Parlementaire Democratie en Rechtsstaat - FESCA

geestelijke, sociale en economische ontwikkeling van een samenleving, maar ook
en vooral op de kwaliteit van het democratisch staatsbestel en van het openbaar
bestuur. Of deze samenleving groot of klein is, is daarbij nauwelijks relevant. Wat
wel relevant is, is de aanwezigheid van een fundamentele consensus betreffende
de grote beginselen waarop de samenleving en het staatsbestel zijn gebouwd en
die men regime-waarden pleegt te noemen, namelijk solidariteit, toekomstgerichtheid
en verantwoordelijkheid. Er moet dus sprake zijn van een zekere graad van
homogeniteit van de politieke cultuur: dat wil zeggen het voor een samenleving
specifieke patroon van opvattingen en oriëntaties met betrekking tot politieke
objecten, personen en processen. Onnodige polarisatie en confrontatie passen
niet in deze rij. Deze werken namelijk contra-productief en zijn op termijn zelfs
desastreus. Zij brengen de burgers in verwarring, frusteren de nodige
besluitvorming en verlammen in feite de samenleving.
Spanningen in democratische basisstructuren
Voor de leefbaarheid van de democratie is het dus van belang een noodzakelijk
evenwicht te vinden in een goede dosering van alle componenten van met name
de politieke cultuur. Wanneer er teveel en te regelmatig spanningen optreden in de
vereiste consensus betreffende genoemde waarden, hebben wij als samenleving
een groot probleem. Waarin bestaan die spanningen veelal?
In de eerste plaats doen zich spanningen voor in de verdeling van taken tussen de
overheid en de burgers. De overheid moet slechts taken tot zich nemen die
noodzakelijk zijn voor een behoorlijk en verantwoordelijk bestuur van het land.
Voor een leefbare democratie is dus voldoende betrokkenheid en participatie van
de burgers nodig, maar aan de overheid moet ook voldoende ruimte worden
gelaten om haar staatstaken met de nodige daadkracht en naar behoren uit te
voeren.
Er kunnen ook spanningen ontstaan in de aard van de betrokkenheid van de
burgers. Enerzijds zijn de burgers uit op resultaten en voor hen tastbare
voordelen; anderszijds moet er ook een zekere mate van affectieve verbondenheid
en identificatie van de burgers zijn met hun politieke leiders en instituties. Een
gezond evenwicht tussen beide kan ervoor zorgen dat de burgers enerzijds door
de veelheid en diversiteit van eisen het systeem niet overbelasten en dat zij
anderszijds elk engagement met het politieke leven verliezen en nonchalant gaan
staan tegenover machtsmisbruik en politieke manipulatie.
De belangrijkste spanning bestaat tussen solidariteit en polarisatie van
tegenstellingen in de samenleving. Pluralisme en tegenstellingen komen in elke
democratie voor. Democratie wordt en blijft slechts mogelijk op voorwaarde dat
deze tegenstellingen voldoende worden getemperd door hogere, overkoepelende
houdingen van verantwoordelijkheid, solidariteit, plicht en gemeenschapszin en
door een globale loyaliteit van alle of veruit de meeste burgers die wortelt in het
geloof in het democratisch staatsbestel.
Verslag forum “Aruba, een jong-volwassen democratie” Pagina 23
FESCA 24 april 2003