen. Omgekeerd geldt ook:
zij die vervuilen maken het probleem voor de
rest erger.
Wordt de 21ste eeuw de eeuw van
de duurzaamheid?
Het is dus van belang dat alle landen
inzien dat samenwerken noodzakelijk is.
Iedereen moet dus het probleem van klimaatverandering
herkennen en erkennen. Dankzij
drie rapporten van het klimaat bureau van de
Verenigde Naties, het IPCC, uitgebracht in
november 2007 begint het in de westerse
wereld, de grootste veroorzakers van klimaatverandering,
door te dringen dat klimaatverandering
echt is en dat de gevolgen desastreus
zijn. De rapporten waren zo overtuigend
dat zelfs klimaatsceptici geen weerwoord
hadden.
Het gaat de goede kant op, maar nu moet
er ook worden overgegaan tot handelen. Dat
lijkt makkelijker dan dat het is. De Volkskrant
van 22 september 2009 meldde dat de
Verenigde Staten en China in september op
de klimaattop in New York beloofd hebben
het voortouw te nemen tegen de uitstoot van
broeikasgassen. Obama gaf toe dat de VS te
weinig heeft gedaan om uitstoot van CO2 te
verminderen, maar hij is vastbesloten de leiding
te nemen. Ook Hu Jintao is van plan de
broeikasgassen te verminderen. Helaas
komen geen van beide presidenten met concrete
voorstellen.
Het lijkt erop dat politieke spelletjes de
klimaattop parten gaat spelen. In de VS wijzen
zowel republikeinse als democratische
politici erop dat zolang naties als China, India
en andere niet-westerse landen hun CO2 uitstoot
niet inperken, de VS ook niet voorop
hoeft te lopen bij het reduceren van de CO2
uitstoot. De voorzitter van de Europese commissie,
Barroso, heeft op de klimaattop in
New York vastgesteld dat de onderhandelingen
over een wereldwijd nieuw klimaatakkoord
gevaarlijk dicht bij een impasse zit.
Hopelijk wordt er gehoor gegeven aan de
woorden van Ban-kimoon: “Laat ons vragen
wat we voor het gedeelde goed kunnen doen,
MAATSCHAPPIJ & POLITIEK
Verandering van de temperatuur op aarde in verhouding tot 1970.
in plaats van concessies van anderen eisen.”
Het broeikaseffect treft namelijk niet alleen
de landen die het veroorzaken. Terwijl de
rijke landen blijven kibbelen over wie hoeveel
moet bijdragen aan de strijd tegen klimaat
verandering, blijft het continent dat het
meeste problemen ondervindt door de klimaatverandering
bijna buiten beschouwing.
Afrika, dat slechts voor vier procent bijdraagt
aan het broeikaseffect, heeft flink te kampen
met de gevolgen van klimaatverandering.
Droogtes teisteren het continent: “Vroeger
bleven regens eens in de tien jaar uit. Nu om
het jaar.” Ook leidt een stijging van de temperatuur
tot meer malariagevallen. Op de klimaattop
in Kopenhagen zal de Afrikaanse
Unie pleiten voor compensatie. Er is 68 miljard
dollar nodig voor duurzame investeringen.
Het is echter nu al duidelijk dat de grootste
veroorzakers van het probleem, de westerse
wereld, niet over de brug zal komen. (De
Volkskrant van 30 september 2009)
“Vroeger bleven regens
eens in de tien jaar uit.
u om het jaar.”
Het is duidelijk dat er actie ondernomen
moet worden. In december komen delegaties
uit alle hoeken van de wereld bijeen in
Kopenhagen om een oplossing te vinden voor
klimaatverandering. Er moeten offers worden
gemaakt, maar daarvoor is wel eenheid
nodig. Als de Verenigde Staten en China hun
woord houden, dan is er goede hoop dat veel
landen zullen volgen.
SOAP |NOVEMBER 2009 19

MAATSCHAPPIJ & POLITIEK
INTERVIEW: WILLEM BOS EN JOOST VAN KEULEN
Kraken moet verboden worden vindt
rechts. De VVD, het CDA en de
ChristenUnie dienden daarom onlangs het
initiatiefwetsvoorstel ‘Kraken en
Leegstand’ in om kraken te verbieden.
Hun belangrijkste reden is het principe
dat iedereen van andermans spullen moet
afblijven. Tegenstanders vrezen juist voor
de gevolgen van een dergelijk verbod. Het
is van belang dat voor iedereen duidelijk is
wat deze consequenties zullen zijn. Het
wetsvoorstel is inmiddels door de Tweede
Kamer en de veranderingen in de woningmarkt
zullen voor veel ederlanders gelden.
In het wetsvoorstel wordt kraken verboden.
Bij overtreding van dit verbod kan een
gevangenisstraf volgen van maximaal vier
maanden en een boete van 7.400 euro.
Bovendien kan deze gevangenisstraf oplopen
tot maximaal één jaar als de kraker geweld
gebruikt bij zijn verzet. Tegen kraken in
groepsverband wordt nog strenger opgetreden:
de straf omvangt dan maximaal één jaar
en vier maanden en de boete loopt op tot
bijna 10.000 euro.
Het wetsvoorstel heeft echter ook consequenties
voor vastgoedeigenaren. Zij worden
verplicht om zich te melden bij de gemeente
als hun pand meer dan een half jaar leegstaat.
Doet de eigenaar dit niet, dan wacht een
boete van 7500 euro. Er wordt daarna samen
met de gemeente een plan bedacht voor de
leegstand. Als zij na een jaar leegstand nog
niet tot een plan gekomen zijn, mag de
gemeente een bewoner in het pand plaatsen.
Een prima oplossing voor beide problemen
vinden de indieners. Vanuit verschillende
kanten klinkt echter kritiek: links en kra-
20
“Kraakverbod zorgt voor demografische ramp”
Leoni van Schaick
Het atelier van Willem Bos.
SOAP |NOVEMBER 2009
Wetsvoorstel roept discussie op
kers zijn fel tegen het verbod op
kraken en gemeenten noemen de
regeling tegen de leegstand
bureaucratisch en contraproductief.
Willem Bos, actief in de krakerbeweging
in Groningen en
tevens lid van ROOD (jongerenvereniging
van de SP), is fel
tegen het kraakverbod. “Het is
het enige effectieve middel tegen
verloedering,” vindt hij. Volgens
hem zou het verbod voor erg veel
woningnood zorgen terwijl er
tegelijkertijd veel leegstand zou
ontstaan. Bovendien zou de hele
anti-kraak beweging volgens
hem verdwijnen. Pandhouders
hoeven immers niet meer bang te
zijn dat krakers in hun panden
trekken en hoeven dus geen
maatregelen in de vorm van antikraak
te treffen. “Er zal een
demografische ramp ontstaan,
naast dat alle krakers op straat
komen te staan zullen ook alle
anti-krakers hun woonplek kwijtraken.
Dan spreken we dus over
circa 100.000 woonplekken die zullen verdwijnen.”
Joost van Keulen, gemeenteraadslid voor
de VVD in Groningen denkt echter dat het
met de woningnood erg meevalt. Volgens
hem is de kraakbeweging zo’n dertig jaar
geleden ontstaan vanuit de extreme woningnood
in die tijd. “Daar kan ik nog wel enige
sympathie voor opbrengen, maar tegenwoordig
kan iedereen wel aan een geschikte
woning komen.” Het ligt volgens van Keulen
vooral aan de hogere eisen die mensen tegenwoordig
aan hun woning stellen. Hij denkt
dat er hooguit wat studenten zijn die aan het
begin van het studiejaar
geen plek kunnen vinden.“Maar
je moet je
afvragen of je dat ook
wilt. Veel studenten stoppen
in de loop van het
jaar weer met studeren,
als die dan allemaal weer
uit hun kamer gaan, ontstaat
er daardoor juist
veel leegstand.” Ook is
hij erg te spreken over de
andere kant van het wetsvoorstel:
“Het is echt tijd
voor zo’n wet, die niet
alleen kraken, maar ook
de leegstand zal tegengaan.”
Maar als het wets-
Het kraakpand waar Willem Bos woont.
voorstel zo goed tegen leegstand zou werken,
waarom zijn dan de vier grote steden niet
enthousiast over dit voorstel? Want ook al
zijn exacte cijfers over kraken niet bekend,
het is wel zeer waarschijnlijk dat deze steden
het meeste last hebben van kraakpraktijken.
De gemeenten zien echter de bui al hangen,
ze zien in het voorstel vooral veel bureaucratische
rompslomp. Ook zal de regeling tegen
leegstand veel meer kosten met zich meebrengen.
Kraken is immers een handig pressiemiddel
om pandhouders ervan te weerhouden
hun eigendom leeg te laten staan. Op die
manier is kraken een makkelijk en vooral
goedkoop middel.
“Het is echt tijd voor zo’n
wet, die niet alleen kraken,
maar ook de leegstand
zal tegengaan.” –
Joost van Keulen
Bovendien zijn gemeenten vaak tevreden
met de huidige gang van zaken. Zo liet Job
Cohen, burgemeester van Amsterdam, in
Elsevier weten dat er niet vaak sprake van
geweld is. Krakers verlaten volgens hem
vaak vrijwillig en rustig het kraakpand.
Slechts een enkele keer moeten krakers door
de mobiele eenheid worden verwijderd. Ook
Willem Bos wijst erop dat kraken niet echt

een probleem is: “Het is niet voor niets dat in
Amsterdam 70 procent van de burgers vóór
kraken is.”
Van Keulen vindt de vraag of kraken een
probleem is, niet eens relevant. Volgens hem
gaat het erom dat de rechten op iemands
eigendom nu niet beschermd worden, terwijl
dit een belangrijke taak van de overheid is.
Hij vindt dan ook dat het de overheid best
wat geld mag kosten om zo’n belangrijk
recht te beschermen. “Het moet gewoon niet
kunnen dat krakers een mooi pand van
iemand anders in beslag nemen en daarna
een ravage achterlaten.”
“Het hele wetsvoorstel is
gebaseerd op incidentenpolitiek,
er gebeurt een
paar keer iets ergs waar
krakers bij betrokken
zijn en gelijk moet het
worden verboden.”
- Willem Bos
Maar volgens Bos is van dit laatste vaak
geen sprake: “Het hele wetsvoorstel is gebaseerd
op incidentenpolitiek, er gebeurt een
paar keer iets ergs waar krakers bij betrokken
zijn en gelijk moet het worden verboden. Het
gaat veel vaker goed, de kraakbeweging
zorgt er vaak voor dat mooie panden niet verloederen
en een nieuwe bestemming krijgen.”
Hij wijst op bekende voorbeelden in
Groningen: Simplon, een leegstaand pand
dat dankzij krakers een jeugdhotel kon worden
en het Grand Theatre, een voormalige
bioscoop die na 3 jaar leegstand door de
kraakbeweging werd veranderd in een
theaterproductiehuis.
Het is opvallend dat het voorstel is ingediend
door twee coalitiepartijen samen met
een oppositiepartij. De derde coalitiepartij,
de PvdA, is bovendien fel tegen het verbod.
PvdA-kamerlid Staf Depla laat in de
Volkskrant weten waarom zijn partij het
voorstel niet steunt. Volgens hem kan
geweld, overlast en vernieling nu ook al aangepakt
worden en is een kraakverbod niet
nodig. In reactie hierop liet VVD-kamerlid,
en tevens één van de initiators, Brigitte van
der Burg weten dat zij al wisten dat de PvdA
nooit zou meewerken aan een kraakverbod.
Ze verwachtten daarom dat het kabinet op dit
punt ook niets zou kunnen doen. “Daarom
hebben CDA, VVD en CU aan het begin van
deze kabinetsperiode de koppen bij elkaar
gestoken om zelf met een wetsvoorstel te
komen.”
Het blijft een geharnaste discussie.
Rechts wijst op bescherming van eigendom,
links wijst op het recht op onderdak en de
nadelige gevolgen van het verbod. Beide partijen
houden voet bij stuk, er lijkt geen middenweg
te zijn.
MAATSCHAPPIJ & POLITIEK
SOCIOLOGIE IN DE MEDIA
Van vakantiesociologie
tot spijbelende kinderen
Paulien de Winter
Met de vakantie net achter de rug komt
Trouw op 20 september met een bericht over
vakantie en Christenen. Volgens socioloog
Erik Cohen gaat er van vakantie een seculariserende
werking uit. Christenen die op
vakantie gaan, stappen voor een tijdje uit hun
religieuze omgeving en laten hun gemeente
een poosje achter zicht. Op hun vakantiebestemming
komen gelovigen in een andere
wereld waar de sociale controle van thuis
ontbreekt. Veel Christenen doen op vakantie
dan ook dingen die ze thuis niet zo snel zouden
doen. Zij maken bijvoorbeeld uitstapjes
op zondag, jongeren hebben vaker wisselende
seksuele contacten, de Bijbel blijft vaker
dicht, er wordt niet of vluchtig gebeden in
restaurants en gelovigen die thuis geen televisie
hebben, kijken op vakantie televisie.
Maar aan dit verhaal zit ook een positieve
kant. Het blijkt dat veel gelovigen weten dat
de maatschappij seculariseert en zij strijden
daartegen. Christenen gaan relatief vaker
naar landen met eenzelfde religieuze achtergrond
of naar Israël. Volgens Cohen is het
opvallend dat religies nog geen theologie van
het geloof hebben. Het lijkt erop dat kerken
en theologen nauwelijks nadenken over de
invloed van toerisme op gelovigen, terwijl de
invloed van vakantie, reizen en vrije tijd op
het leven van christen in welvarende landen,
zoals Nederland, enorm is en steeds groter
wordt.
De Bijbel blijft vaak
dicht, er wordt niet of
vluchtig gebeden in
restaurants en gelovigen
die thuis geen televisie
hebben kijken of vakantie
televisie.
Trouw bericht op 29 september over het overlijden
van de Italiaanse socioloog Maurizio
Montalbini. Hij overleed 28 september op
56 jarige leeftijd aan een hartaanval. Het bijzondere
is dat deze man het leven onder de
grond onderzocht. Maurizio Montalbini heeft
in totaal twee jaar en acht maanden onder de
grond, in holen en grotten, geleefd om te
onderzoeken hoe het was om langdurig geïsoleerd
te zijn en wat voor effect dit had op
onder andere gewicht, tijdsbesef en slaapritmes.
Een bekende uitspraak van Montalbini
is “Je kan niet tegen eenzaamheid vechten,
maar er wel je vriend van maken.” Zijn dood
staat los van het onderzoek dat hij deed.
De Amerikaanse socioloog Peter Berger en
de Nederlandse socioloog Anton Zijderveld
komen met een nieuw boek In praise of
doubt – How to have convictions without
becoming a fanatic aldus het NRC
Handelsblad van 29 augustus. De centrale
vraag in het boek is “Hoe vinden mensen een
balans tussen fundamentalisme en relativisme?”
Volgens de sociologen Berger en
Zijderveld is de verdwijning van de geïsoleerde
cultuur één van de opvallendste kenmerken
van de moderne samenleving.
Is dit je enige echtgenoot?
Tegelijkertijd is de verscheidenheid van de
cultuur ook enorm. Dit komt vooral naar
voren in de of course statements. In de jaren
twintig en dertig legden Amerikaanse sociologen
respondenten uitspraken voor als “Is
dit je enige echtgenoot?”, waarop de respondenten
verbaast reageerden: “Maar natuurlijk!”
Het antwoord op soortgelijke vragen is
nu minder resoluut, want de maatschappij
wordt tegenwoordig als minder vanzelfsprekend
gezien. Zijderveld pleitte eerder voor
waardering voor instituties als het gezin, het
huwelijk en de staat. Deze instituties bieden
vanzelfsprekende routines en creëren sociale
stabiliteit en laten energie over voor creativiteit
en inventiviteit. De twee sociologen prijzen
humor aan als een antwoord op de centrale
vraag. Maar het echte antwoord op de
centrale vraag is ‘twijfel’. Mensen die twijfelen,
vragen zich vaak af of iets betekenisvol,
geloofwaardig en/of betrouwbaar is en
deze houding is in een pluriforme samenleving
hard nodig. Maar in hoeverre is twijfel
ontwijfelbaar?
Tot slot, het Algemeen Dagblad publiceerde
op 20 augustus een artikel over onze ‘eigen’
socioloog René Veenstra. Hij onderzocht
vijf procent kinderen die op de basisschool
spijbelen en daarmee doorgaan in het voortgezet
onderwijs. Volgens Veenstra heeft de
helft van de scholieren die al op jonge leeftijd
spijbelen gescheiden ouders. De oorzaak
hiervan is dat kinderen met gescheiden
ouders maar één ouder hebben om het spijbelen
op te merken en omdat kinderen van
gescheiden ouders al op jonge leeftijd zelfs
beslissingen mogen nemen.
SOAP |NOVEMBER 2009
21

MAATSCHAPPIJ & POLITIEK
SLAPEN
Een uiltje knappen, dutten, pitten, maffen,
platliggen, meuren, doezelen, dommelen,
tukken, sluimeren, soezen oftewel slapen.
De favoriete bezigheid van menig student.
Een van de weinige dingen die ieder mens
over de hele wereld doet. Dit om te kunnen
blijven functioneren en zelfs om te blijven
leven. Gemiddeld eenderde van ons kostbare,
korte leventje slapen we. Je zou zeggen
zonde van de tijd om zoveel in bed, de
schoolbanken, de bank, de bar en de grond
slapend te vertoeven. Toch doen we dit met
een reden. Aristoteles de Griekse wijsheer
was er vroeger van overtuigd dat we in
slaap vielen door dampen die uit onze
maag om hoog kwamen. En holbewoners
kropen in hun hol onder hun bizonhuidje
omdat het te donker werd om nog veilig te
kunnen jagen of voedsel te vergaren.
Godzijdank zijn het niet de maagdampen
die ons naar dromenland brengen en ook
niet het feit dat het donker wordt. Maar
wat is onze reden om nog te gaan slapen
tegenwoordig? Met 24 uur draaiende
fabrieken, mogelijk gemaakt door middel
van ploegendiensten, winkels die dag en
nacht open zijn en het altijd bruisende
nachtleven? Waarom is slapen zo van
levensbelang? En waarom heeft de ene
persoon minder slaap nodig dan de ander?
Eefje van Stralen
Albert Einstein pleitte bij veel slapen, zelf
was hij ook een veelslaper die vaak genoeg
rond de middag een dutje deed. Hij was er
van overtuigd dat dit hem creatiever maakte,
en wederom had Einstein het bij het goede
eind. Slapen is belangrijk voor de geest, niet
zozeer voor het lichaam. Wanneer we ´s
avonds in slaap vallen lijkt het alsof de deur
naar de buitenwereld wordt gesloten om van
binnen het een en ander recht te zetten. Peter
Meerlo, een neurobioloog aan de
Rijksuniversiteit Groningen vertelt ons dat
het doel hiervan waarschijnlijk tweeledig is:
“Er vindt een herstelproces en een plasticiteitsproces
plaats.’’ Tijdens het herstelproces
wordt de voorraad glycogeen, een soort
brandstof voor de hersenen, weer aangevuld
tot de normale hoeveelheid. Glycogeen is van
aanzienlijk belang voor het functioneren van
de hersenen. Het plasticiteitsproces houdt in
dat de hersenen tijdens de slaap bepaalde
activiteiten die de persoon overdag heeft uitgevoerd,
gaan herhalen en vastleggen in het
geheugen. Hetgeen wat iemand overdag heeft
geleerd doen de hersenen ´s nachts nog eens
over. Dit proces zorgt voor de herinneringen
die mensen hebben. Deze twee processen
vinden plaats tijdens vier slaapfasen. De eerste
fase staat voor het moment dat we insla-
22
SOAP |NOVEMBER 2009
Klaasvaak waar blijft u nou?!
De gevolgen van slapeloosheid en waarom slapen van essentieel belang is.
pen, deze fase duurt een tot drie
minuten. Tijdens fase twee wordt de
slaap al wat dieper, wel ben je nog
gemakkelijk te wekken door zachte
geluiden. Fase drie waarin je na
ongeveer een half uur komt zorgt
ervoor dat de ademhaling regelmatiger
wordt en het hartritme daalt.
De spieren ontspannen en de slaap
wordt dieper. De diepste en laatste
slaapfase is de vierde fase in deze
fase zijn we het moeilijkst te wekken.
Na deze vier fasen die bij
elkaar anderhalf uur duren, valt
men in de remslaap. Na de remslaap
breekt fase één weer aan en herhaald
de fase cyclus zich weer. Per
nacht kan men soms wel vijf keer
de fasecyclus verslapen.
De remslaap staat voor de
Rapid Eye Movement slaap, tijdens deze zes
minuten durende slaap volgen onze ogen als
het ware wat we in onze dromen zien. Als we
in deze fase worden gewekt of wakker worden
kunnen we ons ook herinneren wat we
aan het dromen waren. Hierdoor komt het dus
dat mensen denken dat ze maar een keer in de
zoveel tijd dromen. In feite dromen we elke
nacht, maar omdat we niet tijdens de remslaap
wakker zijn geworden, herinneren we
ons dit niet. Dromen zijn een mysterieus
fenomeen. Volgens Freud vormen dromen de
sleutel tot de verborgen gebieden in de menselijke
geest. Maar tegenwoordig stelt
Dement dat het nog lang zal duren voor onze
steeds betere kennis van de menselijke hersenen
een antwoord vindt op de betekenis van
dromen en hun relatie tot ons bewuste leven.
Toch trachten verschillende mensen, bijvoorbeeld
psychologen dromen te analyseren.
Aristoteles de Griekse
wijsheer was er vroeger
van overtuigd dat we in
slaap vielen door dampen
die uit onze maag om
hoog kwamen.
Ondanks dat slapen door veel mensen als
heerlijk wordt ervaren, leidt tien procent van
de Nederlanders aan chronische slapeloosheid.
Dit slaaptekort verhoogt onder andere
de kans op hart- en vaatziekten, een hoge
bloeddruk, bevordert overgewicht, vermindert
de concentratie, het reactievermogen, de
creativiteit, en het verlaagt de weerstand.
Maar wanneer slaap je te weinig? Meerlo vertelt
ons dat de slaap heel subjectief is. De
slaap verloopt in cycli van anderhalf uur.
Sommige mensen hebben genoeg aan drie
cycli terwijl een andere slaapkop na zes cycli
nog moe is. Dit verschil is te wijten aan de
efficiëntie waarmee mensen slapen. Als
iemand een verkorte lichte slaapfase heeft
komt hij of zij eerder in de diepe slaap
terecht, wat zorgt voor een eerder uitgerust
gevoel.
Als iemand een verkorte
lichte slaapfase heeft
komt hij of zij eerder in
de diepe slaap terecht,
wat zorgt voor een eerder
uitgerust gevoel.
Malou van Hintum noemt in haar artikel
over slapen in de Volkskrant enkele waarheden
en mythes over het fenomeen slapen. Zo
is het zo dat ´ergens een nachtje over slapen´
werkelijk helpt. En mensen met de uitspraken
als ´slapen is zonde van je tijd´ blijkbaar nog
nooit de negatieve effecten hebben ervaren
van slaaptekort. En uren die je slaapt voor
middernacht tellen niet dubbel, zolang je
maar ongestoord kan slapen, is elk uurtje
even veel meegenomen.
Dus mensen geneer je niet om zo nu en
dan lekker te gaan pitten. Want vooral voor
de studenten onder ons is het van groot
belang dit zo nu en dan te doen. Aangezien
we door middel van slapen dingen opslaan in
ons geheugen die we hebben geleerd! En het
zou zonde zijn als al dat zielsdodende stampen
voor niets zou zijn geweest! Draai je dus
gerust nog een keer om als de wekker gaat,
want slapen is niet alleen heel erg lekker
maar ook van levensbelang!

ZWARTE SCHOLEN, MOSKEEËN, GEERT WILDERS EN DE TOEKOMST
In SoAP van november 2006 stond een
artikel over de Islamisering in ederland,
geschreven door de toenmalige SoAP-verslaggevers
Joëlla Angenent en Marlijn de
Vries. Zij merkten een vergrote aandacht
op voor de Islamisering in ederland.
Sinds 2006 zijn er een aantal dingen veranderd.
Daarom nu in drie delen een opsomming
van de onderwerpen uit het SoAP
artikel met de ontwikkelingen van toen en
nu. De onderwerpen zijn: zwarte scholen,
moskeeën, Geert Wilders en de toekomst.
Zwarte scholen
Lisa Sipma
In 2006 waren er 22 Islamitische scholen, op
dit moment zijn dat er 44 basisscholen en
twee middelbare scholen. Dat is meer dan een
verdubbeling in slechts drie jaar tijd. Een
Islamitische school is een school die zijn
onderwijsleerproces gebaseerd heeft op de
Islam. Een zwarte school is een school waarbij
meer dan 70% van de leerlingen een nietwesterse
afkomst heeft. Omdat dit tot nu toe
het geval is geweest bij alle Islamitische
scholen, worden deze ook wel zwarte scholen
genoemd.
Bij het ontstaan van de zwarte scholen
heeft een nieuw fenomeen zich ontwikkeld;
de witte vlucht. Dit houdt in dat de ouders
van blanke kinderen hun kind van school
afhalen als zij vinden dat er teveel allochtone
leerlingen op zitten. Op die manier verdwijnen
steeds meer witte kinderen en wordt een
school dus steeds zwarter. Maar wat is nu de
drijfveer van de ouders die hun kinderen van
die scholen afhalen? Waarom vinden mensen
zwarte scholen een probleem? Veelal wordt
het antwoord gezocht in de kwaliteit van het
onderwijs. De zwarte scholen zijn vaak net
opgericht en dus erg jong, het te voeren
beleid is dus even aftasten. Dit resulteert
soms in een ondermaatse kwaliteit van het
onderwijs en een slecht schoolbestuur.
Moskeeën
Nederland telt op dit moment rond de 450
moskeeën. Veel Nederlanders pleiten voor
een stop met de bouw van moskeeën. Dit
blijkt uit een onderzoek van Bureau
Intomarkt GfK onder 1386 mensen. Uit het
onderzoek kwam verder naar voren dat 57%
van de mensen het groeiende aantal moslims
ziet als een bedreiging voor de Nederlandse
cultuur. Het zijn het voornamelijk Christenen
die pleiten voor een bouwstop.
Deze resultaten zijn verwonderlijk omdat
uit een ander onderzoek blijkt dat moslims
minder vaak een moskee bezoeken. Cijfers
van het CBS laten zien dat in 1998 en 1999
nog 47% van de moslims gemiddeld minstens
één keer per maand naar de moskee ging. Dit
aantal daalde sterk en zat tussen 2004 en 2008
op 35%. Overigens daalde het bezoek van
religieuze bijeenkomsten bij alle geloven,
maar nergens zo sterk als bij de Islamieten.
Geert Wilders
Geert Wilders is een zeer omstreden politicus.
In 2006 richtte hij de politieke partij ‘Partij
voor de Vrijheid’ op. Sinds die tijd is Wilders
niet meer weg te denken uit het wekelijkse
nieuws. Reden hiervoor zijn zijn weinig subtiele
uitspraken aangaande de Islam. Hij is
een fel tegenstander van de Islamisering en
schroomt niet om dit te laten merken.
In 2008 lekte zijn anti-Islamitische film
‘Fitna’ uit op het internet. Deze film kwam
wereldwijd in opspraak omdat het beelden
toont van terroristische aanslagen gepleegd
door radicale moslims. Wilders zegt dat de
Islam een haatzaaiend en verachtelijk geloof
is. Hij zet zijn standpunten regelmatig kracht
bij door gedurfde uitspraken. Een voorbeeld
hiervan is: “De kern van het probleem is de
fascistische islam, de zieke ideologie van
Allah en Mohammed zoals neergelegd in de
Islamitische Mein Kampf: de Koran.” (de
Volkskrant) Een van de laatste ideeën van
Wilders is de kopvoddentax; een belasting
voor moslima’s die €1000,- moeten betalen
als zij ervoor kiezen een hoofddoek te dragen.
Wilders’ uitspraken blijven niet ongestraft;
in februari 2009 werd Wilders een
‘ongewenst persoon’
genoemd door het
Verenigd Koninkrijk
en de toegang werd
hem geweigerd.
Verder ontvangt hij
sinds 2004 bijna dagelijksdoodsbedreigingen.
In januari 2009
werd Wilders vervolgd
voor haat zaaien
en discrimineren van
de Islam en de moslims.
In 2010 zal
Wilders hierover verantwoording
moeten
afleggen.
De toekomst
Op dit moment is de
MAATSCHAPPIJ & POLITIEK
Islamisering van vandaag en morgen
Zevenenvijftig procent
van de mensen vindt het
groeiende aantal moslims
een bedreiging voor de
ederlandse cultuur.
Islamisering erg in opspraak. De toename van
het aantal moslims in Nederland bezorgt veel
mensen een beklemmend gevoel. De politieke
standpunten van Geert Wilders zorgen
ervoor dat de angst steeds meer voeten in de
grond krijgt. De Islamitische invloed is overal
te vinden, er komen steeds meer zwarte
scholen, het aantal moskeeën neemt gestaag
toe en het aantal vrouwen dat een hoofddoek
draagt neemt ook toe.
De omstreden uitspraken van Wilders
zorgen voor veel onrust en woede bij mos-
Wilders: “De kern van
het probleem is de fascistische
islam, de zieke
ideologie van Allah en
Mohammed zoals neergelegd
in de islamitische
Mein Kampf: de
Koran.”
lims. Het kan zelfs leiden tot een grotere
groep radicaliserende moslims. Terwijl de
opstand tegen Wilders heviger wordt, wordt
de aanhang dat ook. De PVV blijft maar stijgen
met het aantal zetels in opiniepeilingen.
Met 28 zetels in de peilingen is de kans groot
dat Wilders in de volgende coalitie belandt.
Maar wat zal er dan gebeuren met de verhoudingen
tussen moslims en niet-moslims? Die
kunnen lijnrecht tegenover elkaar komen te
staan en waar zal het schip dan stranden?
SOAP |NOVEMBER 2009
23

OPINIE
TWISTPUNT
‘Weer dode na schietpartij Amsterdam
Zuidoost’ kopte het RC Handelsblad op
22 september jongstleden. Het was alweer
raak in stadsdeel Zuidoost. Sinds begin dit
jaar hebben er 22 schietpartijen plaatsgevonden
in de straten van Zuidoost. Al drie
personen lieten het leven naar aanleiding
van deze schietpartijen.
Stadsdeelvoorzitter Elvira Sweet onderkent
de vele problemen. De precieze oorzaak
van de laatste schietpartij is haar niet
bekend, maar er zijn volgens de stadsdeelvoorzitter
“te veel korte lontjes, teveel
wapens, teveel problemen in de rationele
sfeer en veel te veel drugsgerelateerde
gewelddelicten.” Een meerderheid van de
politieke partijen in het stadsdeel eist naar
aanleiding van de vele schietpartijen meer
politie-inzet in de nacht en in het weekeinde.
Om het vuurwapengeweld tegen te
gaan mag de politie in sommige delen van
het stadsdeel preventief fouilleren.
Preventief fouilleren is één van de vele
middelen die ten koste kan gaan van de
privacy van burgers. Hoever gaat de overheid
tegenwoordig om onze veiligheid te
waarborgen? In dit artikel wordt een blik
geworpen op het debat over veiligheid en
privacy van burgers.
Edwin Slijkhuis
Afgelopen maanden wordt Nederland opgeschrikt
door schietincidenten als in
Amsterdam Zuidoost en Hoek van Holland.
De politie en politieke partijen wijzen op
onderbezetting in risicogebieden als Zuidoost
en grote evenementen als Sunset Grooves. Is
extra politie-inzet de oplossing voor dit soort
incidenten? ‘Meer blauw op straat’ resulteert
niet alleen in een toename van de zichtbaarheid
van de politie, maar komt ook tegemoet
aan de gevoelens van de bevolking. De jaarlijkse
Veiligheidsmonitor (VMR), een samenwerkingsverband
tussen het Centraal Bureau
voor de Statistiek (CBS) en het ministerie van
Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
(BZK), laat zien dat in 2008 bijna twee op
drie Nederlanders de politie minder dan eenmaal
per week in hun buurt zag. Verder wil
gemiddeld één op de drie Nederlanders meer
politie zien in hun buurt. Er zijn inmiddels tal
van maatregelen genomen ter bevordering
van zichtbaar toezicht op straat. Denk hierbij
aan het uitbreiden van de bevoegdheden ten
behoeve van opsporing en vervolging, zoals
cameratoezicht, preventief fouilleren en de
legitimatieplicht.
De Veiligheidsmonitor levert bewijs dat
de politie in de regio's Amsterdam, Den Haag
en Rotterdam voor de bevolking het meest
zichtbaar is. Hier blijkt evenwel de behoefte
aan ‘meer blauw op straat’ het grootst te zijn.
24
SOAP |NOVEMBER 2009
Veiligheid boven privacy?
Sterker nog, in Rotterdam stelde de gemeenteraadsfractie
van Leefbaar Rotterdam vorige
maand voor voortaan het leger in te zetten
tegen het groeiende aantal geweldsincidenten
in Rotterdam. Dit deed de partij naar aanleiding
van het uit de hand gelopen strandfeest
en de rellen tijdens het Bevrijdingsfestival
van afgelopen jaar. Of extra agenten al dan
niet zorgen voor een vermindering van de criminaliteit,
kan niet eenduidig door de literatuur
worden beantwoord. Wetenschappelijke
studies laten zien dat vooral gericht optreden
van politie op specifieke locaties en tijdstippen,
hot spots en hot times genoemd, de criminaliteit
en overlast doen afnemen.
Gevoelens van onveiligheid verminderen
eveneens door gerichter optreden.
Ruimere bevoegdheden van politie en
justitie
Naast ‘meer blauw op straat’ kan de politie en
justitie sinds de aanslagen van 11 september
2001 op de Twin Towers andere middelen
inzetten om de veiligheid te vergroten. Als
reactie op deze aanslagen en de hieruit volgende
internationale terreurdreiging zijn de
bevoegdheden van politie en justitie namelijk
flink uitgebreid. Vandaag de dag zijn de technologische
mogelijkheden om de maatschappelijke
veiligheid te vergroten ongekend
groot. Een korte greep uit de technologische
snufjes: gegevensverzameling via bewakingscamera’s,
aftappen van telefoon- en
internetverkeer, het biometrische paspoort,
DNA-databanken en onder de huid geplaatste
chips.
Cameratoezicht is waarschijnlijk het
meest gebruikte middel van al deze nieuwe
technologische mogelijkheden in de strijd
tegen criminaliteit. Bedrijven en overheden
zetten op grote schaal camera’s in voor de
beveiliging van gebouwen, goederen en personen.
Een supermarkt of winkelcentra zonder
bewakingscamera is haast niet meer voor
te stellen. Camera’s lijken door het brede
publiek geaccepteerd te worden in de verwachting
dat cameratoezicht effectief is.
Helaas is de preventieve werking van camera’s
nooit aangetoond in evaluatiestudies.
Camera’s komen voornamelijk van pas als
het gaat om de opsporing en vervolging van
een dader.
De bewakingscamera’s worden steeds
geavanceerder. Zo zijn er tegenwoordig
“slimme camera’s”. Deze camera’s hebben
ingebouwde sensoren die heftige armbewegingen
of luide stemmen opmerken. Als de
sensoren deze signalen oppikken, gaan de
camera’s roepen of het niet wat rustiger kan.
Een evenzo opmerkelijk technologisch snufje
is de in het lichaam geïmplanteerde chip. De
chip biedt mogelijkheid om menselijk gedrag
te beïnvloeden en meet de bloeddoorstroming
en de lichaamswarmte. Anton Vedder, universitair
hoofddocent aan de Universiteit van
Tilburg, ziet het wel zitten met deze chips.
Vedder, wiens expertise ligt op het gebied van
legitimiteit van nieuwe vormen van regulering
en handhaving, denkt dat de chips
gebruikt zouden kunnen worden om pedofielen
die terugkeren in de maatschappij te
monitoren. “Denk ook aan de mogelijkheden
die het biedt voor de verzorging van ouderen
of kinderen; de chip geeft een signaal af als
een kind in de buurt van een fornuis komt’’,
aldus Vedder.
Effectiviteit van de ingezette middelen
De hamvraag is of extra bevoegdheden en
maatregelen van politie en justitie de veiligheid
werkelijk vergroten. Tot nu toe lijkt er
van een systematische evaluatie van bestaande
regels en bevoegdheden geen sprake te
zijn. Zo af en toe verschijnt er een evaluatieonderzoek
van een maatregel. Ter illustratie:
onlangs liet een studie zien dat preventief
fouilleren nauwelijks effect op het illegale
vuurwapenbezit heeft (Parool, 25-9-09).
Deze conclusie is afkomstig van een grootschalig
onderzoek naar illegaal wapenbezit in
Nederland. Onderzoekster Monique
Bruinsma van de Universiteit van Tilburg,
liet zien dat vuurwapenbezitters zelden of
nooit met een vuurwapen over straat gaan.
Bruinsma: “De wapens liggen thuis op het
nachtkastje of in het dashboardkastje van de
auto. Ze worden opgehaald wanneer ze nodig
zijn.” Dit verklaart ook het niet al te hoge
moyenne van in beslag genomen vuurwapens
bij preventieve fouilleringen in veiligheidsrisicogebieden.
Bij 24 acties die de politie in
2008 in Zuidoost uitvoerde, werd één vuurwapen
gevonden op ruim vierduizend
gefouilleerde mensen. Messen en nepwapens
kwamen nog wel eens uit een broekzak te
voorschijn. “De bezitters van illegale wapens
raak je niet met zo’n actie’’, zegt Bruinsma.
Meer gerichte huiszoekingen bij verdachten
en het duidelijk in kaart brengen van risicogroepen
zijn volgens Bruinsma betere middelen.
De politie lijkt baat te hebben gehad bij
de ruimere bevoegdheden bij het in kaart
brengen van risicogroepen. Met name het
aftappen van telefoons en internet wordt
gebruikt om risicogroepen in de gaten te houden.
Afspraken voor gevechten of transacties
zouden hierdoor aan het daglicht kunnen
komen. Een telefoontapje is echter lange tijd
aan strenge regels gebonden geweest.
Dankzij de voetbalwet uit 2007 mag er op dit
gebied meer en is het voorbereiden en het
maken van afspraken omtrent vechtpartijen
en rellen strafbaar. Hooligans spreken steeds
vaker buiten het voetbalveld af, en kunnen nu
buiten de wedstrijddagen om gevolgd wor-

den. Door deze wetswijziging heeft
Nederland binnen no time het predikaat
‘kampioen aftappen van telefoons’ voor zich
opgeëist. Het is echter onduidelijk of het
aftappen van telefoons daadwerkelijk een
veiligere samenleving oplevert.
Voorstanders van ruimere bevoegdheden
van politie en justitie wijzen er op dat maatregelen
op het gebied van veiligheid, zoals
cameratoezicht, altijd proportioneel zullen
zijn. Niet elke straat zal bedolven worden
onder camera's. Ook wat betreft preventief
fouilleren is er geen sprake van willekeur.
Alleen in zogenaamde veiligheidsrisicogebieden
mag preventief gefouilleerd worden.
Bovendien zullen de maatregelen rechtsstatelijk
moeten zijn en dus binnen de wet moeten
passen.
Privacy in het geding
Begin dit jaar verscheen er een studie van het
Rathenau-instituut “Van privacyparadijs tot
controlestaat’’, waarin een overzicht is gegeven
van de bevoegdheden in het kader van het
opsporings- en veiligheidsbeleid. Het
Rathenau-instituut constateert dat wetten en
wetswijzigingen die bestaande bevoegdheden
verruimen of nieuwe introduceren elkaar in
hoog tempo opvolgen. De auteurs van het
rapport duiden op een aantal verontrustende
trends: het opsporingsonderzoek strekt zich
steeds vaker ook uit tot personen in de omgeving
van de verdachte, zonder dat er een verdenking
op hen rust. Bovendien heeft het
onderzoek steeds vaker een ‘verkennend’
karakter, waarbij op basis van ‘risicoprofielen’
potentiële verdachten worden gevolgd.
Ook krijgen opsporingsdiensten toegang tot
informatie van andere overheidsdiensten die
nooit voor opsporingsdoelen is verzameld.
Het komt er op neer dat burgers een steeds
grotere kans lopen dat zij, zonder dat zij dat
weten en zonder dat er ooit een concrete verdenking
wordt geformuleerd, voorwerp worden
van opsporingsonderzoek.
Bedreigend zijn volgens het Rathenauinstituut
vooral het gebruik van nieuwe technologieën
in combinatie met gegevensbestanden
van overheid en particuliere organisaties.
Het koppelen van bestanden kan leiden tot
opsporingsonderzoeken naar onschuldige
burgers. Uit het rapport wordt in ieder geval
één ding duidelijk: de privacy van burgers
komt in het geding. Voorstanders van het
gebruik van nieuwe technologieën wijzen op
de terreurdreiging en de internationale verantwoordelijkheid
van Nederland om terreuraanslagen
te voorkomen. Hoe kan de burger
immers tegen terreuraanslagen worden
beschermd als politie en justitie niet de
bevoegdheid hebben preventief in te grijpen?
Niemand betwist dat het een primaire
taak van de overheid is om de burger te
beschermen. Deze bescherming vormt de
legitimatie voor het geweldsmonopolie van
de staat. Ook is bijna iedereen het er mee eens
dat de overheid zijn verantwoordelijk moet
nemen als het gaat om terrorisme. Het twist-
punt is dat de ingezette maatregelen
soms wel heel erg ver
gaan en in strijd lijken te zijn
met de grondwet. Neem bijvoorbeeld
het voorstel van
CDA-kamerlid Joop Atsma:
Een verplichte chip op fietsen.
Met de zogenaamde RFIDchips
kan de overheid fietsen
traceren. Tot nu toe was de burger
op de fiets nog gevrijwaard
van toezicht. Tegenstanders van
privacyschending wijzen juist
op dit soort maatregelen die een
inperking betekenen van democratische
rechtsbeginselen. Is
een chip op fietsen noodzakelijk
voor het uitoefenen van effectief gezag?
Moet de overheid in de eerste plaats niet de
burger dienen, in plaats van andersom?
Misbruik van gegevens
Tegenstanders van de ruimere bevoegdheden
van politie en justitie uiten hun angst dat de
door politie verzamelde gegevens mogelijk
worden misbruikt. Er zijn talloze voorbeelden
voor de dag te halen waar de privacy van
onschuldige burgers wordt geschonden. Zo
heeft een identiteitsfraude door een drugsverslaafde
crimineel ervoor gezorgd dat een
zakenman uit Hoofddorp jarenlang in systemen
van de overheid geregistreerd stond als
crimineel en geen normaal leven kon leiden.
Pas nadat de man naar de Nationale ombudsman
stapte, is zijn naam gezuiverd. Bij dit
soort schandalen is het telkens aan het ministerie
van Justitie om excuses aan te bieden.
Hoewel niet alle beschikbare gegevens zo
maar aan elkaar gekoppeld kunnen worden, is
er door vervlechting van verantwoordelijkheden
niemand meer direct verantwoordelijk
voor het veilige beheer van al die politiegegevens.
Om de privacy van burgers beter te
waarborgen is sinds 1 januari 2008 de Wet
Politiegegevens van kracht. Hierin komt
expliciet naar voren dat politiegegevens uitsluitend
mogen worden gebruikt voor het
bestrijden van criminaliteit. In de wet worden
beperkingen gesteld aan de verwerking van
politiegegevens en de verstrekking van gegevens
aan derden. Op de naleving van de wet
door de politie wordt toegezien door het
College Bescherming Persoonsgegevens
(CBP). Het CBP heeft in de afgelopen jaren
diverse wetsvoorstellen en adviezen voor
wetswijzigingen gedaan. Hirsch Ballin,
Minister van Justitie, heeft echter de adviezen
van het CBP op sommige punten niet
gevolgd. Het CBP vindt dat de privacy van
onverdachte burgers daarom onvoldoende is
gewaarborgd.
Desinteresse
Toch lijken Nederlanders over het algemeen
niet echt wakker te liggen van het gebruik van
hun persoonsgegevens. Slechts een klein deel
van de Nederlanders (32%) maakt zich zorgen
over uitdijende databanken. Zetten we
SOAP |NOVEMBER 2009
OPINIE
deze cijfers af tegen de 86 procent in
Duitsland en 80 procent in Engeland (De
Groene Amsterdammer, 16-10-09), dan kunnen
we stellen dat het privacyvraagstuk niet
echt leeft in Nederland. Enige uitzondering
zijn de invoering van de identificatieplicht en
de oprichting van een DNA databank, die
leidden tot veel protest.
Over het algemeen vertrouwen burgers er
op dat de overheid in hun belang handelen.
Men maakt zich geen zorgen dat een persoon
zo’n 250 tot 500 keer geregistreerd staat bij
overheid en bedrijven. Bovendien is men erg
vrijgevig in het verschaffen van persoonlijke
informatie op internet. Op profielensites als
hyves en facebook wordt vrijelijk persoonlijke
informatie achtergelaten. Niet alleen
vrienden, maar ook minder bekenden hebben
vaak toegang tot deze informatie. Wat te denken
van de OV-chipkaart, waarmee het reisgedrag
van personen is te traceren. Of de AH
bonuskaart, die inzicht geeft in wat de pot ’s
avonds schaft. Realiseren we ons wel hoe
zichtbaar we zijn?
Kortom, het merendeel van de Nederlanders
lijkt zich niet bezig te houden met de inbreuk
op zijn of haar privacy. Hoewel de burger de
afgelopen eeuwen rechten heeft overgedragen
aan de overheid, wordt privacy nog
steeds als een basisrecht en burgerlijke vrijheid
beschouwd. De technologische mogelijkheden
om de maatschappelijke veiligheid
te vergroten, dan wel te waarborgen, dienen
zich in steeds grotere getale aan. Tegen dergelijke
maatregelen is tot noch toe weinig
verzet getoond. Gaat veiligheid boven privacy?
In deze beschouwing zijn de voor- en
nadelen van privacyschendende maatregelen
ter bevordering van de veiligheid aan bod
gekomen. Geconcludeerd kan worden dat een
zorgvuldige afweging tussen de belangen van
veiligheid en van privacy essentieel is.
Preventief fouilleren, een voorbeeld van een
veiligheidsmaatregel, heeft in Amsterdam
Zuidoost nog niet zijn vruchten afgeworpen.
Het is echter niet ondenkbaar dat de
Amsterdamse politie toch een signaal heeft
kunnen afgeven aan de criminelen in
Zuidoost. Hopelijk blijft de teller in Zuidoost
dit jaar op 22 schietpartijen staan.
25

OPINIE
BETOOG
Wat is er lekkerder dan na een avond stappen
en het daarbij behorende drinken de
honger te stillen met een heerlijk broodje
kebab of een Turkse pizza met lahmacun?
Weinig… De combinatie van vlees, een
beetje groente en een bus vol knoflooksaus
brengen gevoelens van genot naar boven
die moeilijk te beschrijven zijn. Een
droomcombinatie! Wat heerlijk dat de
Turkse keuken een plekje heeft weten te
vinden in de Poelestraat in Groningen. Wie
had ooit kunnen dromen dat de
ederlandse studententraditie van bier
drinken en vrouwen versieren zich zo zou
kunnen vervlechten met de culinaire hoogstandjes
uit het land van Mustafa Kemal
Atatürk. Het blijft, dit in ogenschouw
nemende, frappant om te zien dat de combinatie
Turkije en de Europese Unie tot op
heden zo slecht functioneert. Gelet op de
voorgaande (falende) toenaderingspogingen
tussen Turkije en de EU in de afgelopen
decennia blijkt dit geen droomcombinatie,
die twijfels oproepen voor de toekomst.
Laten we het vooralsnog bij Turkije
in de Poelestraat houden, de EU komt voor
Turkije nog veel te vroeg!
Ronald Kielman
Sinds de jaren ’50 heeft Turkije meerdere
malen toenadering gezocht tot Europa. Dit
heeft er uiteindelijk tot geleid dat er in 1963
een associatieakkoord is getekend tussen
Turkije en de Europese Economische
Gemeenschap; de voorloper van de Europese
Unie. Dit akkoord werd de Ankara-
Overeenkomst genoemd. Hierin stond onder
andere dat Turkije op termijn lid mocht worden
van de EU. Daarnaast bracht de overeenkomst
enkele economische voordelen met
zich mee. De Ankara-Overeenkomst is tot
1980 van kracht geweest en is destijds opgeschort,
vanwege een militaire staatsgreep in
Turkije. In 1987 vroeg Turkije volledige lidmaatschap
van de Europese Gemeenschap
aan. De lidstaten reageerden hier uiterst
terughoudend op. De slechte economische
situatie, de te verwachten toeloop van Turkse
werknemers en de slechte situatie van de
democratie in de Turkse politiek vormden de
grootste struikelblokken. Hierop werd in
1989 de aanvraag door de EG afgewezen.
Daarentegen gaf de Europese Raad van regeringsleiders
wel uitzicht op een douane-unie
in de toekomst. Deze douane-unie komt in
1996 tot stand. In 1997 kreeg Turkije de
boodschap te horen dat het voorlopig niet in
aanmerking zou komen voor lidmaatschap
van de Europese Unie, in tegenstelling tot de
voormalige Oostbloklanden. Hierop besloot
Ankara de onderhandelingen met de
Europese Unie te bevriezen. Totdat de
26
SOAP |NOVEMBER 2009
Turkije niet bij de EU
Europese Unie in 1999 de officiële kandidatuur
van Turkije voor de Europese Unie
erkende. Er werd een gezamenlijke strategie
ontwikkeld om Turkije zo goed en zo snel
mogelijk te helpen om te voldoen aan de toetredingscriteria.
Beste lezer, welkom in de
twintigste eeuw…
Dit is uiteraard uitermate interessant, al
deze ontwikkelingen en betrekkingen tussen
Europa en Turkije, maar laten we even terug
gaan naar de basis. De benamingen van de
Europese Economische Gemeenschap en zijn
opvolger de Europese Unie laten er geen twijfel
over bestaan: het grootste gemeenschappelijke
wat de leden delen is de ligging op het
continent Europa. Het ligt daarom voor de
hand om deze unie duidelijk te vernoemen
naar deze grootste gemeenschappelijke overeenkomst
tussen de leden. Dit brengt echter
wel een aantal implicaties met zich mee. De
naam Europese Unie impliceert voornamelijk
dat een land in Europa zal moeten liggen, wil
het lid kunnen worden van de Europese Unie.
Hoewel een klein deel van Turkije in Europa
ligt, wordt het overgrote deel (ongeveer 95%)
van Turkije tot Azië gerekend en woont het
overgrote deel van de bevolking op Aziatisch
grondgebied. Daarnaast neemt Turkije volledig
deel aan overleggen tussen Aziatische
landen. Blijkbaar ziet Turkije zichzelf ook als
Aziatisch land. Dit valt Turkije niet te verwijten,
maar het maakt een volwaardig lidmaatschap
van de Europese Unie onbespreekbaar.
Ook als etnische of seksuele
minderheid ben je
niet veilig in Turkije.
Sommige mensen beweren dat er geen
geografische grenzen getrokken kunnen worden
voor de Europese Unie. Hiermee wordt
de deur opengezet voor vrijwel elk land en
dat kan niet de bedoeling zijn. Het moet toegegeven
dat Cyprus, sinds 2004 lid van de
Europese Unie, in Azië ligt. Maar men hoeft
zich maar even te verdiepen in de geschiedenis
van Cyprus (de tweedeling, voormalig
kolonie van Groot-Brittannië) om te begrijpen
dat dit een kwestie is die op basis van
meerdere complexe verhoudingen is beslecht.
Daarnaast vergeten deze mensen dat
Marokko’s aanvraag voor EU-lidmaatschap
in 1987 afgewezen is, omdat de EU-lidstaten
Marokko geen Europees land vonden.
Daarnaast ziet een meerderheid van de
Europese bevolking lidmaatschap van
Turkije niet zitten. Democratie, wat afgeleid
is van het Latijn ‘Demos Kratein’, betekent
vrij vertaald “het volk regeert”. Laten we dan
ook luisteren naar de stem van het volk! Het
lijkt mij, vanuit het oogpunt van de Europese
Unie, überhaupt niet onverstandig om naar de
stem van het volk te luisteren, aangezien er
steeds meer mensen bestaan die zich tegen de
EU keren. De Europese Unie stelt al jaren dat
Turkije pas mag toetreden als het een volwaardige
democratie is. Wanneer dringt het
besef bij de Europese Unie door dat wanneer
Turkije een volwaardige democratie zou zijn,
Turkije geen lid van de Europese Unie zou
willen worden? De meerderheid van Turkse
bevolking is namelijk tegen een EU-lidmaatschap
en deze groep van tegenstanders blijft
groeien.
Stel dat Turkije toetreedt tot de Europese
Unie. De zetels in het Europees Parlement en
de Europese Raad worden verdeeld aan de
hand van de bevolkingsomvang. Dit betekent
dat de toetreding van Turkije ontzettend grote
gevolgen zal hebben voor de machtsstructuren
binnen de Europese Unie. Turkije zou op
dit moment, na Duitsland, het machtigste
land binnen de Europese Unie zijn. Wanneer
we naar cijfers van de bevolkingsgroei kijken
dan hebben we geen Einstein nodig om te
concluderen dat Turkije binnen 10 jaar het
machtigste land binnen de Europese Unie zou
zijn. Super, een land waar het leger door middel
van constante dreiging de democratie probeert
te bewaken als machtigste land binnen
de Europese Unie… Super, een land waar je
tot op heden een gevangenisstraf riskeert
wanneer je erkent dat er bijna 100 jaar geleden
200.000 tot 500.000 Armenen zijn vermoord
op Turks grondgebied… Laten we
voor het gemak vergeten dat Turkije Cyprus,
nota bene een lidstaat van de EU, niet erkent
en structureel boycot.
Ook als etnische of seksuele minderheid
ben je niet veilig in Turkije. Amnesty
International bericht regelmatig over misstanden
in Turkije. Het gebeurd nog steeds
dat homoseksuelen worden verstoten door
hun familie en gedwongen worden tot behandeling
bij een psychiater. Homoseksualiteit
wordt in Turkije over het algemeen nog als
ziekte gezien. De wet en de Turkse overheid
bieden volgens Amnesty International geen
bescherming tegen discriminatie. Seksuele
oriëntatie bij de laatste herziening van het
Turkse strafrecht in 2005 nadrukkelijk niet
opgenomen als discriminatiegrond.
Homoseksuelen worden ontslagen vanwege
hun identiteit, maar kunnen hiertegen niets
ondernemen, omdat werkgevers zich beroepen
op arbeidswetgeving die de mogelijkheid
biedt mensen te ontslaan wegens ‘immoreel
gedrag’. Homo’s worden in Turkije ook uit
het leger geweerd. Daarbij komt dat Turkije
in 2006 het vaakst werd veroordeeld door het
Europese Hof voor de Rechten van de Mens.
Hoewel Turkije hard aan het werk is om de
misstanden tegen bijvoorbeeld de Koerden
tegen te gaan, kan de conclusie nog niet wor-

den getrokken dat Turkije op een Europees
acceptabel niveau is aangekomen.
Vaak wordt het argument gebruikt dat
Turkije bij de EU zou moeten komen, omdat
het een goede afzetmarkt zou zijn voor
Nederland. Hoewel het in mijn ogen überhaupt
onethisch is om dit argument boven de
eerder genoemde argumenten te plaatsen,
klink dit argument tevens raar in de oren.
Hoewel de totale bevolking en dus de afzetmarkt
binnen de Europese Unie zou toenemen
met ongeveer 20%, betekent dit niet dat
de afzet ook met 20% zal toenemen.
Allereerst wordt er op dit moment al druk
gehandeld met Turkije, wat mogelijk is door
eerder gesloten handelsverdragen. Daar is een
lidmaatschap niet voor nodig. Bovendien zou
een toetreding van Turkije zelfs geld kosten
voor de EU. Toetreding van economisch
zwakkere landen gaat altijd gepaard met
investeringen en subsidies van de EU. Dit
kost de EU jaarlijks een derde van haar totale
uitgaven. Met de toetreding van een relatief
groot en arm land als Turkije zal dit alleen
maar toenemen.
“Zaken als verbetering
van de mensenrechten,
democratie en economische
ontwikkeling kunnen
echter ook worden gerealiseerd
met hulp van de
EU. Om dit te bereiken
hoeft Turkije geen lid te
worden.”
“Elk nadeel heb z’n voordeel”, aldus
Johan Cruijff en zelfs hier gaat deze wijsheid
op. Toetreding van Turkije heeft voornamelijk
voordelen voor Turkije zelf. Zo brengt
lidmaatschap positieve effecten met zich mee
met betrekking tot de ontwikkeling van de
democratie en de mensenrechten. Tevens zou
toetreding een positieve invloed kunnen hebben
op de economische ontwikkeling van
Turkije. Zaken als verbetering van de mensenrechten,
democratie en economische ontwikkeling
kunnen echter ook worden gerealiseerd
met hulp van de EU. Om dit te bereiken
hoeft Turkije geen lid te worden.
Bomenkap dient niet gestimuleerd te
worden, daarom komt er een eind aan dit pleidooi.
Turkije is geen Europees land en draagvlak
bij de bevolking ontbreekt. Daarnaast
zou Turkije met een lidmaatschap het machtigste
land worden binnen de EU, terwijl er
ondanks veelvuldige verbeterpogingen
schrikbare misstanden aan de orde van de dag
zijn. Het moge duidelijk zijn dat Turkije geen
kandidaat voor de EU zou moeten zijn. Een
“Turkije” aan de Vismarkt, in de vorm van
een goede kebabzaak, zou in mijn ogen echter
geen verkeerde keuze zijn.
SOAP |NOVEMBER 2009
OPINIE
COLUMN
Terug in de tijd met de Pabo
Anna Herngreen
Tegenwoordig bijna net zo zeldzaam in
Nederland als mensen geboren in de 19e
eeuw: mannelijke leerkrachten. De kans om
tegenwoordig nog een echte meester tegen te
komen tussen alle juffen is erg klein. Het percentage
mannen dat zich aanmeldt voor de
Pabo ligt tussen de 10 en 15% en al in de
loop van het eerste jaar valt de helft van deze
kleine groep af. Deze 'feminisering van het
onderwijs' baart grote zorgen, want waar
moeten onze mannen van de toekomst in
deze tijd een goed voorbeeld vandaan halen?
Het mannelijke rolmodel in het onderwijs is
verdwenen en men is bang dat vervelende
rotjochies zonder dit rolmodel de rest van
hun leven vervelende rotjochies blijven. Of
dit nou wel of niet waar is (empirisch is nooit
aangetoond dat deze ontwikkeling een negatief
effect heeft op de leerprestaties of het
gedrag van jongens (Driesen & Doesborgh,
2004)), het is belangrijk dat de man-vrouw
verhouding in het onderwijs gelijker wordt.
Het onderwijs is een vakgebied waarin mensen
te maken krijgen met zeer uiteenlopende
kinderen, ouders en problemen. Als hierin
niet gewerkt wordt door zeer uiteenlopende
leerkrachten zou dit het onderwijs ernstig
tekort doen. Onderwijs dat bedacht en gegeven
wordt door slechts één geslacht kan niet
anders dan te eenzijdig zijn.
Dat er iets gedaan moet worden om het
uitsterven van 'de meester' te stoppen is dus
duidelijk, maar wat is eigenlijk de verklaring
voor het probleem? Vaak wordt deze gezocht
binnen de Pabo en andere opleidingen tot
leerkracht. Volgens Gerda Geerdink, die in
2007 aan de Radboud Universiteit Nijmegen
promoveerde op haar onderzoek naar het lage
percentage mannelijke Pabo-studenten, is er
op de Pabo teveel aandacht voor het kind en
het leerproces en te weinig voor kennis.
Blijkbaar schrikt dit mannelijke studenten af.
Ook Ferry de Haan, ervaringsdeskundige en
schrijver voor De Volkskrant, vindt dat er iets
gedaan moet worden aan de opleidingen tot
leerkracht (De Volkskrant, 16 september
2009). Op de docentenopleiding die hij volgde
moest hij constant reflecteren op zijn
eigen handelen, volgens hem typisch iets
voor vrouwen. Bij een bepaalde opdracht
moesten studenten aangeven het ergens wel
of niet mee eens te zijn door een plek in te
nemen in een lokaal. “Op de stelling: ‘reflectie
helpt mij in mijn onderwijspraktijk’, vond
er een waterscheiding plaats. De mannen
stonden aan de ene kant van het lokaal met de
armen over elkaar bij ‘nee’. De vrouwen
stonden aan de andere kant enthousiast knikkend
bij ‘ja’.”
Na wat rond gekeken te hebben op het
internet merk ik dat de feminisering van het
onderwijs een hot topic is. Op fora wordt uitgebreid
gediscussieerd en de algemene opi-
nie is gelijk aan die van Gerda Geerdink en
Ferry de Haan: de Pabo en andere docentenopleidingen
moeten veranderd worden van
'meisjesscholen' in opleidingen die ook mannen
aantrekken. De Pabo is teveel gericht op
knutselen, liedjes zingen, kleine kinderen
helpen met naar de wc gaan en kusjes geven
op geschaafde knieën. Dat dit 'verzorgende'
aspect van de opleiding geen mannen aantrekt
wordt als vanzelfsprekend en logisch
gezien. Er wordt gepleit voor meer keuzevrijheid
op de Pabo en docentenopleidingen
zodat mannen zich vooral kunnen richten op
kennisvakken. Sommigen pleiten zelfs voor
aparte opleidingen voor mannen en voor
vrouwen.
Er zijn twee dingen die me enorm storen
aan deze hele zaak. Ten eerste wordt het probleem
aan de verkeerde kant verklaard en
opgelost. Gerda Geerdink toont in haar
onderzoek aan dat de behoeftes van mannen
en de aangeboden opleidingen niet matchen.
Vervolgens wordt er automatisch vanuit
gegaan dat dat een probleem is aan de kant
van de opleidingen. Deze opleidingen passen
blijkbaar niet bij de rolverdeling tussen mannen
en vrouwen waarin de man als intellectueel
een moeilijke geschiedenisles geeft en de
vrouw als lieve juf het snot van de neus van
een kleuter veegt. Ik schrik ervan dat deze
traditionele rolverdeling als zo vanzelfsprekend
wordt aanvaard. De mogelijkheid dat
deze rolverdeling, en dus niet de opleidingen,
het probleem vormt wordt niet eens overwogen.
Ten tweede komen de voorgestelde
oplossingen niet alleen voort uit een traditionele
rolverdeling, ze stimuleren deze ook.
Door mannen en vrouwen op een verschillende
manier op te leiden tot onderwijzer,
zullen er twee verschillende soorten onderwijzers
ontstaan. Een dergelijk groot verschil
tussen mannen en vrouwen zou nooit zo
bewust gestimuleerd mogen worden, zeker
niet in een geëmancipeerd land als
Nederland.
Natuurlijk ben ik het ermee eens dat er
iets gedaan moet worden om mannen terug te
krijgen in het onderwijs en vind ik dat opleidingen
geschikt zouden moeten zijn voor
zowel mannen als vrouwen. Het is alleen
belangrijk goed in ons achterhoofd te houden
dat we alles behalve terug willen naar vroegere
tijden waarin de meester een man met
aanzien was en de juf ontslagen werd zodra
ze ging trouwen. In plaats van vast te blijven
houden aan een achterhaalde rolverdeling
zouden we moeten streven naar onderwijs
waarin jongens en meisjes wordt geleerd dat
het verschil tussen mannen- en vrouwentaken
echt niet zo groot is. Als we nu de jongetjes
uit groep één in de poppenhoek zetten
wordt Nederland over veertien jaar misschien
wel overspoeld door mannelijke Pabo-studenten.
27

OPINIE
DEBAT
De hoeveelheid populisme in de
ederlandse politiek neemt toe. Er wordt
flink gemopperd op de “Haagse kaasstolp”
en de roep dat de stem van het volk moet
worden gehoord klinkt alom. Daarnaast
groeit de aanhang van nieuwe politieke
partijen, terwijl die van de traditionele
partijen slinkt. Deze reageren met het verwijt:
“Dit is populisme!”. Maar wat is populisme?
En is populisme een vloek of een
zegen voor onze democratie? Over de antwoorden
op deze vragen debatteerden op
29 september in de USVA voormalig hoogleraar
sociologie en CDA-prominent Anton
Zijderveld, hoogleraar politicologie
Meindert Fennema en spindocter Kay van
der Linde. De bijeenkomst werd georganiseerd
door Dwarsdiep en voorgezeten door
filosoof Hans Harbers. In dit artikel zijn
de belangrijkste standpunten en argumenten
uit dit debat weergegeven.
Joringel den Hoedt
Oorzaken van de groei van het populisme
Volgens socioloog Zijderveld is maatschappelijke
onvrede de hoofdoorzaak van de
opkomst van het populisme: “In de stad lopen
veel boze oude autochtone mannen rond.” De
oorzaak hiervan ligt in de grote maatschappelijke
veranderingen die in de afgelopen
decennia hebben plaatsgevonden.
Voorbeelden hiervan zijn het ontstaan van
multiculturaliteit in de grote steden en de
overgang naar een technologische cultuur:
“Veel mensen kunnen dit niet bijhouden en
raken vervreemd van hun omgeving.
Populisten verwoorden dit gevoel.”
Het belangrijkste mechanisme bij de
opkomst van het populisme is volgens
Zijderveld vox populi vox dei (de stem van
het volk is de stem van God), ofwel: het volk
heeft altijd gelijk. Dit is het uitgangspunt van
populistische politiek en dit uit zich in hoe
populisten politiek bedrijven. Zo is er vaak
geen positief beleidsprogramma aanwezig,
maar wordt er een antipolitiek bedreven die is
gericht op de gevestigde orde. Dit houdt in
dat een partij zich vooral afzet tegen de
bestaande politiek, maar zelf geen goed doordachte
oplossingen voor maatschappelijke
problemen heeft. Daarnaast is er vaak een
afkeer van geïnstitutionaliseerde politiek en
van representatieve democratie. Zo worden
politieke partijen als niet-functioneel
beschouwd en staat het parlement te ver van
het volk af. Dit slaat aan bij mensen die voelen
dat ze door de gevestigde politiek niet
serieus worden genomen.
Politicoloog Meindert Fennema, werkzaam
aan de Universiteit van Amsterdam, is
het niet met Zijderveld eens: “Mensen stem-
28
SOAP |NOVEMBER 2009
Populisme, vloek of zegen?
men op populistische partijen vanwege de
inhoud. Fortuyn bracht standpunten naar
voren die op straat leefden, maar die in de
Tweede Kamer niet gehoord mochten worden.
Zo komt uit survey-onderzoek naar
voren dat in de jaren ’90 50% van de
Nederlanders tegen een multiculturele
samenleving was.” Het uitspreken hiervan
was tot aan de periode Fortuyn een taboe. Dit
blijkt bijvoorbeeld uit de veroordeling van
Hans Janmaat in 1996 voor de opmerking:
“Als wij de macht en de mogelijkheden krijgen,
dan schaffen we de multiculturele
samenleving af”.
Populisme is een realiteit
die zowel kansen als
gevaren met zich
mee brengt
Ook is de politiek er volgens Fennema
niet in geslaagd om bepaalde maatschappelijke
wensen te realiseren: “Het grootste deel
van de bevolking is voor meer inkomensgelijkheid,
maar in de afgelopen 25 jaar zijn
deze verschillen groter geworden. Het gevolg
hiervan is dat mensen denken dat de politiek
iets niet helemaal goed doet of geen grip
heeft op de zaak. Het vertrouwen in de politiek
is hierdoor afgenomen.”
Daarnaast zijn kiezers veel beter opgeleid
en meer zelfstandig dan vroeger: “Ze stemmen
niet meer op dezelfde partij als hun
vader, maar doen aan vergelijkend warenonderzoek
met bijvoorbeeld de stemwijzer.
Linkse kiezers stemmen echter zelden op een
rechtse partij en vice versa.” Dit bewijst volgens
Fennema dat mensen vooral kiezen voor
inhoudelijke punten.
Volgens voormalig spindoctor van
Leefbaar ederland en Trots Op ederland
Kay van der Linde is populisme vooral een
reactie uit de samenleving op de Haagse politiek:
“Deze stelt bepaalde maatschappelijke
problemen niet aan de orde. Het waren niet
toevallig lokale bestuurders die Leefbaar
Nederland hebben opgericht.”
Is populisme een vloek of een zegen?
De huidige politieke structuur die is verenigd
in politieke partijen sluit volgens Van der
Linde niet goed aan op de wensen van de
moderne, goed opgeleide en uitstekend geïnformeerde
burger: “Het proces van ideeën
naar beleid en van burgers naar bestuurders is
een lang proces. In een eenvoudige samenleving
is dit geen probleem, maar in de huidige
complexe samenleving wel. Doordat het huidige
politieke systeem niet goed aansluit bij
de huidige complexiteit verliest de politiek
het contact met de burger.” Het is volgens
Van der Linde heel belangrijk dat de politiek
banden met het volk onderhoudt en hiervoor
is populisme een noodzakelijke politieke
stroming: “Dit kan dictaturen voorkomen”.
Volgens Zijderveld is de landelijke politiek
te ingewikkeld om aan de gewone burger
over te laten: “Politiek is een beroep. Ook ik
zou niet weten hoe ik vraagstukken buiten
mijn eigen werkterrein zou moeten oplossen.
Daarnaast heeft de wil van het volk, het centrale
uitgangspunt van het populisme, vaak
nationalistische en xenofobe trekjes. Het
grote gevaar is dat andere partijen dit overnemen
uit angst om stemmen te verliezen.”
Populisme kan zich volgens Zijderveld dan
als een olievlek uitbreiden en dit is slecht
voor het politieke klimaat en voor de eenheid
tussen verschillende groepen in de maatschappij.
Bovendien zijn volgens Zijderveld voor
goed bestuur een gedegen partijorganisatie en
een positief beleidsprogramma noodzakelijk
en deze ontbreken vaak bij pupulistische partijen.
Van der Linde : “Maar ook de gevestigde
partijen functioneren niet zoals het hoort:
een zeer klein groepje maakt de dienst uit en
het partijprogramma wordt door slechts een
handvol mensen samengesteld. Ook hebben
de gevestigde partijen geen duidelijke visie.
Ik ben het sterk met Wilders oneens, maar hij
is wel de enige met een visie”. Zijderveld:
“De gevestigde partijen hebben wel degelijk
een visie, maar deze zijn complex en abstract,
en niet in een paar woorden te vangen”.
Volgens Fennema hoort bij een visie ook een
realistisch wereldbeeld: “In Nederland zijn
polderen en multiculturaliteit een realiteit.”
Van der Linde is het hiermee oneens: “De
vorige burgemeester van New York, Giuliani,
was ook een populist. Hij beloofde dat hij
binnen een jaar de criminaliteit met 50% zou
laten dalen. Iedereen verklaarde hem voor
gek. Een jaar later was de criminaliteit niet
met 50%, maar met 60% gedaald.” Dit voorbeeld
bewijst volgens Van der Linde dat populisme
kan werken.
Alles bij elkaar genomen heeft populisme in
de politiek aan de hand van dit debat zowel
positieve als negatieve gevolgen. Aan de ene
kant weten populistische partijen punten die
bij de man in de straat leven op de politieke
agenda te krijgen en hierdoor voelen burgers
zich meer verbonden met de politiek. Aan de
andere kant gaat het met populisten in coalities
vaak mis en doordat populisten een zondebok
nodig hebben kunnen verschillende
maatschappelijke groepen tegenover elkaar
komen te staan. Populisme is dus vloek noch
zegen, maar een realiteit die zowel kansen als
gevaren met zich mee brengt.

BOEKBESPREKING: ROB WIJNBERG – NIETZSCHE & KANT LEZEN DE KRANT
Joran van der Sloot is geen leugenaar, de
vrijheid van godsdienst moet afgeschaft
worden en dieren mogen geen rechten hebben.
Dit zijn een paar verrassende conclusies
die Rob Wijnberg in zijn boek
ietzsche & Kant lezen de krant trekt.
Zowel de filosofie als de journalistiek vertonen
grote gebreken bij het beantwoorden
van vraagstukken uit de huidige maatschappij.
De journalistiek loopt achter de
feiten aan en de filosofie is verjaard.
Wijnberg combineert de twee benaderingen
om zo de actuele vraagstukken te kunnen
beantwoorden. Dit levert interessante,
verhelderende en verbazingwekkende antwoorden
op.
Marloes Kingma
Een filosoof met journalistieke bril
Rob Wijnberg (1982) is afgestudeerd als filosoof
aan de Universiteit van Amsterdam. In
2001 kreeg hij een vaste aanstelling als
columnist in Dagblad de Telegraaf, hiermee
begon zijn journalistieke carrière. In 2005
verscheen zijn eerste essay in de Groene
Amsterdammer. In maart 2007 verscheen
naar aanleiding van dat essay het pamflet
Boeiuh – Het stille protest van de jeugd, een
politiek-maatschappelijk stuk waarin
Wijnberg een kritische kijk op de samenleving
geeft door de ogen van de jeugd. Al snel
daarna in februari 2008, kwam Wijnberg met
zijn tweede pamflet: In Dubio – Vrijheid van
meningsuiting als recht om te twijfelen. Naast
deze publicaties was hij opinieredacteur van
nrc.next, voor deze krant schrijft hij nog
steeds columns en essays.
ietzsche & kant lezen de krant is
Wijnbergs eerste boek en werd gelijk met
veel lof ontvangen. Zonder enige moeite
bespreekt hij thema's als seks, vrijheid, geloof
en de staat. Hierbij maakt Wijnberg gebruik
van invalshoeken die verrassend en verhelderend
zijn voor de lezer. Het hoofdstuk
'Waarom de godsdienstvrijheid moeten worden
afgeschaft' is hier een goed voorbeeld
van. Wijnberg stelt, aan de hand van de theorieën
van Paul de Beer (hoogleraar
Arbeidsverhoudingen aan de Universiteit van
Amsterdam), dat godsdienst ondefinieerbaar
is, en dat onder deze noemer kan vallen. Het
geloof in de wetenschap, Satan of kabouters
kan men ook een godsdienst noemen. Dat zou
betekenen dat bijvoorbeeld praktijken in de
naam van de wetenschap onder vrijheid van
godsdienst vallen en dat deze zonder meer
toegestaan moeten worden volgens de wet.
Door het schrappen van het artikel over godsdienstvrijheid
vermijd je het onduidelijke
onderscheid tussen wat wel en niet religieus
is. En de gelovigen worden nog steeds
beschermd, ze kunnen zich immers beroepen
op vrijheid van meningsuiting, vergadering
Denkers van vroeger over dilemma's van nu
en vereniging. Het zou een stuk makkelijker
zijn om de scheiding van kerk en
staat in praktijk te brengen en vermijdt
ook problemen als het wel of niet verbieden
van de burka: wanneer de bivakmuts
verboden wordt, moet ook de burka verboden
worden. Beide bedekken evenveel
het gezicht en het onderscheid van
geloofsuitingen hoeft niet meer gemaakt
te worden. Of de gelovigen blij zijn met
een dergelijke wetswijziging betwijfel ik,
maar wat mij betreft wordt de wet per
direct geschrapt.
Het hoofdstuk waarin Wijnberg beargumenteert
waarom dieren nooit rechten
zouden moeten hebben is evenzeer verrassend.
In eerste instantie klinkt het
belachelijk, bijna iedereen zal van
mening zijn dat mensen een morele plicht
hebben om dieren goed te behandelen.
Na het hoofdstuk gelezen te hebben ben
ik echter van mening veranderd. Volgens
filosofen als Kant en Pythagoras hebben
dieren geen zelfbewustzijn en daardoor
geen besef van wat goed en kwaad is. Tot
de 20e eeuw werden dieren, zowel door
deze filosofen als de 'normale' mens,
beschouwd als ondergeschikt aan de
mens. Toch is dit niet het voornaamste
argument, baby's zijn immers ook niet zelfbewust
maar we hebben naar hen toe wel een
morele plicht. Waarin het dier zich echt
onderscheidt van de mens, is dat dieren niet
zelfreflectief zijn en dat hun morele status
dus door de mens bepaald wordt. De mens
verplicht zichzelf ertoe om dieren goed te
verzorgen. De mens bepaalt namens het dier,
het dier geeft zichzelf rechten. Wanneer
Marianne Thieme van de Partij van de Dieren
het heeft over de rechten die het dier moet
hebben, spreekt ze eigenlijk over de rechten
die zij aan het dier wil geven. Door dieren
rechten te geven, geven we de PvdD dus
macht en dat is in mijn ogen een ongewenste
situatie.
Ook het stuk over Joran van der Sloot is
interessant. In de uitzending van Peter R. de
Vries deed Joran zijn 'bekentenis', aan Patrick
van der Eem. Aan de hand van de theorie van
de Amerikaanse filosoof Harry Frankfurt stelt
Wijnberg dat Joran geen leugenaar is, maar
een zogenaamde 'bullshitter'. Een bullshitter
staat onverschillig tegenover waarheid omdat
het hem gaat om zijn imago en niet of de feiten
wel of niet kloppen. Een bullshitter zal
zich veel richten op de details om zijn verhaal
interessant te maken, terwijl een leugenaar
deze liever achterwege laat. In wat een bullshitter
beweert, zit vaak een kern van waarheid.
Joran voldoet aan al deze kenmerken,
hij vertelt steeds net een ander, gedetailleerd
verhaal. Dit zou betekenen dat Joran deels de
SOAP |NOVEMBER 2009
OPINIE
waarheid spreekt en geen pathologische leugenaar
is. Als Wijnberg gelijk heeft, snap ik
niet waarom Joran van der Sloot nog vrij rond
loopt: hij heeft toch immers de waarheid
gesproken als bullshitter zijnde?
Daarnaast zijn er ook stukken die zo simpel
zijn dat ik ze zelf bedacht zou kunnen
hebben. Zoals 'Het milieu is een prisoner's
dilemma'. Wijnberg legt uit dat de landen niet
tot een overeenstemming kunnen komen over
de CO2-uitstoot omdat er sprake is van een
prisoner's dilemma. De kosten voor een land
zijn hoog (beperkingen voor de eigen economische
groei) en ook als ze niet meewerken
profiteren ze ervan als andere landen wel
meewerken. Het wordt voor een land dus
rationeel om de CO2-uitstoot niet te verminderen.
Ik denk dat iedere eerstejaars sociologie
na enkele maanden het prisoner's dilemma
net zo vanzelfsprekend vindt als het alfabet
of de tafel van drie. Maar ja, ik ben er nu
eenmaal niet op gekomen om dit op te schrijven
en Rob Wijnberg wel.
Al met al is ietzsche & Kant lezen de
krant een leuk en onderhoudend boek. En
meer dan dat, je steekt er af en toe echt iets
van op. De meeste stukken zijn slim en origineel,
ze zetten de lezer aan het denken. De
schrijfstijl van Wijnberg is aangenaam en
leest vlot weg. Ingewikkelde theorieën en
processen wordt op een simpele manier uitgelegd
zodat zelfs een tweedejaars student als
ik ze kan begrijpen.
29

OPINIE
EEN KRITISCHE BLIK
In de nieuwe academische wereld van de
‘globaliserende wetenschap’ dreigt de
maatschappelijke actualiteit steeds meer
een ondergeschoven kindje te worden van
de algemene waarheden die de kwantitatieve
data analyse ons kan bieden
(Emmelkamp; Emmelkamp & van den
Berg; SoAP, mei 2009). Afgezien van dit
lokale, in eerste instantie op Sociologie
gerichte probleem, dreigt er ondertussen
een gerelateerd, maar breder gevaar: de
uitholling van de academische graad door
een bedrijfsmatige visie op het wetenschappelijk
onderwijs.
Michiel Fokke Zwaan
Zo in de nadagen van mijn studententijd
vraag ik me af wat er met ‘de kritische student’
gebeurd is. Studenten en docenten, ze
lijken vaak net schapen en herders. Interactie
tussen docent en collegezaal is schaars in het
tijdperk van de massa-universiteit.
Projectvormen vervallen in schoolse werkgroepen.
Discussie in werkcolleges maakt
plaats voor statistisch huiswerk onder toezicht.
Een kritische houding wordt hier en
daar gewaardeerd, maar meestal is het
genoeg om gewoon aanwezig te zijn. Een
kijkje in de curricula van het wetenschappelijk
onderwijs en de academicus van de oude
garde en je weet het: de universiteit is de universiteit
niet meer. De pilaren van de academische
vorming; ‘redeneren, beargumenteren
en kritisch evalueren’, zijn inmiddels vervangen
door blind aannemen, uit het hoofd leren
en reproduceren. Geïndoctrineerd door het
steeds strakker wordende ‘kennis regime’
loopt Jan Student tegenwoordig achter dat
wat hem als waarheid wordt voorgehouden
aan.
Deze ontwikkelingen verdienen aandacht,
maar lijken ondergesneeuwd te worden
door de focus die er op dit moment wordt
gelegd op de rendementen – de snelheid
waarmee studenten studeren – van onze universiteit.
Nu wil ik niet ontkennen dat deze
rendementen belangrijk zijn. Dat bij een aantal
opleidingen meer dan 20% van de studenten
na één semester nog geen 5EC op hun
naam heeft staan, is een onacceptabele maatschappelijke
last. De druk die er vanuit Den
Haag op de rendementen van de RuG wordt
gelegd is dan ook groot. In 2014 moet 70%
van de herinschrijvers binnen vier jaar hun
Bachelorbul behaald hebben. Zelfs de universiteiten
in de kopgroep van de wedloop om de
rendementen zitten op dit moment nog onder
dit getal, terwijl de RuG haar rendement bijna
zal moeten verdubbelen.
Een ambitieuze doelstelling. Ik vraag me
dan ook af hoe het bestuur van de RuG de
rendementen op een dusdanige manier denkt
te verbeteren, zonder dat dit gepaard gaat met
30
De schapen en herders van de
Reproductie-universiteit Groningen
SOAP |NOVEMBER 2009
een daling van het niveau. De focus op rendementen
legt een hoge druk op de slagingspercentages
van tentamens. Deze slagingspercentages
zijn natuurlijk niet alleen afhankelijk
van de moeilijkheidsgraad van tentamens,
maar ook van het niveau van de student.
Diverse rapporten laten zien dat het
niveau van de instroom uit het middelbaar
onderwijs het afgelopen decennium alleen
maar gedaald is. De verleiding om tentamens
iets toegankelijker, iets transparanter, iets
beter te voorspellen, kortom, een stuk gemakkelijker
te maken, is voor veel docenten
ongetwijfeld groot. Interpretatie is niet langer
nodig, reproduceren is de nieuwe standaard.
Een kritische blik is zo langzamerhand ondergeschikt
geraakt aan een goed geheugen.
Excellentie versus Aristocratie
De rendementsverbetering is niet de enige
ambitieuze doelstelling van het kabinet. Zo
moet maar liefst 50% van de instromers uit
het middelbaar onderwijs straks deelnemen
aan het hoger onderwijs. Het stimuleren van
scholing is natuurlijk in eerste instantie een
nobel streven, maar in mijn ogen is het stellen
van dergelijke targets een nekschot voor
het niveau van het hoger onderwijs.
Differentiatie in het onderwijs heeft het doel
om iedereen de kans te bieden zijn of haar
potentieel maximaal te benutten. In hoeverre
kunnen we nog spreken van hoger onderwijs,
als straks de helft van de Nederlandse bevolking
met een Bachelor- of Masterbul rondloopt?
Daarnaast strookt het beleid van dit kabinet
niet met haar ambities. De kenniseconomie
is van oudsher het stokpaardje van ons
land, maar voor kwaliteit is geld nodig. Op
Prinsjesdag werd duidelijk dat het hoger
onderwijs voorlopig alleen bezuinigingen
tegemoet kan zien. Niet alleen krijgen universiteiten
minder geld per student, studenten
zullen ook meer voor de bekostiging van hun
onderwijs moeten opdraaien. Voor diegenen
die van plan zijn om in vervolg op sociologie
nog een tweede studie te gaan volgen: het zou
u zomaar vijf keer zoveel collegegeld kunnen
kosten.
Interessant zijn ook de nieuwe plannen
van minister Plassterk om de structuur van
het onderwijs op ingrijpende wijze te veranderen.
In eerste instantie lijkt verandering
noodzakelijk, want zoals gezegd, het hoger
onderwijs barst uit zijn voegen. Maar ook in
een slechte situatie betekent verandering niet
altijd verbetering. Hoewel de plannen van de
minister nog in de kinderschoenen staan, ben
ik bang dat het voornemen om het hoger
onderwijs naar Angelsaksisch voorbeeld in te
richten alleen maar zal leiden tot heel goed
onderwijs voor een kleine groep aan de top.
Het overgrote deel van de huidige W.O. stu-
denten zal ondertussen met een nog ernstigere
vorm van middelmatigheid te maken krijgen.
De voortekenen van deze ontwikkeling
zijn reeds herkenbaar en ingezet met de
vormgeving van het Honours College dat in
februari van start gaat. Ik raad iedere student
aan om eens te kijken naar de doel en eindtermen
opgenomen in het reglement van het
Honours College. Een greep uit de grabbelton
van dit alleen voor topstudenten toegankelijke
programma: “na het afronden van het
Honours College is een student in staat om
schriftelijk en mondeling onderzoeksbevindingen
te verantwoorden en heeft de student
inzet, betrokkenheid en actieve participatie
bij zijn studie getoond.”
Ik mag toch hopen dat deze kwalificaties
voor iedere afgestudeerde RuG student zouden
moeten gelden. Op een indirecte manier
erkent de universiteit hier haar zwakte.
Vroeger was excellentie aan de universiteit
vanzelfsprekend, tegenwoordig wordt er
gekozen voor een aristocratische insteek: de
universiteit binnen de universiteit.
Excellentie, niet op basis van een hoger
niveau, maar op basis van meer aandacht en
contacturen. Napoleon draait zich waarschijnlijk
om in zijn graf.
Een dergelijke polarisatie van het onderwijs
lijkt mij eeuwig zonde van al het onderbenutte
potentieel van studenten die misschien
niet tot de toplaag behoren, maar wel
veel meer kunnen dan dat er op dit moment
van ze verwacht wordt. Daarnaast lijkt een
voorkeursbehandeling voor de meest intelligente
studenten een tegenstrijdige benadering
in relatie met de beoogde rendementsverbetering.
Waarom zou een universiteit in strijd
met haar rendementen er voor kiezen om
meer aandacht te schenken aan de studenten
die dit het minste nodig hebben? Het antwoord
is eigenbelang. Op deze manier houdt
de universiteit de doorstroom naar de onderzoeksmaster
op peil. Een garantie voor de
broodnodige wetenschappelijke output in de
vorm van aio’s en wetenschappelijke publicaties.
Wetenschappelijke output leidt tot een
hogere positie op de wereldranglijsten en een
hoge positie op wereldranglijsten leidt tot
meer aanzien. Et voila! Excellentie als vangnet
voor het steeds lagere niveau van de
massa. Ook Karl Marx is inmiddels op zijn
buik gaan liggen.
De illusies van de idealist
Sociologie is in mijn ogen een voorbeeld van
een opleiding onderhevig aan bovenstaande
ontwikkelingen. In steeds grotere getale stromen
de verse, enthousiaste, leergierige en
maatschappelijk geïnteresseerde eerstejaars
onze opleiding binnen. Bij het aanzicht van
deze studenten moet ik vaak denken aan de

woorden van de gastspreker tijdens mijn
introductie. Oud burgemeester van
Groningen en inmiddels bijzonder hoogleraar
Jacques Wallage: “Velen van jullie hier hebben
gekozen voor Sociologie met het doel de
wereld te veranderen. Hoewel de ambitie te
prijzen valt, ben ik bang dat je deze illusie
beter kan laten varen.” Ik denk dat Wallage de
nieuwe lichting sociologen alvast wou waarschuwen
voor de algemene onveranderlijkheid
van de stugge, in instituties vastgeroeste
sociale werkelijkheid. Voor mij hebben deze
woorden inmiddels een andere lading gekregen.
Wanneer een opleiding voornamelijk
bestaat uit het mechanisch reproduceren van
rijtjes en het leren van methodologische vaardigheden,
dan zal je bij het behalen van je
diploma inderdaad niet in staat zijn om de
wereld te veranderen.
Visies verschillen. In de onderwijsvisitaties
doet de RuG het immers zo slecht nog
niet. Op papier scoren we voldoendes, maar
wordt het niet eens tijd dat deze universiteit
haar ogen opent voor de realiteit? Ook de tentamens
van Bedrijfskunde en Psychologie
haal je tegenwoordig na twee dagen stampen
uit Joho-klappers en collegesheets. Teaching
to the test, een fenomeen dat door bestuurders
vrijwel niet opgemerkt wordt, maar door studenten
des te meer.
Vanuit dat perspectief kun je de slechte
rendementen niet helemaal aan de studenten
wijten. Studenten, zoals Hester de Bok
(SoAP, Juli 2009), gaan naar de universiteit
om uitgedaagd te worden. Hun motivatie en
verwachtingen worden echter al snel kapotgeslagen.
Zij merken dat de dagen waarin
inzicht en het vermogen om te kunnen redeneren
noodzakelijk waren om een vak te
halen, inmiddels tot de verleden tijd behoren.
De toekomst kenmerkt zich door targets.
Massaproductie, kostenbesparing, rendement;
de nieuwe peilers van de fabriek die
Reproductie-universiteit Groningen heet.
De kakelende kritikast
Mijn ervaring in de medezeggenschap leert
dat kritiek je vaak niet in dank wordt afgenomen
op deze universiteit. Ik wil daarom benadrukken
dat dit artikel niet als (persoonlijke)
aanklacht moet worden gezien. Ik twijfel niet
aan de goede bedoelingen en inzet van docenten
en bestuurders, maar constateer wel dat
dit niet genoeg is om bovenstaande ontwikkelingen
een halt toe te roepen.
Hoewel de academische rots inmiddels is
verworden tot een kiezelsteen, lijken weinigen
de erosie van de rendementswind op te
merken. De academische gemeenschap verkeert
nog in de ontkenningsfase. Gevangen in
een statisch systeem dat geen oog heeft voor
verandering, maar de kromme waarheid verheerlijkt.
Paranoïde van de machteloze, marihuana
rokende student, of onwetendheid van
de eenzame, opgesloten bestuurder? Een
afweging die elke socioloog voor zichzelf
zou moeten kunnen maken. Ruimte voor kritiek
moet er in ieder geval altijd zijn.
SOAP |NOVEMBER 2009
OPINIE
SOCIOLOGISCHE CANON
De Sociologische canon
volgens Jan Vis
SoAP vroeg aan medewerkers van de vakgroep
sociologie welke titels niet mogen
ontbreken in de intellectuele bagage van
een afgestudeerde socioloog. Deze SoAP de
sociologische canon volgens Jan Vis.
Leon Festinger (1962). A theory of cognitive
dissonance, Stanford: Stanford
University Press.
Volgens deze theorie schept een inconsistentie
tussen overtuigingen, attituden, handelingen
en gevoelens een onaangenaam
gevoel/situatie die men probeert te reduceren
door een of meer zaken te herinterpreteren,
zodanig dat ze consistent met elkaar zijn.
Travis Hirschi (1969). Causes of delinquency,
Berkeley: University of California
Press.
Criminaliteit is het gevolg van zwakke bindingen
met de samenleving. Bindingen die
ons dierbaar zijn en die we op het spel willen
zetten om wettelijke regels te overtreden,
voorkomen criminaliteit.
Elihu Katz & Paul Lazarsfeld (1955).
Personal influence: the part played by people
in the flow of masscommunications,
Glencoe: Free Press.
De theorie van de zogeheten two-step flow of
communication. Reacties van mediaboodschappen
zijn afhankelijk van de sociale context
en persoonlijke factoren. De media beïnvloeden
het publiek via een tussenstap: de
opinieleider(s).
Abraham Maslow (1954). Motivation and
personality, ew York: Harper and Row.
Uitgaande van een behoeftepiramide is de
gedachte dat wanneer aan een behoefte op
een bepaald niveau is voldaan, men een volgend
hoger niveau betreedt.
Robert K. Merton (1949). Social theory
and social structure: toward the codification
of theory and research, Glencoe: The Free
Press.
Twee theorieën zijn hier te noemen: de selffulfilling
prophecy en de theorie van het
deviant gedrag.
Robert Michels (1911). Zur Soziologie des
Parteiwesens in der modernen Demokratie:
Untersuchungen über die oligarchischen
Tendenzen des Gruppenlebens, Leipzig:
Klinkhardt.
De ijzeren wet van de oligarchie: alle organisaties
zullen onvermijdelijk een oligarchische
tendens vertonen.
William Thomas (1928). The child in
America: Behavior problems and programs,
ew York: Knopf.
Het Thomas-theorema: If men define situations
as real, they are real in their consequences.
31