Parlementaire Democratie en Rechtsstaat - FESCA

Dit idee van de rechtsstaat wordt in het Engels aangeduid met de term the rule of
law.
Met behoorlijke waarborgen omklede procedures
Dit soort rechtsregels, die te vinden zijn in verdragen, grondwetten en nationale
wetgeving zijn uiteraard alleen maar het begin van de rechtsstaat. Voor een goed
functioneren van de rechtsstaat zijn natuurlijk ook van fundamenteel belang, met
behoorlijke waarborgen omklede procedures, waarin de burger zijn rechten kan
realiseren, door vermeende schending van zijn rechten en vrijheden aan de
onafhankelijke rechter voor te leggen.
Centrale gedachte van de rechtsstaat is dat de burger ten alle tijde toegang tot de
onafhankelijke rechter moet hebben om rechtsbescherming te zoeken tegen
overheidshandelen en dat de rechter als enige staatsorgaan bevoegd is om een
bindend oordeel te vellen over de rechtmatigheid van overheidshandelen.
Algemene rechtsbeginselen; ongeschreven recht
Een belangrijke ontwikkeling daarbij is dat de beoordelingsruimte voor de rechter
de afgelopen jaren steeds ruimer is geworden omdat de rechter, behalve op grond
van wettelijke regels, hoe langer hoe meer geroepen wordt om op grond van
algemene rechtsbeginselen, zoals de redelijkheid en billijkheid en de algemene
beginselen van behoorlijk bestuur, te oordelen over rechtsschendingen. Het
inzicht is namelijk gegroeid dat het onmogelijk is om alle mogelijke situaties, die
zich in de toekomst ooit zouden kunnen voordoen expliciet in de wet te regelen
en dat het daarom nodig is om de rechter gereedschap te geven om aan de burger
rechtsbescherming te verlenen tegen handelen van de overheid, dat weliswaar niet
in strijd met de letter van de wet is, maar, gelet op de bijzondere omstandigheden
van het geval, ontegenzeggelijk onredelijk of onbehoorlijk.
Maatschappelijk klimaat
Een modern rechtssysteem en met behoorlijke waarborgen omklede procedures,
zijn echter slechts de minimum infrastructuur van de rechtsstaat. Lang niet iedere
schending van individuele rechten en vrijheden kan immers effectief bestreden
worden in een procedure.
Soms kan de veel machtiger overheid zich een uitputtingsslag met een burger
permitteren waarbij de burger, ook al kan hij in theorie honderd procedures
starten tegen het onrecht dat hem wordt aangedaan, om praktische overwegingen
gedwongen is de handdoek in de ring te gooien. Soms ontbreekt het de burger aan
bewijsmateriaal om zijn gelijk aannemelijk te maken, zodat een procedure hem om
Verslag forum “Aruba, een jong-volwassen democratie” Pagina 14
FESCA 24 april 2003