odh-96

‘Het uitmesten van
de stal bleek een
supergoede training’
Op de Hoogte
UITGAVE VAN DE HOOGSTRAAT REVALIDATIE JAARGANG 25 NUMMER 96 JUNI 2013
De keuken van
De Hoogstraat
Eitje pellen met een doel

2
14
3 Kort Op de Hoogte 4 Twee artsen
over dwarslaesierevalidatie Interview
met Floris van Asbeck en Casper van
Koppenhagen. 6 Twitter? Gewoon dóen!
Antwoord op de vraag: Twitter, wat heb je eraan? 8 Een eitje pellen met
een doel Op de mytylschool krijgen sommige leerlingen therapie in de klas.
10 ‘De keuken is 1 van de schatten van De Hoogstraat’ Interview
Colofon
met Jaap van Dijk. 12 Na de Revalidatie:
Ada Veenstra 14 De Hoogstraat Sport:
fitnessbegeleiding voor Hans Kwee
14 De Vriend: Suzanne van der Linde
15 Lokomat: hoe loopt het? Over de
ervaringen met looptraining in de Lokomat.
16 Het Kenniscentrum Met onder andere: Kenniscentrum kijkt over
grenzen. 18 De medewerker: Joke
Heins 19 Bedacht bij De Hoogstraat
Een krukaanpassing voor Annemarieke van
Driessen. 19 Column: Blijf proberen!
20 De achterban: Corrina van de
Velde
Inhoud
4
16
Op de Hoogte 96, juni 2013 Op de Hoogte is een uitgave van De Hoogstraat Revalidatie in Utrecht en wordt
deels gefinancierd door de Stichting Vriendenkring De Hoogstraat 2600 exemplaren, 4 keer per jaar
Klinische revalidanten, medewerkers, vrijwilligers en relaties van De Hoogstraat ontvangen Op de Hoogte
automatisch. U kunt zich abonneren op het blad voor minimaal €12,50 per jaar. Aanmelden via vriendenkring@dehoogstraat.nl
Adreswijzigingen Redactie@dehoogstraat.nl of De Hoogstraat, t.a.v. redactie Op de
Hoogte Redactie Paulien Bom, Mariëtte Lammers, Annelies van Lonkhuyzen (eindredacteur), Anne Merkies,
Edith Rijnsburger (hoofdredacteur) Medewerkers Ronald Beuker, Rosanne Faber, Wilma Jentink, Jacqueline
Leenders, Yvonne Morsink, Lot Schoonhoven Vormgeving Vriedesign, John de Vries Op het omslag Ada
Veenstra, zie pagina 12. Foto: Jaap de Boer Druk Crezée, Meerkerk
Van de redactie
Met de tijd mee
Nieuwe ontwikkelingen, we hebben
er dagelijks mee te maken. Ben
je net gewend aan een bepaalde
manier van werken, gaat het roer
alweer om. Zolang het om een verbetering
gaat, is dat alleen maar
goed. In dit nummer staan een
paar mooie voorbeelden.
Revalidatiearts Floris van Asbeck
kijkt in dit jubileumjaar terug op de
ontwikkelingen in de dwarslaesierevalidatie.
Hij vertelt dat vroeger
de behandelaars wisten wat goed
was voor de patiënt, terwijl de
huidige revalidant veel meer zélf
op zoek gaat naar oplossingen.
Het artikel over de Lokomat laat
zien hoe de fysiotherapeuten
robotica zijn gaan gebruiken in
hun behandeling. Ook de keuken
en het restaurant gaan met de tijd
mee; zij besteden steeds vaker aandacht
aan de wereldkeuken.
Als je het hebt over nieuwe ontwikkelingen,
horen daar natuurlijk
ook de nieuwe media bij. Dat revalidanten,
medewerkers én De
Hoogstraat als organisatie daarvan
profiteren, leest u op pagina 6. Tot
slot: De Hoogstraat heeft sinds kort
een winkel; geen ouderwetse met
een toonbank, maar een moderne
webwinkel. Nieuwsgierig geworden?
Leest u dan vooral verder!
EDITH RIJNSBURGER
Reacties op ‘Op de Hoogte’ en ideeën
voor artikelen zijn van harte welkom:
redactie@dehoogstraat.nl.
Rembrandtkade 10
3583 TM Utrecht
030 256 1211
www.dehoogstraat.nl
info@dehoogstraat.nl
@dehoogstraat

Kort
Op de Hoogte
Uitslag CQ-index De CQ-index is een landelijk onderzoek naar
ervaringen van revalidanten. Elke 3 jaar versturen alle revalidatiecentra
op hetzelfde moment vragenlijsten naar een grote groep revalidanten.
Een onafhankelijk bureau verwerkt de
resultaten. De Hoogstraat heeft in de
laatste ronde weer mooie scores gehaald,
revalidanten zijn zeer tevreden.
Volwassen revalidanten gaven het rapportcijfer
8,2 en ouders van kinderen
die revalideerden gaven een 8,4. Op 7
van de 10 kwaliteitsdimensies scoort De Hoogstraat gelijk aan of hoger dan het
landelijk gemiddelde. Sportzoeker Stichting Sportservice Midden Nederland
heeft samen met een aantal andere organisaties - waaronder De Hoogstraat
Sport - een website gelanceerd met informatie over aangepast sporten in de
regio Utrecht: www.aangepastsporten.nu. De site heeft bijvoorbeeld een ‘sportzoeker’,
waarmee eenvoudig is na te gaan wat de mogelijkheden zijn voor een
bepaalde doelgroep of sport. Ook sportverenigingen kunnen er terecht voor
informatie over aangepast sporten. Weer op de been De Hoogstraat
Orthopedietechniek heeft een boek uitgegeven met 10 ervaringsverhalen van
mensen die kwamen voor een second opinion. Zij tobden vaak jaren met een
been- of armprothese die niet goed paste en in veel gevallen pijn veroorzaakte. De verhalen laten zien hoe de
second opinion het leven van deze mensen en hun naasten veranderde. Het boek is gratis en kan worden opgevraagd
via 030 258 1811 of oth@dehoogstraat.nl.
Webwinkel revalidatietechniek
Weer op de been
De kracht van een
second opinion
De Hoogstraat Orthopedietechniek
De Hoogstraat start 1 juli met een webwinkel, waar we producten van de afdeling revalidatietechniek
gaan verkopen. De revalidatietechnici hebben de afgelopen jaren allerlei hulpmiddelen ontwikkeld en
een deel daarvan kan nu via www.dehoogstraat.nl/winkel worden aangeschaft. U vindt er producten
die niet-maatgebonden zijn. Klanten kunnen afrekenen via iDeal en krijgen hun bestelling per post
thuisbezorgd. Begonnen is met circa 40 producten. Het is de bedoeling dat het assortiment de
komende jaren wordt uitgebreid.
3

4
Twee artsen over
dwarslaesierevalidatie
Beiden zijn ze revalidatiearts en gepromoveerd op dwarslaesierevalidatie: Floris van Asbeck in 1987,
Casper van Koppenhagen in mei van dit jaar. Floris was jarenlang de enige dwarslaesiearts in
De Hoogstraat, totdat in 2005 Catja Dijkstra de afdeling kwam versterken. Afgelopen september
droeg Floris zijn deel van de klinische revalidatie over aan Casper.
Vragen stellen en naar antwoorden zoeken
Floris van Asbeck (64 jaar) begon zijn loopbaan als
tropenarts, en in de zorg voor leprapatiënten zag hij
hoe belangrijk goede coördinatie tussen verschillende
disciplines was. Er zou, dacht hij, een vak moeten zijn
dat disciplines overstijgt. Dat vak - revalidatiegeneeskunde
- bleek te bestaan, maar stond nog in de kinderschoenen.
Hij vond een opleidingsplek in Groningen.
‘In de tropen heb ik breed en kritisch leren kijken. De
effectiviteit van het werk hing af van prioriteiten stellen
en goed management. Het zijn vaardigheden waar ik
als revalidatiearts veel aan heb, zeker nu de middelen
beperkter raken.’ In Groningen kreeg hij ook de kans te
promoveren. ‘Het was beschrijvend onderzoek naar hoe
dwarslaesiepatiënten thuis functioneerden op de domeinen
waar wij ons tijdens de revalidatie voor hadden ingezet.
Dat was toen nog nooit onderzocht. Ik nam bij de
mensen thuis de vragenlijsten af en kon ter plekke zien
hoe zij functioneerden en of aanpassingen echt werkten.’
Autonomie
Toen Floris van Asbeck bij De Hoogstraat begon, kregen
revalidanten een programma: de arts en zijn team wisten
immers het beste wat goed was voor de patiënt. Nu
draait het veel meer om autonomie: ‘Mensen stellen zich
minder afhankelijk op, denken na over hun problemen
en vinden zelf vaak oplossingen. Dat motiveert. Aan de
andere kant zijn revalidanten soms minder geneigd
adviezen op te volgen, ook als het effect van die adviezen
bewezen is. Wij zeiden vroeger dat dwarslaesierevalidanten
in de eerste fase op hun buik moesten liggen en dat
deden ze dan ook, hoe onaangenaam ze die buikligging
in het begin ook vonden. Nu adviseren we buikligging en
zijn er revalidanten die de raad niet opvolgen, met alle
complicaties van dien. Ook dat hoort bij autonomie.’
De opnametijd van dwarslaesiepatiënten is in de loop
der jaren gehalveerd, vooral door een betere logistiek.
‘Vroeger deden we veel na elkaar, nu lopen processen
parallel en denken we al in een eerder stadium na over
aanpassingen in huis. Rondhangen en wachten is er
bijna niet meer bij. Ook medische technieken, zoals het
operatief stabiliseren van de wervelkolom, hebben het
proces van naar huis gaan versneld. Ik denk dat we de
grens wel ongeveer hebben bereikt. Het lichaam heeft
tijd nodig en ook mentaal kost het tijd voordat mensen
het leven thuis weer aankunnen.’
Koesteren
De sterke kanten van De Hoogstraat moet je koesteren,
vindt Floris. ‘De omgang tussen managers en artsen is bijzonder.
Gelijkwaardigheid en onderling respect behoren
tot de succesfactoren van de afgelopen 25 jaar. Het kenniscentrum
is een unieke prestatie die eruit is voortgekomen.
Door dat centrum is er ook op de afdelingen een
cultuur ontstaan van kritisch kijken en vragen stellen bij
wat je doet. Vragen zijn er altijd wel geweest, maar ze
hebben een structuur nodig waarin ze opgepikt worden.
Die kringloop van vragen stellen en antwoorden die
terugkomen, is van groot belang. Het aantal publicaties is
ongekend hoog voor een niet-universitaire instelling die
zelf voor inkomsten moet zorgen.’
Floris werkt nu nog halftijds, deels in de poliklinische
zorg, deels in projecten. En hoewel hij nog zeker niet van
plan is De Hoogstraat te verlaten, is nu al duidelijk dat de
oogst van zijn inspanningen groot is. Zo was hij oprichter
van het Nederland-Vlaams Dwarslaesie Genootschap en
redacteur van het eerste Handboek Dwarslaesierevalidatie.
‘Ik ben blij dat de ontwikkelingen in ons vakgebied
opgepakt worden en doorgaan.’

Fitheid en kwaliteit van leven
Casper van Koppenhagen (43 jaar) startte zijn geneeskundecarrière
net als Floris van Asbeck in een ander
specialisme. Hij werkte eerst als sportarts, maar stapte
over naar de revalidatiegeneeskunde. Op 15 mei promoveerde
hij op onderzoek naar de relatie tussen welbevinden
en fitheid, waarvoor vanaf 1999 in 8 gespecialiseerde
revalidatiecentra in Nederland data zijn verzameld. 225
mensen met een recent ontstane dwarslaesie zijn geïnterviewd
en getest tijdens hun klinische revalidatie en
1 en 5 jaar na ontslag. Hij vertelt: ‘Ik kwam in 2006 naar
De Hoogstraat voor een promotietraject en mijn opleiding
tot revalidatiearts. Na een jaar heb ik door persoonlijke
omstandigheden het promotieonderzoek moeten
stopzetten. Toen ik de draad van het onderzoek weer kon
oppakken, mocht ik gebruikmaken van de gegevens die
er inmiddels lagen. Op die gegevens is ook Hoogstraatpsycholoog
Christel van Leeuwen gepromoveerd. Zij
onderzocht psychosociale factoren die invloed hebben
op het welbevinden van mensen met een dwarslaesie,
ik lichamelijke. Samen geven deze onderzoeken een
compleet beeld van het beloop van het welbevinden,
en dat is mondiaal gezien uniek. We hebben veel te danken
aan Marcel Post, senior onderzoeker van het kenniscentrum,
en aan collega Van Asbeck, omdat mede door
zijn inzet de samenwerking met andere revalidatiecentra
zo goed is.’
Invloed
Casper onderzocht welke invloed fitheid heeft op de
kwaliteit van leven. ‘Ik wilde weten of mensen met een
dwarslaesie die fit zijn ook tevredener zijn met hun
leven dan mensen die niet fit zijn, en of die tevredenheid
toeneemt als ze fitter worden. Die relatie blijkt er te zijn,
zij het in bescheiden mate. Het grootste deel van de
mensen die wij gevolgd hebben, blijkt in staat een
goed welbevinden op te bouwen en een acceptabele
fitheid. Er is echter ook een groep die het niet lukt om
fit te blijven of een beter welbevinden te creëren. Een
nog kleinere groep gaat zelfs achteruit, wat mogelijk
wordt veroorzaakt door een negatieve spiraal van minder
bewegen, minder fitheid en nog minder bewegen.’
Casper hoopt op vervolgonderzoek bij deze groep, ook
om na te gaan welke effecten de revalidatie daarop
heeft. ‘Voor mij zijn fitheid en een actieve leefstijl pijlers
van het leven, en dat geldt juist ook als je een dwarslaesie
krijgt. Er zijn veel factoren waar je geen invloed
op hebt, zoals de ernst van de laesie of je leeftijd. Maar
ik toon aan dat je door te werken aan fitheid wel degelijk
invloed kunt hebben op je welbevinden. Het kan
dus lonen om daar moeite voor te doen. Toch blijkt het
in de praktijk voor een aantal revalidanten lastig om
die discipline op te brengen. Aan ons dus de taak om
mensen actief te informeren, adviseren en motiveren.
Niemand die dit overkomt, weet wat hij nodig heeft
om over 10 jaar gezond te zijn. Wij weten dat langzamerhand
door onderzoek wel. Bewegen is nodig,
ook als je geen zin hebt; net zoals je vroeger als kind je
tanden moest poetsen, zeg ik wel eens gekscherend.’
Casper heeft een jaar in een dwarslaesiecentrum in
Zwitserland gewerkt en heeft gemerkt dat de Zwitsers
meer naar buiten gaan en bewegen. ‘Ik was daar veel
actiever en merkte hoe gelukkig je daarvan wordt.
De overtuiging dat fit zijn belangrijk is had ik altijd al,
en uit ervaring weet ik ook al dat als het me mentaal
minder gaat, juist bewegen helpt. Uit mijn onderzoek
blijkt dat dat ook geldt voor mensen met een dwarslaesie.’
PAULIEN BOM
Foto: Marieke Harmer-Bosgoed
5

6
Twitter?
Als het in een gesprek over Twitter gaat, wordt er
nogal eens meewarig gekeken: ‘Twitter, dat is toch
waar je kunt lezen dat de buurman net op de wc
is gaan zitten?’ Dat is waar. Maar er zijn ook veel
mensen actief die wél een verhaal te vertellen
hebben, die je kunnen inspireren of die je voor
je werk van informatie kunnen voorzien. Een
revalidant, een behandelaar en de communicatie-
adviseur geven antwoord op de vraag: Twitter,
wat heb je eraan?
Ik bel aan, een jeugdige vrouw doet lachend open. Je ziet
niets aan haar; een buitenstaander zou nooit vermoeden
dat Marloes Juffermans door een ongeluk blijvend hersenletsel
heeft opgelopen en door een volgend ongeluk
haar man verloor. Ze schrijft er indrukwekkend over op
www.marloesjuffermans.nl.
We nemen plaats aan de tafel in haar huiskamer. Het is er
heerlijk rustig. In de hoek, op de grond, staat een tv die
binnenkort de deur uitgaat. Marloes moet namelijk zo
min mogelijk prikkels om zich heen hebben. Ze is hoogopgeleid
en kan daardoor de gevolgen van haar hersenletsel
deels compenseren, maar dat kost wel ontzettend
veel energie. We zullen daarom het interview niet onnodig
lang laten duren.
Koffieautomaat
Marloes schildert, en had al eens een website gemaakt
om haar werk te laten zien. Nadat haar man Pierre in
2009 overleed, besloot ze om de site uit te breiden met
een blog. Het werd een persoonlijk dagboek, waarin Marloes
regelmatig haar ‘lichtpuntjes’ deelt: positieve dingen,
hoe klein ook, die haar helpen om dóór te gaan. Ze inspireert
er anderen mee en helpt de lezers van haar site ook
praktisch: zo worden de tips uit haar artikel 7 tips voor het
organiseren van een bijeenkomst voor mensen met hersenletsel
ook daadwerkelijk in de behandelpraktijk toegepast.
Zo bescheiden als ze is, is ze daar met recht trots op.
Toen Marloes ook met Twitter aan de slag ging, kwam ze
erachter hoe ideaal dat nieuwe medium voor haar is. De
berichten op Twitter zijn maximaal 140 tekens lang, en
Gewoon d
daardoor lekker compact. Bovendien bepaalt ze zelf
wanneer ze tweets - zo heten Twitter-berichten - leest
of plaatst; een dagje niet twitteren is geen probleem.
Dankzij Twitter heeft Marloes (@marloesjufferma) een
heel netwerk opgebouwd, waarbij met een aantal mensen
het contact persoonlijk is. Wat een ander op een verjaardag
of in de wandelgangen op het werk bespreekt,
wisselt Marloes uit via Twitter. Zo werd haar blog haar
venster naar de wereld en Twitter haar koffieautomaat.
Buurman
Ik leg Marloes voor dat het door haar openheid kan
lijken alsof ze álles op haar blog of op Twitter plaatst.
Maar dat is niet zo, vertelt ze: ‘De grens ligt bij de buurman
van 3 deuren verder. Zou je iets in het echt nooit
aan hem vertellen, bijvoorbeeld omdat het te privé is?
Plaats het dan ook niet op internet. Wat je ook nooit
moet doen, is vertellen waar je heen gaat; vertel liever
achteraf wat je hebt gedaan. Je zou niet de eerste zijn
bij wie het huis ondertussen wordt leeggeroofd. En
blijf je persoonlijke grenzen bewaken: als je bijvoorbeeld
een fijn gesprek met een arts achter de rug hebt,
dan kun je ook volstaan met de tweet “fijn gesprek
gehad”. Je hoeft echt niet alle details te geven.’
Het is overduidelijk: Marloes is blij met Twitter. Of ze
nog tips heeft voor revalidanten die het ook willen
proberen? Marloes, enthousiast: ‘Ga het gewoon dóen!
Twitter is heel gemakkelijk. Je kunt klein beginnen,
door eerst maar 1 of een paar mensen te volgen. Misschien
ken je iemand in je omgeving die al twittert?
Natuurlijk mag je mij ook volgen, je vindt me op
twitter.com/marloesjufferma.’
Schaatsen en hengels
Over de meerwaarde van Twitter kan Jaapjan Feenstra
(@JaapjanF) meepraten. Als sporttherapeut bij De
Hoogstraat Sport gebruikt hij Twitter uitsluitend voor
zijn werk. Hij volgt andere revalidatiecentra en sportinstanties
en blijft zo uitstekend op de hoogte van ontwikkelingen
in zijn vakgebied. Dat Twitter ook heel
praktisch is, heeft Jaapjan al meermalen meegemaakt.

en!
‘Toen we bijvoorbeeld een oproep op Twitter plaatsten
om schaatsen te lenen voor een schaatsactiviteit, leidde
dat tot 10 tassen vol met schaatsen! En toen het ijs was
gesmolten en we met revalidanten wilden gaan vissen,
had een oproep om hengels te lenen eveneens veel
succes.’ Ook Jaapjan houdt goed in de gaten wat hij wel
en niet op Twitter plaatst. Als hij een foto plaatst, dan
waakt hij ervoor dat de personen die op die foto staan
niet herkenbaar zijn. ‘Ook kun je je als twitteraar afvragen
of je je berichten openbaar wilt maken. Mijn Twitteraccount
was eerst afgeschermd: alleen degenen waaraan
ik toestemming had gegeven, konden mijn tweets
zien. Later heb ik mijn account openbaar gemaakt,
zodat ik berichten met heel de wereld kan delen.’
Gevraagd naar tips, blijkt Jaapjan het helemaal met
Marloes eens: ‘Ga het zelf uitvinden! Twitter is niet moeilijk.
Je kunt ook zoeken binnen Twitter zelf, zo vind je
mensen die jij weer kunt gaan volgen. Ook erg handig is
de app die ik op mijn mobiele telefoon heb geïnstalleerd:
Flipboard. Daarmee kun je Twitter bekijken in een
soort boekvorm. Ik gebruik het in de trein op weg naar
mijn werk en vind het ideaal!’ Flipboard is gratis op te
halen bij www.flipboard.com en bestaat zowel voor de
iPhone als voor Android.
Open
Het laatste woord is aan Edith Rijnsburger van de afdeling
communicatie & marketing. Zij plaatste 2 jaar geleden
de eerste tweet namens De Hoogstraat. Edith legt
uit: ‘Door actief te zijn op Twitter stellen we ons als organisatie
open op; dat past bij ons. We vragen bijvoorbeeld
om feedback en delen belangrijke activiteiten die zich bij
ons afspelen. We vinden er ook veel informatie en delen
dat intern en ook met onze volgers op Twitter. Verder
kunnen we bepaalde vragen eenvoudig via Twitter
beantwoorden.’ Natuurlijk zijn er ook grenzen. ‘Voor de
medewerkers is een gedragscode voor sociale media
opgesteld. Het doel daarvan is ons bewust te maken van
het nut van nieuwe media zoals Twitter in de zorg, én van
de valkuilen. We vinden het belangrijk dat ook de revalidanten
bewust omgaan met wat ze op internet plaatsen.
In de nieuwe Revalidatiegids wordt er daarom op gewezen
dat het niet de bedoeling is dat zij privacygevoelige
informatie over mederevalidanten op internet zetten.’
Sociale media, zoals Twitter en een eigen blog, hebben
dus een duidelijke meerwaarde. Doe het gewoon, en
begin! En vergeet die buurman van 3 deuren verder niet.
Foto: Robin van den Bergh
RONALD BEUKER
7

8
Therapie in de klas
Een eitje pellen met
Op de Utrechtse Mytylschool Ariane de Ranitz
krijgen kinderen met een motorische of meer-
voudige beperking onderwijs in combinatie
met revalidatiebehandeling. De leerlingen met
de ernstigste beperkingen krijgen Therapie
In de Klas (TIK). Een waardevolle en effectieve
therapievorm, vinden leerkrachten en
behandelaars.
Vrijdagochtend op de mytylschool. In klas EMB-2 zitten
6 kinderen in de kring. ‘1, 2, 3, 4: werken in de klas’, zingen
de kinderen onder leiding van leerkracht Marianne
van Lobberegt. ‘Met wie ga je werken?’ Beau Beerthuizen
(12) kijkt naar een poster met foto’s van haar klasgenoten.
Vandaag werkt ze samen met Caner Dagdelen (14).
Omdat ze niet kan praten, wijst ze Caner aan op haar
spraakcomputer.
De mytylschool stelt elk schooljaar in samenwerking
met De Hoogstraat, waar de behandelaars in dienst zijn,
voor elke leerling onderwijsdoelen en revalidatiedoelen
vast in een ‘kindplan’. Behandelaars en leerkrachten werken
samen met de kinderen aan de doelen, die tijdens
de jaarlijkse kindplanbespreking met ouders en onder
leiding van een revalidatiearts zijn vastgesteld. Om zo
goed mogelijk aan de doelen te kunnen werken, is er
voor leerlingen in de ZML-stroom en de EMB-stroom
sinds een jaar of 2 Therapie In de Klas. Het doel van TIK
is om nieuwe vaardigheden aan te leren en direct toe te
passen, in een dagelijkse setting en op een natuurlijke
en speelse manier. Zowel de behandelaars - logopedist,
ergotherapeut en fysiotherapeut - als het onderwijsteam
- leerkracht en klassenassistent - leren de vaardigheden
op dezelfde manier aan.
Eiersalade
Om 9.30 uur is het voor de leerlingen van EMB-2 tijd voor
TIK. Zij gaan koken. Op het menu staat, passend binnen
het thema lente, een eiersalade. Op de tafel staan bordjes
met frisgroene tuinkers en felgekleurde bakjes met tuinkerszaadjes.
Een teil met water en een handdoek gaat
rond: eerst handen wassen. Dan verdeelt David Mazier
(12) de zaadjes over de plastic bakjes. Ondertussen loopt
Beau rond met haar rollator en deelt de watten uit. Caner
gaat in zijn rolstoel rond met de borden. Mohamad Zuber
(10) brengt de eieren.
Voor een buitenstaander ziet dit er allemaal heel vanzelfsprekend
uit, alsof het vanzelf gaat. Maar de kinderen zijn
hier samen met de 3 behandelaars, leerkracht Marianne
en klassenassistent Liliën Albertszoon al een paar weken
mee bezig. Een activiteit duurt 4 tot 6 weken. Elke week
werken de kinderen tijdens de kookles aan het maken van
de eiersalade. Marianne: ‘De kracht zit vooral in de herhaling
van de taken. Door steeds dezelfde handelingen te
verrichten gaan de kinderen de activiteiten steeds beter
herkennen en in de juiste volgorde uitvoeren. En daar
hebben zij in het dagelijks leven alleen maar profijt van.’
Watje
Het doel voor Beau is bijvoorbeeld dat zij met woord
en gebaar op haar spraakcomputer antwoord geeft op

een doel
vragen die beginnen met wie, wat en waar. Terwijl zij
haar eitje voor de salade tikt en pelt, vraagt logopediste
Sharon Borkes aan haar wat ze aan het maken is. Beau
wijst vervolgens met haar vinger het ei aan. ‘Ei’ zegt de
computer. Mohamad werkt samen met fysiotherapeut
Marleen Sol aan het meedoen in de groep en het uitvoeren
van verschillende taken, zoals het rondbrengen van
de eieren. Hij leert zo om rond te lopen zonder overal
aan te zitten. Bij Caner is Sharon bezig met het uitlokken
van de woorden ‘ja’ en ‘nee’. Hij spuit water op het watje
voor het zaaien van de tuinkers. ‘Is het spuiten klaar
Caner?’ ‘Ja.’ Voor Gwen van Kouwen (10) is beleving heel
belangrijk. Klassenassistent Liliën wrijft zachtjes met
het watje over haar arm om haar te laten ervaren hoe
zo’n droog watje aanvoelt.
Eiland
Ergotherapeut Jorinde Andriessen benadrukt dat deze
manier van werken grote voordelen heeft voor de ontwikkeling
van de kinderen. ‘Voorheen werden leerlingen
uit de klas gehaald om samen met de behandelaar en
apart in een kamer te werken aan hun leerdoelen. We
merkten dat de kinderen het geleerde in die kamer goed
konden toepassen, maar er in de klas of thuis moeite
mee hadden. Dan heeft het nog niet veel zin.’ TIK zorgt
ervoor dat door de intensieve samenwerking van de
therapeuten en het onderwijsteam de kinderen meteen
aan de slag gaan in de praktijk. Jorinde vervolgt: ‘Doordat
we niet meer allemaal op ons eiland zitten, zien we
ieders manier van werken en kunnen we een beetje van
elkaar afkijken. Daardoor krijgen we de kinderen beter
in de vingers. En doordat we op dezelfde manier aan
de doelen werken, biedt dat veel duidelijkheid voor het
kind.’ Marianne: ‘Het is ook ontzettend leuk om elkaar te
inspireren tijdens TIK. Deze vorm van therapie is waardevol
en effectief.’
Plancius
Tijdens de Therapie In de Klas volgt de mytylschool de
leerlijnen van Plancius. Het Plancius-programma biedt
de mogelijkheid om planmatig te werken aan de ontwikkeling
van leerlingen met een IQ tot 35. Bij de leerlingen
van EMB-2 staan 5 domeinen centraal: communicatie,
sociaal-emotionele ontwikkeling, zelfredzaamheid,
sensomotoriek en spelontwikkeling. Naast de kook-TIK
krijgen de kinderen hun Therapie In de Klas ook tijdens
gym, muziekbeleving en plantjes poten.
Inmiddels zijn in de klas de eieren gepeld en gesneden,
is de tuinkers geknipt en zijn de zaadjes op het watje
gezaaid voor de volgende keer. Tijd voor het maken
van de eiersalade. Mét mayonaise. Ergotherapeut Hella
Greuell daagt Kemina Ilunga (11) met behulp van de
pot mayo uit om met 2 woorden of gebaren te spreken.
Hella houdt de pot in de lucht, waarop Kemina wijst en
roept: ‘pot mayonaise!’ Voor Gwen is het leukste inmiddels
begonnen: het zelfstandig leren opeten van de eiersalade
met haar eigen aangepaste lepel. En aan haar
gezichtsuitdrukking te zien, smaakt het haar goed!
MARIËTTE LAMMERS
Voor welke leerlingen?
Op de mytylschool is plaats voor
normaal en moeilijk lerende kinderen
met een motorische handicap (de
zogeheten N- en M-stroom) en voor
zeer moeilijk lerende kinderen (de
ZML-stroom). Verder zijn er leerlingen
met een ernstige meervoudige beperking
(de EMB-stroom).
9

10
‘De keuken is 1 van de schatten van
In de Hoogstraat-keuken verzorgt een team van
11 mensen de broodmaaltijden voor revalidanten
en de lunch voor het personeel. Daarnaast worden
er elke dag ongeveer 150 warme maaltijden
geserveerd. Daarover vertelt Jaap van Dijk. Hij
werkt al ruim 20 jaar als kok bij De Hoogstraat,
en nam eind vorig jaar de leiding over de keuken
over van Wim Gieszen.
‘Mijn werk is erg leuk omdat het een combinatie is van
allerlei dingen, zoals lekker koken, leiding geven en
organiseren. Een goede warme maaltijd houdt voor mij
veel meer in dan dat er eten op je bord ligt. Het is vooral
belangrijk hoe de beleving van de revalidant van het
geheel is. Je moet niet lang op het eten hoeven wachten,
het moet goed warm zijn en het hoort er aantrekkelijk uit
te zien. De maaltijden komen het beste tot hun recht als
wij qua omgeving en sfeer aansluiten bij de wensen van
revalidanten. Door heel goed samen te werken met
anderen, zoals het personeel in het restaurant en achter
de counter, kunnen we dit doen. Wij dragen zelf ook bij
aan een goede sfeer door activiteiten te organiseren. Zo
organiseerden we een Spaanse avond met tapas en een
bingo met Hollandse hapjes. Ook houden we 2 à 3 keer
per jaar een proeverij voor revalidanten en personeel en
hebben we themaweken, bijvoorbeeld over de wereldkeuken
of vergeten groenten.’
Nasi en bami
‘Anders dan bij veel andere instellingen, hebben we er
in De Hoogstraat altijd voor gekozen om ‘gekoppeld’ te
koken. Dat wil zeggen dat we koken vlak voordat het
eten uitgeserveerd wordt, net als bij de meeste mensen
thuis. Elders wordt het eten na het koken vaak gekoeld
en vlak voor het opdienen weer verwarmd. Het voordeel
is dat het voor de keuken veel beter mogelijk is om piek-

Jaap van Dijk (links):
'Lekker eten vinden we heel belangrijk'
De Hoogstraat’
drukte te spreiden, omdat je op andere momenten van
de dag kunt koken. Maar wij kiezen ervoor om zo vers
mogelijk te koken, en dat proef je. Lekker eten vinden
we heel belangrijk, omdat het een ontspannen afleiding
is tijdens de intensieve periode van revalideren. Revalidanten
zijn echt gek op Indonesische gerechten als
nasi en bami, en ook lasagne is heel populair. Maar ze
zijn over al het eten enthousiast. Dat dit zo is, horen
we vaak rechtstreeks van zowel de revalidanten als het
personeel. De waardering is groot, de koks krijgen vaak
complimenten, en daarom denk ik dat de keuken 1 van
de schatten is van De Hoogstraat. En altijd proberen we
het weer beter te doen. Om die reden gaan alle 5 koks
ook 2 keer per jaar naar de klinische afdelingen om
daar aan de hand van een vragenlijst in gesprek te gaan
met revalidanten. Dat vinden we leuk en erg waardevol,
want we krijgen dan goede suggesties. Meer vegetarische
alternatieven voor vlees was bijvoorbeeld een
wens. Daar zijn we naar op zoek gegaan, zodat er nu
vrijwel dagelijks vleesvervangers op het menu staan.
Door de gesprekken op de afdeling krijgt onze gast een
gezicht. Dat maakt ons werk nog persoonlijker en leuker.’
Foto: Steven Snoep
Keuze
‘We willen graag lekker koken, maar natuurlijk is
gezonde voeding de leidraad. Dus zoeken we naar een
goede balans. Niet te vaak frituren bijvoorbeeld, maar er
staat wel eens per week patat op het menu. Daar vragen
mensen om. Voor revalidanten met een speciaal dieet
leveren we maatwerk; er zijn wel 15 verschillende diëten
mogelijk. Elke week hebben we hierover contact met de
diëtist. Ook zijn we steeds meer rekening gaan houden
met mensen die geen champignons, paprika, chocola of
bepaalde e-nummers verdragen. Revalidanten die verblijven
in De Hoogstraat krijgen eenmaal per week een
lijst waarop ze kunnen aangeven wat ze de komende tijd
willen eten. Per dag is er keuze uit 3 menu’s, waarbij er
onderling gewisseld kan worden met de componenten.
Je kunt per dag dus kiezen uit 3 soorten groenten, bijvoorbeeld
een slamix, venkel à la crême of bleekselderij
met kaassaus. En die keuzemogelijkheid is er ook voor
vlees of vleesvervangers en de toetjes. Op dit moment
moeten mensen al 1,5 week van tevoren aangeven wat
ze willen eten. Dat is best een lange periode om te overzien,
en het is ook niet zoals je het thuis doet. We willen
deze periode daarom korter maken; we denken aan
maximaal 1 week. We weten nog niet precies hoe, want
een verandering heeft gevolgen voor de hele logistiek,
maar dát het al heel snel gaat veranderen staat vast.’
Cyclus van 6 weken
‘Voor onze maaltijden gebruiken we altijd vers vlees,
groente en fruit; ingrediënten die we inkopen bij 5 grote
leveranciers. We vinden de kwaliteit heel belangrijk en
net zoals je thuis doet, letten we natuurlijk ook goed
op de prijs. Dat is de laatste jaren steeds belangrijker
geworden. Wat er per dag gekookt wordt, staat voor
een periode van enkele jaren min of meer vast: voor elk
seizoen is er voor 6 weken een menucyclus vastgesteld.
Een seizoensgerecht komt dus elke lente, zomer herfst
en winter in ieder geval 2 keer terug. Favoriete gerechten,
zoals de nasi en bami, komen elk seizoen op tafel.
Tussentijds wordt het menu wel steeds een klein beetje
aangepast, omdat we steeds weer tot nieuwe inzichten
komen. Het bleek bijvoorbeeld moeilijk om mihoen op
een goede manier te bereiden, dus hebben we de
mihoen vervangen door eiermie en dat gaat prima. Na
een aantal jaren gaan de koks aan de slag om het menu
helemaal te vernieuwen. De meesten van hen zijn ook
thuis creatieve koks. Dat is handig, want juist tijdens het
koken worden veel nieuwe ideeën geboren voor een
nieuw menu. En ook voor koks zijn er natuurlijk inspirerende
vakbladen. Zo hebben we ons de laatste keer bij
het opstellen van de menucyclus laten inspireren door
wat de wereldkeuken te bieden heeft en staat er nu
moussaka, wraps en couscous met Marokkaanse runderstoofschotel
op ons menu. Heerlijke toevoegingen, die
erg worden gewaardeerd. En zo gaan we mee met onze
tijd.’
WILMA JENTINK
11

12
Na de revalidatie
Ada Veenstra (39 jaar) revalideerde in 2010 van augustus
tot oktober op de afdeling voor niet-aangeborenhersenletsel.
Door een val liep ze een kneuzing op van
de hersenstam en kleine hersenen. ‘Wat er precies is
gebeurd, weet ik niet. Ik was paarden van de wei naar
hun box aan het brengen en haalde een paard met haar
veulen. Vervolgens werd ik wakker in het ziekenhuis op
de IC. Mij is verteld dat het veulen ergens van schrok en
naar zijn moeder rende. Ik ben omver gelopen.’ Een duidelijke
prognose kon na dit hersenletsel niet worden
gegeven. ‘Ik was vooral blij dat ik het overleefd had. Op
mijn afdeling in De Hoogstraat had ik soms het gevoel
bij ‘de besten’ te horen: ik kon gelukkig praten en was
cognitief goed. Maar staan en lopen lukte niet, ik viel
gewoon om. Mijn evenwicht en balans waren ernstig
verstoord.’ Ada’s hoofddoel was om De Hoogstraat
lopend te verlaten. Dat lukte haar, met stok.
‘Hij voelde het aan’
Maar toen was ze nog niet klaar, vertelt Ada: ‘Het
belangrijkste moest nog komen. Dat had te maken met
mijn paard Thor. Hij betekent heel veel voor mij en ik
had mezelf als doel gesteld om voor 1 januari 2011
weer op zijn rug te zitten. Via De Hoogstraat had ik al de
kans gekregen om weer op een paard te zitten, maar
dat was een heel braaf paard dat gewend was mensen
op zijn rug te hebben die anders zijn. Weer in het zadel
klimmen op mijn eigen paard was beladen, een emotioneel
moment. Het had niet veel gescheeld of dit had ik
nooit meer kunnen doen. Half oktober stapte ik voor de
eerste keer weer op, terwijl een vriendin Thor vasthield.
Mijn paard voelde aan dat ik anders was dan voorheen.
Hij was heel voorzichtig en rustig, waar hij normaal nog
wel eens jolig kan doen.’ De wens om weer zelf voor
Thor te zorgen bracht een grote fysieke inspanning met
zich mee, maar gaf Ada ook een enorme drive. ‘Ik wilde
alles weer zelf doen, niet meer afhankelijk zijn van
anderen. En al ging het lastig in het begin, het uitmesten
van de stal en het lopen op wei en paddock bleek
een supergoede training voor mijn balans.’
‘Ik voel me niet zoals vroeger’
Na de revalidatie was het fijn om weer naar huis te
gaan. ‘Maar dan zit je wel ineens alleen thuis. Ik kon
Revalidatie duurt weken of maanden, voor de revalidant een intensieve en speciale
tijd. Daarna ben je opeens oud-revalidant. Het leven gaat verder. Maar hoe?
Op de Hoogte tekent het verhaal op van oud-revalidanten van De Hoogstraat.
‘Zonder mijn paard was
ik niet zo ver gekomen’
niet veel, was snel moe en moest me bij alles erg
concentreren. Mijn man was aan het werk, autorijden
mocht ik niet door het hersenletsel. Dan wordt je
wereldje heel erg klein. Ik kocht toen een driewielfiets,
zodat ik niet meer afhankelijk was van anderen en weg
kon wanneer ik dat wilde.’ Een jaar na de revalidatie
liep Ada zonder stok en mocht ze weer autorijden.
‘Aan de buitenkant ziet het er weer redelijk normaal
uit. Daardoor denken mensen soms dat alles weer in
orde is. Maar van binnen voel ik me niet zoals vroeger.
Ik moet opletten met lopen, mijn motoriek is niet
geautomatiseerd. De linkerkant van mijn gezicht trekt
en voelt aan zoals na een verdoving bij de tandarts.
Ook in mijn linkerhand en -been is het gevoel anders.
Het verwerken van prikkels gaat moeizamer en ik ben
sneller moe dan vroeger. Ik denk soms dat ik alles kan,
maar moet grenzen in acht nemen, anders kom ik
mezelf tegen. Of ik ooit weer de oude word is de
vraag, artsen weten het niet. Dat accepteren was
moeilijk.’
‘Laat je niet beperken!’
Er zijn dan wel grenzen, maar Ada zit allesbehalve stil.
‘Ik wil mijn leven niet laten bepalen door wat er met
me aan de hand is. Soms is de consequentie dan wel
dat ik een paar dagen uitgeteld ben, maar leuke
dingen doen is ook belangrijk.’ Haar werk voor een
gemeente, waar ze bouwvergunningen verleent,
heeft ze gedeeltelijk weer kunnen oppakken. ‘Ik werk
nu 18 uur, verdeeld over 4 dagen, waarvan ik de helft
thuis werk. Thuis heb ik rust. De drukte op kantoor is
erg vermoeiend.’ Met Thor rijdt ze inmiddels weer dressuurwedstrijden
op haar oude niveau. Via Gehandicaptensport
Nederland heeft ze dispensatie voor het
gebruik van onder meer speciale teugels en stijgbeugels.
‘Zonder mijn paard was ik niet zo ver gekomen.
Dan was ik op de bank gaan zitten en er misschien
niet meer afgekomen. Hij was mijn drijfveer om in een
moeilijke tijd door te gaan. Revalidanten in mijn situatie
zou ik willen meegeven: zeg nooit dat je iets niet
meer kan. Ook al gaat het anders dan vroeger, laat je
niet beperken!’
LOT SCHOONHOVEN

Ada Veenstra
Foto: Jaap de Boer
13

14
De Hoogstraat Sport
De Hoogstraat Sport organiseert de meest uiteenlopende sportactiviteiten
voor mensen met een beperking. We doen een greep:
Fitnessbegeleiding
voor Hans Kwee
In 2000 werd bij de nu 67-jarige Hans Kwee een hersentumor
geconstateerd. Na behandeling in het UMC Utrecht kwam hij naar
De Hoogstraat voor revalidatie. Hans kon op dat moment niet
lopen, had een beperkte spiercoördinatie en kon niet goed spreken.
‘Zo goed mogelijk herstellen, dat is wat ik steeds heb gewild,’
vertelt hij. ‘Hierbij probeer ik me zo min mogelijk te focussen op
de zaken die ik niet meer kan, maar juist op zaken die ik wél kan:
die wil ik nog beter uitvoeren.’
Tijdens de revalidatie leerde hij onder meer opnieuw lopen. ‘Ik
constateerde dat sport een belangrijk onderdeel vormde van
mijn herstel, en daarom ben ik ook na mijn revalidatie wekelijks
te vinden bij De Hoogstraat Sport. Onder begeleiding train ik op
de loopband en op de fitnesstoestellen, om met name mijn
De Vriend
Naast de revalidatie wil De Hoogstraat extra’s bieden, die niet uit het
gewone budget betaald kunnen worden. Werkweken en watersportdagen
voor revalidanten bijvoorbeeld, maar ook wetenschappelijk
onderzoek of een mooie aankleding van het gebouw. Gelukkig zijn er
veel donateurs - de vrienden - die dit mogelijk maken. Maak kennis
met 1 van hen.
Suzanne van der Linde
Suzanne van der Linde is 10 en voetbalt sinds 4 jaar bij FC Delta
Sports in Houten. Elke maandag en donderdag fietst ze naar het
voetbalveld om te trainen voor de wedstrijden op zaterdag. Vorig
jaar voetbalde haar team tijdens het jaarlijkse Delta Dames- en
Meisjestoernooi, samen met 46 andere teams van 15 verenigingen,
voor De Hoogstraat. Suzanne: ‘Op de training kwam een
meisje vertellen hoe het is om in De Hoogstraat te zitten. Ze vertelde
dat De Hoogstraat geld nodig had om speeltoestellen voor
de kinderen te kopen, zodat zij ook goed buiten kunnen spelen.
Met het hele team zijn we toen sponsors gaan zoeken. Ik heb bij
alle huizen in de straat aangebeld en gevraagd of mensen mee
wilden doen. Sommige mensen gaven geld per doelpunt en
andere een totaalbedrag. En iedereen zei: “Wat goed van je!” Het
toernooi was heel leuk. Je kon tussen de wedstrijden door van
alles doen: schminken, je naam op een shirt laten drukken, sporten
in een rolstoel. En er stond een grote bak van De Hoogstraat
Foto: Michel Reij
benen te ontwikkelen. Ook de sociale contacten met lotgenoten
zijn belangrijk voor mij.’
Hans’ droom om ooit een halve marathon te lopen werd meer dan
werkelijkheid, dankzij de juiste begeleiding en zijn eigen doorzettingsvermogen.
Inmiddels heeft hij al 15 keer een marathon gelopen.
‘Sport is een passie voor me geworden, en zonder de hulp van
De Hoogstraat en van mijn gezin was ik nooit zo ver gekomen. Van
mijn doelen is 90 procent behaald; nog een paar procent erbij en
ik ben nog meer tevreden!’
YVONNE MORSINK
om geld in te gooien. Aan
het eind mochten we schieten
op de keepster van het
damesteam van FC Utrecht.
Ik heb gescoord! Weet je
wat ik zo grappig vind: ik
deed iets wat ik zelf leuk
vond en ik hielp daar ook
nog andere mensen mee.’
Tot slot heeft Suzanne
een tip voor De Hoogstraat.
‘Op school vinden we het
fijn om geld te verzamelen
voor goede doelen. Jullie
moeten aan alle scholen
vragen of ze dat ook willen
doen. Bijvoorbeeld met
een sponsorloop.’
Na afloop van het toernooi
ontving De Hoogstraat een
cheque van 2600 euro. Dit
bedrag is de opbrengst van
activiteiten tijdens het toernooi en bijdragen van toeschouwers,
deelnemende teams en tientallen bedrijven en organisaties uit
Houten. Met het geld wordt een buitenspeelplaats ingericht.
Foto: Hans van der Linde
MARIËTTE LAMMERS

Lokomat:
hoe loopt het?
Sinds 2010 heeft De Hoogstraat een Lokomat; een robot om het
lopen te oefenen. Deze werd aangeschaft met steun van het
Revalidatiefonds en de Sponsor Bingo Loterij. Wat zijn de ervaringen?
Sacha van Langeveld is onderzoeker en fysiotherapeut
op de dwarslaesieafdeling. Ze vertelt: ‘Op basis van internationale
studies hebben we bepaald bij wie we de
Lokomat zouden inzetten. Dat zijn om te beginnen volwassenen
en jongeren met een incomplete dwarslaesie
en enige sta- en loopfunctie. Als iemand is opgenomen
met dit beeld, wordt de Lokomat standaard als aanvullende
behandelvorm overwogen. En ook bij poliklinische
revalidanten met een incomplete dwarslaesie zetten
we hem in. We gebruiken de Lokomat daarnaast
bij revalidanten van de neurorevalidatie die veel ondersteuning
nodig hebben bij het lopen. Bij de start van de
revalidatie doen we verschillende testen en bepalen we
met de revalidant wat de doelen zijn op loopgebied.
Later proberen we zo objectief mogelijk te meten wat
het effect is van de training. Mensen trainen als basis
9 keer in de Lokomat; daarna doen we testen en geven
we een advies mee voor het zelf handhaven van de
behaalde winst. Na 3 maanden doen we een controle.’
Lange weg
Er wordt wereldwijd veel onderzoek gedaan, maar er is
nog geen bewijs dat de Lokomat meer effect heeft dan
gewone therapie. Sacha: ‘Ook weten we niet hoe lang
een trainingssessie het beste kan duren, en hoeveel
sessies nodig zijn. Voor bewijs op groepsniveau hebben
we nog een lange weg te gaan. We kijken nu per individu
en meten de verschillen waar dat kan. Dat is vaak
niet eenvoudig, want mensen rapporteren ook positieve
effecten die moeilijk meetbaar zijn. Revalidanten ervaren
bijvoorbeeld meer controle over de buikspieren,
voelen zich sterker of zitten stabieler. Ook zijn er mensen
die aangeven dat ze meer inzicht hebben gekregen in
het afwikkelen van de voeten. Bijna alle revalidanten
geven een veranderd gevoel aan, wat zich bijvoorbeeld
uit in lekkerder slapen of een betere darmwerking. De
behandelaars zijn ook positief, vooral over de extra
mogelijkheden die de Lokomat biedt bij het trainen van
deelaspecten van het looppatroon. Landelijk hebben we
een werkgroep opgericht en afgesproken wat we meten.
We hopen dat we met die gegevens in de toekomst
beter weten voor wie het raadzaam is om gebruik te
maken van de Lokomat.’
Bijan Lotfi is 26 jaar en heeft een incomplete dwarslaesie
ter hoogte van de 5e nekwervel. Hij heeft 6
weken geleden zijn laatste sessie in de Lokomat
gehad. ‘We wilden weten of door het gebruik van de
Lokomat de heffunctie van mijn voet zou verbeteren,
want door een verhoogde spierspanning sleep ik met
mijn rechtervoet. Verder wilde ik mijn looptempo en
mijn conditie verbeteren. Het eerste is niet gelukt,
doordat de spierspanning te hoog bleek. Mijn conditie
en looptempo zijn wél verbeterd. Ik had gedurende
de trainingsperiode ook steeds minder hulp van het
apparaat nodig. Het was voor mij echt een mooie
gedirigeerde loopworkout en ik voelde me fitter. Heel
prettig was dat ik me in de Lokomat goed kon focussen
op het gebruik van mijn benen. Als ik elders loop,
moet ik me concentreren op mijn balans en zorgen
dat ik niet val. In de Lokomat is mijn bekken gefixeerd
en kan ik de beweging van mijn benen gericht trainen.
De voetlanding is daardoor duidelijk verbeterd. Over
een paar weken heb ik mijn controle en dan ga ik
vragen of ik nog een serie van 9 sessies mag, want ik
merk dat ik er veel aan heb.’
EDITH RIJNSBURGER
15

16
Het kenniscentrum
Open de wereld voor een kind met een handicap:
dat is het motto van het Lilianefonds. Het fonds
steunt projecten die ertoe bijdragen dat
gehandicapte kinderen in ontwikkelingslanden
meedoen en meetellen in hun gemeenschap.
Hier wilde De Hoogstraat graag bij helpen.
De Hoogstraat wilde het Lilianefonds steunen; niet door
geld te geven, maar door de aanwezige kennis beschikbaar
te stellen. De ambitie was om wetenschappelijk
onderzoek te doen naar de impact van de projecten van
het fonds. Deze ambitie leidde in 2011 tot het opzetten
van een onderzoek in Oeganda. Frederique Holle, onderzoeker
bij het kenniscentrum, vertelt over de werkwijze
van het Lilianefonds: ‘Het fonds werkt samen met een
lokale partnerorganisatie, zoals een kerk, school of revalidatiecentrum.
Een staflid van deze organisatie treedt
op als mediator die de kinderen begeleidt. In een derdewereldland
wordt een kind met een beperking gezien
als last: emotioneel, sociaal en vooral financieel. Het kind
kan volgens de familie immers niks. De mediators proberen
dit beeld te veranderen en zorgen voor hulp. Medische
zorg heeft daarbij prioriteit, maar daarnaast wordt
Het Kenniscentrum Revalidatiegeneeskunde Utrecht is het onderzoeksen
innovatiecentrum van De Hoogstraat en het UMC Utrecht.
Het kenniscentrum verricht wetenschappelijk onderzoek en gebruikt
de resultaten van onderzoek voor het verbeteren van de behandeling.
Kenniscentrum kijkt over
er ingezet op scholing en een beroepsopleiding. Zodat
het kind ook brood op de plank kan brengen door bijvoorbeeld
mobieltjes te repareren. Zo verbeter je het
perspectief op de toekomst. Tenminste, dat is het uitgangspunt;
in het onderzoek wilden we nagaan of dit
ook echt zo werkt.’
Vuurtje
In januari vertrok Frederique naar Oeganda om daar
10 maanden veldwerk te doen voor het onderzoek. ‘Ik
heb onder meer interviews gehouden met de kinderen
zelf, hun ouder of verzorger en de mediators van het
Lilianefonds. Vanuit die 3 perspectieven is vervolgens
beschreven welke veranderingen er hebben plaatsgevonden
na het inzetten van hulp door het fonds. Door
de interviews kwam ik dicht bij het echte leven van de
kinderen. Je komt in de lemen huizen met een golfplaten
dak en alleen een vuurtje om te koken. In zo’n ‘keuken’ zat
een gehandicapt jongetje van een jaar of 12 dicht tegen
zijn grootmoeder aangedrukt. Hij pelde een banaan. De
ergotherapeut had hem dit geleerd en zo werd hij steeds
iets zelfstandiger in zijn zelfzorg. Hij leerde bijvoorbeeld
ook zijn bed opmaken en de vloer vegen. Door het leren
van zulke activiteiten wint een kind al aan zelfstandigheid
en respect binnen de familie.’
Zelfvertrouwen
Wat is de uitkomst van het onderzoek? ‘De conclusie is
dat de steun van het Lilianefonds een belangrijk verschil
maakt in het leven van kinderen en gezinnen. Het draagt
bij aan gezondheid en onderwijs, en aan het materiële
en sociale welbevinden. De kinderen voelen zich gesterkt
en krijgen meer zelfvertrouwen. De ouders voelen zich
gehoord en snappen nu beter wat er met hun kind aan
de hand is. De steun wordt als een vangnet gezien en als
kans om boven de armoede uit te komen. Er liggen echter
nog veel kansen voor het Lilianefonds om de steun
te verbeteren en meer kwaliteit te bieden. Er zijn bijvoorbeeld
mogelijkheden op het gebied van organisatie en
coördinatie, en ook de ondersteuning van de mediators
verdient zeker aandacht. Zij spelen zó’n belangrijke
rol. De kennis die ze hebben en de manier waarop ze
communiceren, bepaalt of de juiste hulp op het juiste
moment op de juiste plek komt. Het is van groot belang
om te zorgen dat ze beschikken over de kennis en
kunde om netwerken te kunnen opzetten voor kinderen,
verzorgers, mediators en andere partners, en om zo uitwisseling
van kennis en ervaring mogelijk te maken.’

grenzen
Kennis
in het kort
Plannen
Dit onderzoek was - samen met onderzoek dat gelijktijdig
is uitgevoerd in Zimbabwe - een mijlpaal voor
het Lilianefonds. Voor het eerst werd wetenschappelijk
gekeken naar de impact van de hulp. Het is wellicht
een aanzet tot meer onderzoek naar de investeringen.
Frederique zou graag meewerken aan vervolgonderzoek
in Oeganda: ‘Het moet mogelijk zijn om de kinderen op
langere termijn te volgen en de effecten van hulp te
meten. Het is heel bijzonder om in Oeganda te werken,
het contrast is natuurlijk groot. Ik ben erheen gegaan
zonder verwachtingen over hoe het onderzoek zou gaan
lopen, en dat bleek een goede houding. Er is daar heel
veel ruis, geen dag loopt zoals je vooraf plant. “Ik zie het
wel”, was mijn gedachte. Zo zit ik ook in elkaar. Gelukkig
maar, want als je daar alles strak wilt plannen word je
helemaal gek.’
JACQUELINE LEENDERS
Het onderzoek werd gesponsord door De Hoogstraat
Revalidatie, Rijndam revalidatiecentrum in Rotterdam
en Sophia Revalidatie in Den Haag. Meer informatie:
kenniscentrum@dehoogstraat.nl.
Ontwikkelingen richtlijn CP
Betere zorg voor kinderen met CP, dat is het doel van de Richtlijn
Diagnostiek en Behandeling van kinderen met spastische Cerebrale
Parese. Om de richtlijn beter ingevoerd te
krijgen in de behandelpraktijk, werd het
landelijke project Richtlijn CP in praktijk
opgezet. Door dit project, dat inmiddels is
afgerond en werd geleid vanuit het kenniscentrum,
ontstond een landelijk netwerk
waarin kennis en ervaring wordt uitgewisseld.
Om dit goed functionerende netwerk
na afloop van het project te kunnen
behouden en uitbouwen, werken het kenniscentrum
en de afdeling Revalidatiegeneeskunde
van het VUmc nu aan een plan
van aanpak voor de oprichting van een blijvend
KennisNet CP. Dit gebeurt in goed overleg
met de patiëntenvereniging BOSK. Onlangs is een filmpje uitgebracht
waarin het project Richtlijn CP in praktijk wordt toegelicht.
Het filmpje is te vinden op www.dehoogstraat.nl/richtlijncp.
Krachtenbundeling met UMCG
De Hoogstraat gaat op het gebied van onderzoek en innovatie
intensief samenwerken met het Universitair Medisch Centrum
Groningen. Op 23 mei ondertekenden de 2 academische
revalidatie-instellingen hiertoe een samenwerkingsovereenkomst.
Door de samenwerking verwachten zij op doelmatige en
doeltreffende wijze gebruik te kunnen maken van de expertise
die in wetenschap, innovatie, implementatie en praktisch handelen
in beide organisaties voorhanden is.
UMCG en De Hoogstraat hebben overlap in hun patiëntenpopulatie
en ambities, maar de nadruk in het wetenschappelijk onderzoek
verschilt. In het UMCG-onderzoek ligt de nadruk op aandoeningen
en amputaties van de armen en benen; het Hoogstraat-onderzoek
richt zich vooral op beroerte, dwarslaesie en cerebrale parese.
Doordat het eenvoudig wordt ook elkaars patiëntengroepen in
wetenschappelijk onderzoek te betrekken, wordt het onderzoek
versterkt. Het delen van kennis wordt gestimuleerd.
Ook voor de opleiding biedt de samenwerking kansen. Voortaan
kunnen artsen in opleiding tot specialist (AIOS) in Utrecht en
Groningen voor hun onderzoeksonderwerp ook aansluiten bij
de onderzoeksthema’s van de samenwerkingspartner.
Hoog Hoogstraatgehalte
De verenigingen voor revalidatieartsen in Engeland en Nederland
kwamen in april voor de vierde keer bij elkaar op een congres, dat
dit keer plaatsvond in Harrogate, Engeland. De Hoogstraat was op
het congres sterk vertegenwoordigd, met een posterpresentatie,
bijdragen aan workshops en 3 sprekers. Hester van der Werf hield
een presentatie over fysieke activiteit na CVA, Casper van Koppenhagen
sprak over de relatie tussen kwaliteit van leven en fitheid
en Sanne Meuleman sprak over participatie en psychosociaal
functioneren bij patiënten met myotone dystrofie.
17

18
De medewerker
Aansluiten bij kwaliteiten
Joke Heins
Functie: cognitief therapeut, fulltime.
Werkt bij De Hoogstraat sinds: 2006.
Leeftijd: 59 jaar.
Privé: woont met haar echtgenoot in
Maarssenbroek, 3 volwassen kinderen.
Vrije tijd: 6 kleinkinderen van 0 tot
6 jaar, wandelen, lezen, zeilen.
Te weinig tijd voor: schilderen.
Foto’s: Carolien de Zeeuw
De tijd nemen
Na 32 jaar basisonderwijs en op zoek naar wat anders, zag Joke Heins een
advertentie van De Hoogstraat voor een cognitief therapeut. Met haar onderwijservaring
en achtergrond in remedial teaching voldeed ze aan de voorwaarden.
Joke: ‘Ik vind het interessant om te onderzoeken wat iemands kwaliteiten
zijn en hoe de revalidant na een CVA met nieuwe informatie omgaat,
want daar kan ik dan bij aansluiten. In de neurorevalidatie is het daarbij extra
belangrijk om eerst te zorgen dat iemand zich veilig voelt, want mensen zijn
na een CVA vaak onzeker over hun mogelijkheden.’
Rustig en duidelijk
Joke vertelt duidelijk en rustig over haar werk. Een belangrijk onderdeel daarvan
is uitleggen hoe het brein werkt en wat er in het denken veranderd kan
zijn. Vanuit haar basisschoolervaring kent ze de basisprincipes van het leren
en inprenten. Omdat na een CVA de oude manier van leren vaak niet meer
afdoende is, zoekt ze in haar arsenaal van mogelijkheden naar alternatieven.
Vaak gaat het om kleine stapjes. Als vanzelf pakt Joke er papier en pen bij om
haar boodschap te ondersteunen. ‘De revalidanten die ik begeleid, zijn door
hun CVA vaak prikkelgevoelig en zijn gebaat bij een rustige en geordende
omgeving en een rustige begeleiding. Door hoe ik in elkaar zit, hoef ik daar
niet veel moeite voor te doen.’
Gemeenschappelijk besef
Het contact met revalidanten geeft Joke energie. ‘Ik volg mensen van kliniek
tot dagbehandeling en zie in die tijd het inzicht en zelfvertrouwen groeien.’
Ook de goede samenwerking in de teams motiveert. Joke: ‘In het team is
iedereen ervan doordrongen dat het belangrijk is zorgvuldig om te gaan met
de cognitieve problemen van revalidanten met hersenletsel. Als iemand te
moe is of als er te veel afleidende prikkels zijn, neemt het brein niets meer op
en daar houden alle therapeuten in hun behandeling rekening mee. Vanuit
dat gemeenschappelijke besef werken we samen. Dat is inspirerend, want
cognitieve revalidatie is gebaat bij een teambrede aanpak.’
Ontwikkeling
Joke is enthousiast over wat er binnen de cognitieve therapie ontwikkeld is.
Ze laat trots de agenda zien die de vakgroep ontworpen heeft voor mensen
met een cognitieve beperking. ‘Na een CVA beschikken mensen vaak over een
kortere spanningsboog. De agenda geeft hen een goed overzicht van de dag,
zodat ze hun energie beter kunnen verdelen. Sommige revalidanten vertellen
dat ze wel 20 keer per dag in de agenda kijken.’ Joke heeft meegewerkt aan
het opzetten van cognitiegroepen waarin revalidanten in de kliniek dagelijks
zelfstandig onder begeleiding kunnen werken: ‘Mensen die bij ons revalideren,
moeten noodgedwongen iets leren wat vroeger vanzelf ging. Dat is niet
makkelijk en vraagt veel motivatie. Die groepen blijken een goed hulpmiddel
te zijn. Mensen kunnen hierbij zelf onderzoeken en ervaren wat er veranderd
is in hun aandacht en concentratie. Ze leren nieuwe manieren verkennen en
gaan ervaren dat ze weer grip krijgen. Dat motiveert om er in het dagelijkse
leven mee door te gaan. Ik vind het geweldig om de kracht en het doorzettingsvermogen
van revalidanten te zien en daarbij aan te sluiten!’
PAULIEN BOM

Bedacht bij De Hoogstraat
Een handicap kan allerlei belemmeringen geven in het dagelijks leven. Vaak
biedt een bestaand hulpmiddel uitkomst, maar niet altijd. De Hoogstraat
Revalidatietechniek bedenkt oplossingen voor individuele problemen. Dit
keer: een krukaanpassing voor Annemarieke van Driessen.
Pang, zei mijn interne meterkast op 25-jarige leeftijd. De precieze oorzaak
is nog steeds niet duidelijk, het meest waarschijnlijke is een infarct in mijn
ruggenmerg. Daar lag ik dan: dwarslaesie C4/C5 compleet, na 4 maanden
is dit teruggedraaid naar incompleet. Ik zal nooit vergeten dat de artsen me
kwamen vertellen dat ik de rest van mijn leven in een elektrische rolstoel
zou doorbrengen. Ik kon het niet
geloven, en met mijn liefdevolle
clubje familie en vrienden
ben ik de reis aangegaan. Doel:
goud, dus weer lopen.
Er volgden 3 jaren keihard werken met dikke ups en downs. Ik beweeg me
voort, kan korte afstanden lopen. En hoe fijn dat ik in Nederland woon, waar
je eenvoudig aan een ergonomische standaardkruk kunt komen. En hoe nog
fijner dat er mensen bestaan die deze kruk custom-made voor je kunnen
maken. Aangezien ik een slechte handfunctie heb, is er een beugeltje op
gemaakt door ambachtsman Quido van de revalidatietechniek. Hij luisterde,
keek en voelde feilloos aan wat voor mij belangrijk was. Waar ik ook ben,
ga of sta: de kruk hoort bij mij. Een volgend project wordt daarom om een
mooie kruk te krijgen, die er niet uitziet als een gebruiksvoorwerp. De kruk
hoort bij me en is net zoals een sieraad van emotionele waarde. Vandaar dat
ik dit met een kunstenaar, een product designer én De Hoogstraat zeker nog
eens ga oppakken.
Kijk op www.dehoogstraat.nl/revalidatietechniek.
ANNEMARIEKE VAN DRIESSEN
Column
Blijf proberen!
‘Bewegen is nodig, ook als je er geen
zin in hebt’, zegt revalidatiearts Casper
van Koppenhagen op pagina 5. Hij is
van mening dat het aan behandelaars
is om revalidanten tot bewegen te
motiveren. Dat klinkt eenvoudig, maar
is het niet. Neem mijzelf. Ik heb nooit
serieus gesport. Ik weet dat bewegen
gezond is, dus ik begin wel telkens aan
iets nieuws. Aerobics (te veel pasjes),
spinning (te vermoeiend), hardlopen
(saai), yoga (nog saaier), callanetics
(het allersaaist). Ik heb het in de loop
der jaren allemaal een paar maanden
gedaan.
Op een gegeven moment bedacht ik
dat het beter zou zijn als ik bewegen
integreerde in mijn dagelijks leven en
besloot te gaan fietsen naar het werk.
Ik kocht een nieuwe fiets en fietste een
paar maanden, tot het winter werd.
Sindsdien staat de fiets in de schuur.
Maar nu komt het wonderlijke: sinds
een paar jaar sport ik wel regelmatig.
Ik had al heel lang last van mijn nek en
vaak hoofdpijn. Iemand suggereerde
dat zwemmen zou helpen en sindsdien
zwem ik 3 keer in de week een hoop
baantjes. Soms stop ik even, maar binnen
een maand pak ik het zwemmen
altijd weer op. Waarom het me nu wel
lukt om door te gaan, weet ik eerlijk
gezegd niet. Ik voel me er goed bij en
misschien ben ik met de jaren ook
gewoon beter geworden in het volhouden
van dingen die ik saai vind.
Wat ik zeker weet, is dat ik ben gaan
zwemmen omdat iemand me dat
advies gaf. Dus wat mij betreft blijven
we proberen om mensen te motiveren
meer te bewegen, ook al lukt het ze
de eerste, tweede of zelfs derde keer
niet om het vol te houden. Want wie
weet lukt het de vierde keer wel!
;-)
de_knipoog@hotmail.com
19

De achterban
De achterban
Bij De Hoogstraat draait alles om
de revalidanten, maar hoe gaat
het met de mensen om hen heen?
Hoe is het als je partner, ouder,
kind, broer, zus, kleinkind, vriendin
of vriend revalidant is?
‘Er is ook veel om dankbaar voor te zijn’
Corrina van de Velde werkt als receptionist bij De Hoogstraat
en heeft met haar man Jeroen een restaurant.
Samen hebben ze 2 kinderen: zoon Chris van 6 en dochter
Rosanne van 3. Chris is 9 weken te vroeg geboren, tijdens
een vakantie op Curaçao. Hij liep daar een bacteriële infectie
op met een hersenbeschadiging als gevolg. Chris heeft
een visuele beperking en is spastisch: hij heeft vaak pijn in
zijn spieren en kan niet goed lopen. Voor langere afstanden
heeft hij daarom een rolstoel. Hij bezocht de peutergroep
van De Hoogstraat, en krijgt nu therapie van het
behandelteam op de mytylschool. Corrina: ‘Rosanne fietste
van de week voor het eerst zonder zijwieltjes. Een moment
van trots, maar voor Chris ook moeilijk. Hij zei huilend
tegen mij: “Dat wil ik ook.” Ik antwoord dan dat ik dat goed
snap. En leg vervolgens uit dat het door zijn beperking
voor hem belangrijker is om veilig te fietsen. Rosanne is
lief voor haar broer, maar voor haar is het soms ook lastig.
Stoeien met hem kan bijvoorbeeld wel, maar het moet
altijd voorzichtig want hij valt makkelijk. Rosanne ‘betovert’
op het moment alles met haar toverstafje. Tegen Chris
zei ze: “Als ik het kón, zou ik jouw beentjes beter maken.”
We zijn erg blij dat we met Rosanne ook het ‘normale’ hebben.
Chris ziet daardoor dat niet alles alleen maar om hem
draait in ons gezin. En voor Rosanne is het goed om mee
te krijgen dat het leven niet alleen maar zorgeloos rennen
en springen is.’
Nadenken
‘Het dagelijks leven in ons gezin is intensief, er is veel te
regelen. We hebben een grote kalender thuis, het centrale
punt. Je moet ook veel meer over alles nadenken. Ik ben
van nature vrij impulsief, maar voordat ik nu “ja” op iets
zeg, moet ik goed bedenken of het écht wel kan. We proberen
naast alle regelzaken zoveel mogelijk leuke dingen
te doen. We gaan bijvoorbeeld vaak naar de speeltuin.
Daar kan Chris met hulp heel veel, hij klautert en klimt
graag. Het leven met een kind als Chris is wel moeilijker,
maar ook bijzonder. Je hebt intensief contact en je
bespreekt dingen die anders misschien niet aan de orde
zouden komen. Ik probeer Chris’ vragen zo goed mogelijk
te beantwoorden, uitleggen vind ik belangrijk. Maar soms
heb ik geen antwoord. Dat zeg ik dan ook. Of ik leg de
vraag terug: “Denk jij dat je zonder zijwieltjes zou kunnen
fietsen?” Dan antwoordt hij “nee” en dan bedenken we
samen dat hij wél kan racen met zijn handbike.’
Relativeren
‘Ons vermogen om te relativeren is door het leven met
Chris versterkt. Er kan veel niet en het is vreselijk als je kind
pijn heeft, maar er is ook veel om dankbaar voor te zijn,
bijvoorbeeld dat Chris goed met ons kan communiceren.
Positief blijven is belangrijk, maar je mag ook je gevoelens
aangeven. Veel dingen krijgen toch een schaduw en je
mag best vertellen hoe dat is. Zo heb ik van de week een
Whatsappje rondgestuurd met een foto van Rosanne zonder
zijwieltjes, maar ook een berichtje over Chris’ reactie
dat hij dat ook graag zou willen. Het is belangrijk om als
gezin een team te vormen. Jeroen en ik kunnen gelukkig
goed samen beslissingen nemen. We bespreken alles met
elkaar en daardoor kunnen we er positief in blijven staan.
Daar ben ik blij mee, want Chris heeft een goede achterban
hard nodig om zo ver mogelijk te kunnen komen in
zijn leven.’
ROSANNE FABER
Foto: Robin van den Bergh