Inhou - Zilt Zeeland

nr 3 | winter 2009-2010
ISSN 1877-7309
Wonen aan het water in Goes
Klederdracht op de catwalk
Sprookjesbos aan zee
Tips voor thuiskoks
• magazine over Zeeland • voor Zeeuwen en voor hen die dat willen worden •

Ivo Wennekes
Colofo
ZilZeelan is een magazine over Zeeland voor
Zeeuwen en voor hen die dat willen worden, naar
een idee van de Zeeuwse woningcorporaties.
Verspreiding vindt plaats via de Volkskrant samen
met Volkskrant magazine.
ZilZeelan verschijnt driemaal per jaar; in het
voorjaar, de nazomer en in de winter.
Redactieraad
Eric de Ceuster, Woongoed Middelburg
Antoine de Ceuster, Zeeuwland
Robert de Ridder, Clavis
Peter Oey, Management Support Zeeland
Raquel Jimenez, Provincie Zeeland, adviserend lid
Hoofd- en eindredactie
Anja de Groene
Uitgave
de Drvkkery | Podium, Middelburg
Tekst
Sonja Barentsen, Anja de Groene, Marga Haas,
Inge Heuff, Margot Verhaagen, Elian van ’t Westeinde
en Rebecca van Wittene
Fotografie
Paul Bergen, Roy Brandenburg, Marcelle Davidse,
Gijs Haak, Manon Koopman, Jakolien van der Poel,
Anda van Riet, Maaike Vergouwe/Zuijver,
Ivo Wennekes, NuFormer Digital Media
Ontwerp & vormgeving
Iris Compiet en Karelien van IJsseldijk
de Drvkkery | Podium Middelburg
Druk
Roto Smeets Etten
Redactieadres
de Drvkkery | Podium, Markt 51, 4331 LK Middelburg
E-mail: info@ziltzeeland.nl
www.ziltzeeland.nl
Foto voorkant:
Jakolien van der Poel en Roy Brandenburg
Foto achterkant:
Ivo Wennekes
ISSN: 1877-7309
Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen,
vermenigvuldigd of gereproduceerd zonder schriftelijke
toestemming van de uitgever (en/of andere auteursrechthebbenden).
Zilt Zeeland wordt mede mogelijk gemaakt door een
subsidie van de provincie Zeeland.
p.7 p.12
p.9
Tip!
Inhou
3 Goes
p.20
6 Column Gert-Jan Hospers
7 Zeeuwse klederdrach
9 Nieuwe Zeeuwe
10 Interview: Annejet van der Zij
12 Vlaanderen Vlakbij
14 Van kleuter tot studen
16 Smakelijk ete
18 Voor het werk naar Zeelan
20 Wandelen in de Manteling
22 Innovatief bedrijf: Nuformer Digital Medi
foto: Paul Levitton
Mathilde of: Hoe een Zeeuws meisje een levend kunstwerk werd
Muziektheaterproductie van theaterproductiehuis Zeelandi
Een voorstelling over Maria Theodora Mathilde de Doelder, geboren en getogen
in Terneuzen, icoon van de Amsterdamse jetset in de jaren zeventig. Beter
bekend als Mathilde Willink, derde echtgenote van schilder Carel Willink.
Tot haar tragische dood in 1977 kwam ze regelmatig in de publiciteit door
haar opmerkelijke gedrag en uitspraken.
Regie: Paula Bengels. Tekst en spel: Louis van Beek. Muziek: David Cantens.
Première 10 maart 2010. Zie voor speellijst www.theaterzeelandia.nl

GOES
Compleet en compact
Goes: een stad van winkels, monumenten, singels langs het water met groene
stadswallen. Het is met een inwoneraantal van rond de 37.000 een relatief kleine
stad, maar tegelijk een plaats waar je echt alles vindt dat nodig is om er fijn te
wonen. Werk, cultuur, een ziekenhuis, sport en natuur; de kleinschaligheid maakt
Goes tot een mooie woonplaats. In vijf minuten fiets je naar de polders en mooie
dorpjes in de buurt of naar het stadscentrum om een terrasje te pakken. Goes heeft
Centraa
Dinsdag is dé dag om Goes te bezoeken. Het is markt
en het centrum stroomt vol. Goes ligt centraal op
Zuid-Beveland en door die ligging vervult het van
oudsher een regionale functie. Omwonenden doen
er boodschappen op de markt en gaan er aansluitend
winkelen. De mix van grote winkelketens en kleine
lokale winkels, maakt winkelen in Goes leuk en
verrassend. Boekwinkels, veel modezaken en als
middelpunt de gezellige Grote Markt met veel
terrassen, restaurants en cafés.Vanuit Goes zit je zo
in Antwerpen, Breda of Rotterdam en je rijdt net zo
gemakkelijk naar het strand of de Oosterschelde.
De Korte Kerkstraat met de Grote Kerk
alles, maar dan wel lekker compact. tekst: Sonja Barentsen, foto’s: gemeente Goes, Drvkkery | Podium
Het oude stadshart van Goes staat vol monumenten,
heeft een idyllische oude haven, een historisch
stadhuis (met in de voormalige vleeshal een
lunchroom) en de imposante Grote Kerk. De Grote
kerk uit 1423 doet, mede doordat hij meerdere
beuken heeft, haast buitenlands groots aan. Vooral
wanneer je het gebouw vanaf de Grote Markt
benadert, torent het boven je uit. De stadshaven
van Goes is een prachtplek met een overdaad
aan mooie panden en fraaie trapgevels langs de
Bierkade en Grote kade. Het is dan ook een populaire
passantenhaven voor toeristen.
ZilZeelan 03/winter 2009-2010
3

Jachthaven in de binnenstad van Goes.
Het wapen van Goes toont onder andere een
witte gans, die afkomstig is van Zuid-Beveland.
De singel met op de achtergrond de Stenen Brug
4
ZilZeelan 03/winter 2009-2010
Het centrum is de afgelopen jaren flink aangepakt; de
restyling bevindt zich nu in de laatste fase. Deels zit
de verandering in het uiterlijk: strakke, onopvallende
straatinrichting zodat de mooie historische panden
goed tot hun recht komen. Deels in het aanbod
van woonruimte. Er moet in de binnenstad écht
geleefd worden en dat betekent dat er voor alle
leeftijdscategorieën woonruimte nodig is. Er komen
binnenkort veel appartementen bij.
Wonen aan het wate
Aan de rand van de binnenstad wordt de nieuwe
wijk waterstad Goese Schans ontwikkeld. In 2010
begint de verkoop van de eerste woningen. Het
wordt een echte stadswijk aan het water met veel
recreatiemogelijkheden en groen. Met stads aandoende
panden: grachtenpanden, appartementen en meer.
Met verschillende bouwstijlen van diverse architecten
door elkaar heen. Geen grote tuinen, wel veel openbaar
groen en mooie dakterrassen. Dat zorgt voor een echte
binnenstadsfeer. Bijna alle woningen liggen aan het
water zodat watersportliefhebbers hun boot voor de
deur kunnen aanleggen. Via het Goese Sas, een kanaal
dat een directe verbinding heeft met de Oosterschelde,
vaar je zo naar een van de mooiste vaargebieden van
Europa. De gunstige ligging van Goes zorgt ervoor dat
je een pied-à-terre woning in waterstad Goese Schans
kan combineren met een carrière in de Randstad. Veel
mensen werken in Goes en omgeving. Bijna een kwart
van de banen bevindt zich in de gezondheidszorg.
Daarnaast werken veel mensen in de dienstensector,
het onderwijs en de detailhandel.
Facts and figures Goes
• aantal inwoners: ± 37.000
• bevolkingsgroei sinds 1990: 14,9%
• grootste leeftijdsgroep: 35-44 jaar
(14,9% van de bevolking)
• aantal woningen in Goes: 16.600
• groei aantal woningen: 7,7 %
(vergelijkbaar met landelijk gemiddelde)
• gemiddelde WOZ-waarde: € 221.000
(€ 11.000 onder landelijk gemiddelde)
• aantal nieuwe bedrijven 2000-2008: 600
• groei werkgelegenheid 2000-2008: 1,4%
• werkgelegenheidsfunctie: 50,3% meer
banen dan beroepsbevolking
Bron: Gemeente Goes in Beeld 2009,
een uitgave van Kamer van Koophandel
Zuidwest-Nederland

De Goese Golf
Ontspanning
Pal naast wat waterstad Goese Schans moet worden ,
ligt het groene recreatiegebied met de Hollandse Hoeve.
Hier ga je met je kinderen naar de kinderboerderij en
het zwembad. Aan de rand van de stad ligt golfbaan
De Goese Golf met een 18 holes championship course
met A-status en een 9 holes Par-3 baan. Je kunt er
golfen met een weids uitzicht over de Zeeuwse polders.
Een grote schouwburg de Mythe, poppodium 't
Beest, een bioscoop, musea en galeries zorgen voor
het cultuuraanbod. Vooral rond de Markt zitten veel
gezellige terrassen. In Goes kun je ook goed op stap en
als je bourgondisch bent ingesteld, is het er heerlijk
toeven in de gezellige restaurants en eetcafés. Vlak bij
Goes liggen, naast de Oosterschelde, nog veel andere
natuur- en wandelgebieden waar je heerlijk kunt
ontspannen zoals het 75 kilometer lange Kiekendiefpad.
Met zo’n ideale mix van leven, werken en recreëren is
Goes een ideale woonstad.
Grote Markt
Watertoren
Kom met de trein naar Zeeland
Genieten van een dagje uit in Zeeland begint met een
ontspannen reis per trein.
NS biedt u een NS-overgangsbewijs (maximaal 2 per
adres). Hiermee kunt u met een 2e klas vervoerbewijs
comfortabel en met extra beenruimte 1e klas reizen.
Daarbij ontvangt u een Railrunner waarmee een kind
van 4 t/m 11 jaar gratis met u mee kan reizen.
Aanvragen van een NS-overgangsbewijs en Railrunner
Tot uiterlijk 2 januari 2010 kunt u deze kaartjes
aanvragen via:
• de website www.ziltzeeland.nl waar u uw gegevens
invult bij de NS actie
• of door onderstaande bon in te vullen en op te
sturen naar: de Drukkery | Podium, Markt 51,
4331 LK Middelburg
U krijgt de kaartjes zo snel mogelijk thuisgestuurd.
Het NS-overgangsbewijs en de Railrunner zijn te
gebruiken t/m 28 februari 2010.
Kijk op eropuit.nl voor leuke uitjes in Zeeland
Ga mee
Ja, ik ontvang graag een NS Overgangsbewijs en Railrunner!
(inzenden van de volledig ingevulde bon is mogelijk tot 2-1-2010)
naam: Dhr./Mevr.
adres:
postcode + woonplaats:
e-mailadres:
1. Hoe vaak heeft u de afgelopen 12 maanden
met de trein in Nederland gereisd?
4 x per week of vaker 1 tot 3x per week
1 tot 3x per maand 6 tot 11 x per jaar
1 tot 5 x per jaar afgelopen 12 maanden niet gereisd
2. Voor welk doeleinde maakte u de afgelopen 12 maanden
vooral gebruik van de trein? (max.1 antwoord)
Woon / werk verkeer Zakelijke afspraak
Studie / curcus / school / stage winkelen
Prive (Bezoek familie, vrienden, kennissen) Dagje uit
Niet van toepassing Anders, namelijk:
3. Had u de reis ook zonder aanbieding gemaakt?
Ja met de trein
Ja, met de auto
ja, met de bus
Nee
ZilZeelan 03/winter 2009-2010 5

Colum
Nederland is meer dan de Randstad
‘Komende maandag vindt er om 8:45 uur in
Den Haag een bijeenkomst plaats’. Altijd hetzelfde
liedje: neem je als goedwillende Zeeuw, Tukker
of Limburger de moeite om naar de Randstad
te komen, dan moet je de avond ervoor al een
hotel boeken om op tijd te zijn. Veel westerlingen
hebben geen idee van afstanden en denken
dat Nederland gelijk staat aan de Randstad.
De periferie is prima, maar dan alleen als
vakantiebestemming. Het lijkt er warempel op of
de grootste provincialen in de Randstad wonen.
Gelukkig beseft het kabinet sinds kort dat
Nederland meer is dan de Randstad. Minister
Van der Laan onderkent de krimpproblematiek
van Zeeuws-Vlaanderen, Zuid-Limburg en
Oost-Groningen. Hij heeft het beste met de
regio’s voor, maar helaas doet hij ze weer af als
recreatiegebied. Hij stelt: ‘Steeds meer mensen
willen in de Randstad wonen – dat is ons huis.
En het landelijk gebied? Dat is onze voor- en
achtertuin’. Leuk bedacht, maar is het ook
terecht? Alsof er in een tuin niet gewerkt zou
moeten worden!
Ongevraagd advies aan het kabinet: haal de
Nota Spreiding van Rijksdiensten uit 1974 eens
uit de kast. Het spreidingsbeleid leidde onder
meer tot de verplaatsing van het CBS naar
Heerlen, de Topografische Dienst naar Emmen
en delen van de PTT naar Groningen – en
gaf de regio’s daarmee een impuls. Waarom
zou het Ministerie van Landbouw en Visserij
niet naar Zeeland kunnen? Of VROM naar
Zuid-Limburg? Alle reden voor overleg. Voorstel
voor de eerste bijeenkomst: komende maandag,
8:45 uur in Enschede.
6
Gert-Jan Hospers
Bijzonder hoogleraar
city- en regiomarketing
aan de Radboud
Universiteit Nijmegen en
docent economie aan de
Universiteit Twente.
ZilZeelan 03/winter 2009-2010
Weg met dat boerengoed, dacht
Jaone uit Westkapelle toen ze 18 was.
’s Ochtends vroeg sloop ze als boerin
het huis uit om terug te keren met
een kop vol krullen en een in het
geniep genaaide jurk. Moeder was
not amused, maar zij ontdekte
‘op z’n burgers’ eindelijk wie ze was.
Tussen 1945 en 1970 gooiden 23.000
Zeeuwse vrouwen hun rokken
aan de kant, om zich te bevrijden
van hun keurslijf. Wie wil weten
hoe ze eruit zagen moet naar het
museum want de enkeling die nog
rondloopt in klederdracht is intussen
zelf een bezienswaardigheid. Het
Zeeuws Museum laat zien dat de
streekdrachten van toen actueler
zijn dan ooit. De oudste stukken
in de collectie dateren van 1750,
de nieuwste van vandaag.
Tekst: Rebecca van Wittene, foto’s: Anda van Riet,
Jakolien van der Poel en Roy Brandenburg
Collages: Erik Verdonck

Zeeuwse
klederdracht
als inspiratiebron
‘Je kunt streekdracht zien als historisch-cultureel verschijnsel,’ zegt
Christie Arends, hoofd tentoonstellingen en collecties van het Zeeuws
Museum, ‘wij benaderen de kleding als modecollectie dus het gaat waar
mode nog steeds over gaat: identiteit, tot welke groep behoor je en hoe
vertaalt zich dat in je kleding? De beukjes uit het katholieke deel van
Zeeuws-Vlaanderen waren flamboyanter dan die op Walcheren, het links of
rechts dragen van een voorhoofdsnaald liet zien of je getrouwd was of niet.
Als je een meisje aan de haak wilde slaan op de kermis wist je meteen waar
je aan toe was. Je zou het bijna vergeten maar er is natuurlijk een periode
geweest dat ook jonge mensen die kleding droegen.’
Die boeren en boerinnen waren niet van gisteren, binnen de beperkingen
werd wel degelijk gespeeld met stoffen, trends en smaak. De snit van het
jakje bepaalde de diepte van het decolleté, de ‘keutepari’ (Zeeuws voor
Queue de Paris) werd rechtstreeks overgenomen uit de Parijse burgermode
rond 1880. Ook elders werd inspiratie opgedaan: ‘s-Gravenhage,
Amsterdam, Antwerpen. ‘Interessant is dat veel folkloristische kleding,
ethnic wear, elkaar heeft beïnvloed. Als je streekdrachten uit Scandinavië
of Roemenië ziet dan zijn er allerlei raakvlakken met Zeeland. Sits, een
katoenen stof met felgekleurde motieven, is veelvuldig gebruikt in de
Zeeuwse streekdracht maar is van oorsprong oosters. We komen Zaans
stikwerk tegen, Vlaams kloskant en bloedkoralen komen ook al niet van
hier. Dat vertelt iets over de kennis van toen, de handelsbetrekkingen en
over het feit dat Zeeuwen van oudsher overal kwamen en zich daardoor ook
lieten inspireren. Wij willen de rijkdom, de kracht en de schoonheid laten
zien van die streekdrachten. Niet alleen de buitenkant tonen maar ook wat
eronder zit, we punniken zo’n kostuum als het ware uit elkaar.’
beuken, jassen,
hemdrokken,
doeken, mutsen,
mantels, krullen,
gespen, strikken,
knopen en
broekstukke
ZilZeelan 03/winter 2009-2010
7

Voor ontwerpers en kunstenaars is de traditionele
dracht een bron van inspiratie. Er valt dan ook
veel te beleven: beuken, jassen, hemdrokken,
doeken, mutsen en mantels. Door-de-weeks of
op z’n zondags. Om maar te zwijgen van al die
verschillende krullen, gespen, strikken, knopen
en broekstukken. ‘We laten ze in de collectie
duiken en zeggen: maak iets nieuws. De huidige
tentoonstelling van mode- en textielstudenten van de
Koninklijke Academie voor Beeldende Kunst in Den
Haag is er een voorbeeld van.’ De jonge ontwerpers
onderzochten de verzameling etnografica om van
daaruit een eigen collectie te ontwikkelen waarin
oorsprong en vernieuwing tegen elkaar aan schuren.
Eerder ontwierpen studenten van de Hogeschool
Gent eigentijdse schorten en zorgde het thema
Zeeuws Zwart voor een eigenzinnige interpretatie
van de Zeeuwse rouwdracht. De studenten zijn
onder de indruk van de kwaliteit van de stoffen, de
kleurenrijkdom, de verfijnde decoraties, de plooien
en versieringen; onderzoeken het opgenaaide
kant, het kraal- en smokwerk.‘Zo komen oude
handwerktechnieken terug in hedendaagse
ontwerpen en worden ideeën gemixt met onderdelen
van de oude collectie. Omdat wij op zo’n andere
8 ZilZeelan 03/winter 2009-2010
www.zeeuwsmuseum.nl
www.riannedewitte.nl
www.erikverdonck.com
manier omgaan met de traditionele dracht weet de
modewereld ons ook te vinden, die samenwerking
zoeken we ook op.’ Modeontwerpster Rianne de
Witte, geboren in Zeeland, presenteerde een op haar
roots geïnspireerde collectie. De diep rode kleur
van de door haar gebruikte stoffen is afkomstig van
de meekrapplant, een product dat vroeger op grote
schaal werd geproduceerd in Zeeland.
‘Erik Verdonck mixte zijn eigen collectie met de
onze en liet verrassende nieuwe beelden ontstaan.’
Workshops, films, publicaties, modeshows waarin
streekdrachten uit de collectie worden gecombineerd
met hedendaagse streetwear, er is zelfs een eigen
ZL-modelabel.
‘Er zijn liefhebbers en mensen die het afschuwelijk
vinden,’ zegt Christie Arends. Mannen- en vrouwenkleding
door elkaar? Ga je huiswerk doen, zo ga je
niet om met het Zeeuwse erfgoed! Het is een heel
nieuw uitgangspunt, extreem voor en tegen hoort
daarbij. Ik maak me pas echt zorgen als niemand
reageert. In dit museum werken hoe dan ook mensen
die zo bevlogen zijn over de collectie dat ze ‘m aan
de hele wereld willen laten zien. We doen dat op een
uitgesproken manier maar vanuit volle overtuiging.
Het heeft alles te maken met passie.’

1
2
3
4
Nieuw
Zeeuwe
Ze komen hier om te wonen en te werken.
Wie zijn het, deze nieuwe Zeeuwen?
Een aantal nieuwkomers geportretteer.
foto’s: Marcelle Davidse
1 Naam: Jan Ducaat (46 jaar, projectmanager/verander –
manager) Hella Breedveld (46 jaar, tekstredacteur/vertaler)
zoon Iska (6 jaar) dochter Kaato (3 jaar).
Komen uit: Utrecht
Wonen in: Groede
Omdat: In dit kerkgebouw uit 1861 willen wij een bed &
breakfast starten. Vanuit ondernemerschap is Zeeland zeer
interessant. We zijn ervan overtuigd dat Zeeland over 20
tot 30 jaar een enorme vlucht zal maken als het centrale
groene hart van de stadsregio Amsterdam, Rotterdam,
Brussel en Antwerpen.
2 Naam: René van Manen en Monique van Manen
(beiden 41 jaar en zorgondernemer) tweeling Emiel
en Lymée (4 jaar).
Komen uit: Veenendaal
Wonen in: We gaan wonen op (!) Kruiningen
Omdat: Op Kruiningen vonden we een superpand, helemaal
geschikt voor onze plannen met ons Thomashuis. Rust,
ruimte, vrij! De nuchterheid en het recht door zee van de
Zeeuwen spreekt ons aan.
3 Naam: Myrthe Förster (35 jaar, leerkracht), Edo Peeters
(35 jaar, registeraccountant), Bo (2 jaar), Jip (in december
6 maanden).
Komen uit: Rotterdam
Wonen in: Vlissingen
Omdat: Voor de kinderen vonden we dit een fijne plek
om op te groeien. We wonen nu op loopafstand van
strand en zee, heerlijk om even uit te waaien. Daar–
naast is hier in Zeeland nog volop ruimte en rust en is
het leven minder gehaast dan in de Randstad.
4 Naam: Marjan Ruiter (43 jaar, directeur Zeeuws Museum).
Komt uit: Maarheeze, Brabant
Woont in: Sint Laurens
Omdat: We zijn naar Zeeland verhuisd voor het werk.
Het Zeeuws Museum is namelijk een prachtig instituut,
met een geweldige staf. De omgeving, met het strand en
een prachtige stad als Middelburg is een pre. Maar de
grootste bonus is de ruimtelijkheid en de wind!
ZilZeelan 03/winter 2009-2010
9

Interview
ANNEJET
Over zeeland, haar droomprovinci
VAN DER ZIJL
10
ZilZeelan 03/winter 2009-2010

Tijdens haar eerste kennismaking vond ze Zeeland een paradijs. Later keek ze
er toch wat genuanceerder tegenaan. Maar Zeeland blijft toch een soort
droomprovincie van Annejet van der Zijl, de biografe van Annie M.G. Schmid.
tekst: Anja de Groene, foto: Gijs Haak
Wat heb je met Zeeland?
‘Ik heb Zeeland pas echt leren kennen via Annie
M.G. Schmidt. Ik kom zelf uit Friesland en kan
me eigenlijk niet herinneren dat ik ooit eerder in
deze hoek van het land was geweest. Uit Annie’s
memoires en de interviews die ze gaf had ik het
beeld gekregen van een grauw, modderig
domineesland. De verrassing was des te groter
toen ik in een soort paradijs terecht kwam. Het
was midden in de zomer van 2001 en ik had een
lief huisje gehuurd in Wemeldinge, niet ver van
haar geboortedorp Kapelle. De Zeeuwen zelf lieten
zich ook al van hun aardigste kant zien. Vooral
hun behulpzaamheid is me bijgebleven, zoals die
plaatselijke historicus die dagen in het Zeeuws
Archief in Middelburg heeft gezeten om allerlei
details voor me op te zoeken. En dan was er de
archivaris van het stadsarchief van Vlissingen die
speciaal voor mij een heel overzicht maakte van alles
wat daar het laatste oorlogsjaar was voorgevallen.
Dat maak je in de Randstad echt niet vaak mee. Ik
hou en hield net als Annie veel van Amsterdam, maar ik
had na die week echt moeite om terug te gaan.’
Annejet van der Zijl schreef in 2002 de biografie
‘Anna’ over het leven van Annie M.G. Schmidt.
Vanaf 3 januari 2010 wordt de op deze biografie
gebaseerde zevendelige televisieserie ‘Annie M.G.
Haar liedjes, haar liefde, haar leven’ uitgezonden
door de NPS en de VARA. De serie vertelt het
verhaal van de schuchtere domineesdochter uit
Zeeland die uitgroeit tot één van de meest geliefde
schrijfsters van de twintigste eeuw. Ook in Zeeland
zijn opnamen voor deze serie gemaakt. Annejet,
de schrijfster van ‘Jagtlust’ en ‘Sonny Boy’ werkt
nu aan haar proefschrift, een biografie over Prins
Bernhard, dat begin volgend jaar verschijnt. Bijna vijf
jaar lang werkte ze aan een nauwgezette historische
reconstructie van het eerste deel van zijn leven.
Kom je er nog vaak?
‘Nadat mijn boek verschenen was ben ik er nog vaak
teruggeweest. En zoals dat gaat, moest ik mijn wel
heel rooskleurige eerste indruk een beetje bijstellen.
Het is in Zeeland, helaas, niet altijd warm en zonnig
en op een regenachtige novemberdag is het er een
stuk minder idyllisch. Ook de vermeende ‘zunigheit’
van de Zeeuwen ondervond ik aan den lijve, nota
bene toen ik er ooit een prijs kreeg. Vorige maand
trad ik nog op in Zeeland en zag ik de provincie
op twee manieren – in het echt, en op de film.
Er werden namelijk fragmenten vertoond uit de
televisieserie die Burny Bos heeft gemaakt op basis
van mijn boek. Regisseuse Dana Nechushtan heeft
Annie’s jeugd verfilmd in een soort sepiatinten - op
zich heel toepasselijk gezien de manier waarop de
laatste zelf op die jaren terugkeek. Maar toen ik de
volgende ochtend door het Zeeuwse landschap reed
zag ik dat het toch niet helemaal recht doet aan de
weidsheid, de schoonheid en vooral het speciale
licht van de provincie.’
‘Want dat vind ik er het mooiste:
de intensiteit van het licht, zoals
je die vlak bij zee ook hebt’
Boulevar
‘Het mooist heb ik dat gezien toen ik een week
als jurylid te gast was op het filmfestival van
Vlissingen Film by the sea. Het was - alweer-
prachtig weer en mijn hotelkamer had een balkon
met uitzicht op de Schelde, precies daar waar die
enorme containerschepen zo heel dicht bij de kust
langs varen. Thuis hebben we nog weken lang op
huizensites gekeken of er niet stomtoevallig een
piepklein, spotgoedkoop appartementje aan de
boulevard met net dat grootse uitzicht te koop was.’
‘Kort daarop zag ik diezelfde boulevard – waar
Annie als jonge vrouw overigens ook nog gewoond
heeft – van de andere kant, toen we met zo’n
schip op weg waren naar Zuid-Amerika en we
na vertrek uit de Antwerpse haven Vlissingen bij
avond aan ons voorbij zagen glijden. In Suriname,
waar ik research deed voor wat mijn volgende
boek zou worden, kwam ik in Fort Zeelandia in
aanraking met een wat minder zachtzinnige kant
van de Zeeuwen - namelijk hun geschiedenis als
slavenhalers. Dus dáár waren al die mooie huizen in
Middelburg op gebouwd ... Het heeft mijn plezier om
er te komen toch niet bedorven, al hebben we dat
appartement met uitzicht op de Schelde uiteindelijk
nooit gevonden. En het is toch prettig om een soort
droomprovincie te hebben.’
ZilZeelan 03/winter 2009-2010
11

a
12
Vlaandere vlakbij
tekst: Elian van ‘t Westeinde, foto's: Manon Koopman
ZilZeelan 03/winter 2009-2010
f
g
Vlaanderen is de achtertuin van Zeeland.
Veel Zeeuwen steken geregeld de grens
over naar de prachtige steden Gent en
Antwerpen. Niet alleen om er uitgebreid
te shoppen of te genieten van het
Bourgondische leven en de cultuur,
maar ook voor hun goede opleidingen
en gezondheidszorg.
Voor Zeeuwen, en zeker voor Zeeuws-Vlamingen,
biedt het buurland veel extra mogelijkheden. Op
nog geen uur rijden dwalen ze door vele winkelwandelstraatjes
van De Wilde Zee: de PC Hooft van
Antwerpen. Of De Kuip in Gent.
Een ruim museumaanbod, megabioscopen, boven- en
ondergrondse stadswandelingen, zinneprikkelende
volksfeesten, middeleeuwse kathedralen, ruige
popfestivals, filmfestivals en wielerklassiekers. Het
buurland heeft het allemaal en de Zeeuwen weten er
van te genieten.
Extra zorg over de grens
Nederlanders, en zeker de Zeeuwen, kiezen steeds
meer voor medische zorg over de grens. Er zijn
goede ziekenhuizen; vaak zonder wachtlijst voor
operaties. Specialisten in Zeeuwse ziekenhuizen
werken dan ook nauw samen met hun Belgische
collega’s. Hartpatiënten die een hartoperatie moeten
ondergaan of moeten worden gedotterd, worden
doorverwezen naar het Universitair Ziekenhuis in
Antwerpen. Dit ziekenhuis ligt vlak aan de snelweg,
dus het is goed en snel bereikbaar.
Van oudsher werken de medisch specialisten uit
Zeeuws-Vlaanderen ook in ziekenhuizen in Gent
en Brugge. Het voordeel daarvan is dat de patiënt
voor bijvoorbeeld vaatchirurgische ingrepen slechts
veertig kilometer verderop moet zijn. Voor nazorg
kan hij in het eigen, regionale ziekenhuis terecht.
b
d
e
i

c
h
Sfeervol studere in Vlaandere
Veel Nederlandse studenten vinden hun weg naar een van de
Belgische universiteiten of hogescholen. Vooral voor de Zeeuws-
Vlaamse jeugd ligt een studie in Gent voor de hand. Ze hoeven
bij wijze van spreken niet eens ‘op kot’, zoals de Vlamingen
studentenhuisvesting noemen, want binnen dertig minuten
zitten ze in de collegezaal. Gent is met recht een studentenstad
te noemen. De Universiteit Gent heeft 32.000 studenten;
de campussen liggen verspreid in de stad. Daarnaast zijn er
verschillende hogescholen die een breed scala aan studies bieden.
Studenten maken Gent tot een levendige, gezellige stad, want ze
willen natuurlijk meer dan alleen studeren. Daarom heeft Gent
veel studentenhuizen, cultuurhuizen, musea, bibliotheken en niet
te vergeten: prima terrassen en dito cafés. Ook deeltijdopleidingen
aan de Vlaamse kunstacademies zijn zeer populair bij de Zeeuwen.
Het is immers vlakbij. En volgens de studenten is de kwaliteit
van het onderwijs er goed en gedegen. ‘Je leert er echt een vak’,
vindt Hetty Schaart. Zij volgt de opleiding Juweelontwerp en
Edelsmeedkunst aan de Koninklijke Academie voor Schone
Kunsten in Antwerpen. ‘Het onderwijs in België is voor iedereen
toegankelijk. Het is een stuk goedkoper dan bij ons. De sfeer
is anders, dat vind ik het leuke van Vlaanderen. Belgen zijn
levensgenieters. Een pintje pakken voor de les begint is heel
normaal.’ Informatie over het onderwijsaanbod in Vlaanderen:
www.ond.vlaanderen.be.
Op eigen houtje een stad verkennen, levert leuke
verras singen op. Maar ook op themawandelingen
van de toeris tische diensten geven deze steden
hun geheimen prijs. Kijk hiervoor op:
www.gent.be, www.uitingent.be, www.antwerpen.be,
www.uitinantwerpen.be, www.weekup.be
a Vogeltjesmarkt, Antwerpen
b Werregarensteeg, Gent
c Sint-Niklaaskerk, Gent
d Zoo, Antwerpen
e Korenlei, Gent
f/g Vrijdagmarkt, Gent
h Centraal Station, Antwerpen
i Het Gravensteen, Gent
j De Meir, Antwerpen
k Brocante markt op het Sint-Jacobsplein, Gent
l Sint-Niklaaskerk, Gent
j
ZilZeelan 03/winter 2009-2010
k
13

14
14
ZilZeeland ZilZeelan 03/winter 03/winter 2009-2010 2009-2010
van kleuter tot
studen
Onderwijs in Zeelan
Na de middelbare school gaan veel jongeren
buiten Zeeland studeren. Omdat ze nieuwsgierig
zijn naar andere omgevingen, of omdat
ze een studie willen volgen die er in Zeeland
niet is. Er zijn natuurlijk ook jongeren die wel
voor een vervolgstudie in hun eigen provincie
kiezen. Twee van hen doen hun verhaal.
tekst: Inge Heuff, foto’s: Marcelle Davidse
Roosevelt Academy
Jason van den Hoven is derdejaars student aan de Roosevelt
Academy (RA) in Middelburg. In 2006 deed hij VWO
eindexamen aan het Goese Lyceum in Goes. Daar volgde
hij de eerste drie jaar tweetalig onderwijs en aansluitend
koos hij voor een driejarige IB English course. ‘Daar heb ik
veel profijt van gehad op de Roosevelt Academy’, zegt Jason.
‘De RA verwacht een academisch niveau voor het schrijven
van essays.’
Jason wilde na het VWO een muziekstudie oppakken.
De studie singer/songwriter aan de Rockacademie in
Tilburg was een serieuze optie, maar uiteindelijk koos hij
voor de Roosevelt Academy in Middelburg. ‘Op de RA kan
ik theoretische muziekkennis combineren met zanglessen
op conservatorium niveau. Aanvullend volg ik studies in
de afdeling Arts & Humanities. Deze combinaties passen
helemaal bij mijn interesses.’
De Roosevelt Academy leidt op tot bachelor, voor een
masteropleiding moeten de studenten naar universiteiten
buiten Zeeland. Jason overweegt om aan het Complete
Vocal Institute in Kopenhagen een vervolgopleiding te
doen in zang. ‘Dit instituut heeft een zangmethode
ontwikkeld die onafhankelijk van de zangstijl de techniek
achter alle geluiden verklaart. Hiermee kan ik mij verder
ontwikkelen. Ik blijf overigens waarschijnlijk in Middelburg
wonen omdat die opleiding in deeltijd van enkele blokken

Jason Cathalijne
is opgezet.’ Want Middelburg bevalt Jason uitstekend als
studentenstad. ‘Grote steden hebben voor mij alleen in hun
muziekaanbod een meerwaarde. De mix van Nederlandse en
buitenlandse studenten op de campus vind ik heel leuk; alleen
al op mijn verdieping wonen meer dan zes nationaliteiten.’
De RA heeft onlangs de Excellence in Teaching Award gekregen
vanwege het onderwijsrendement en het niveau van de opleiding.
Deze bijzondere kwaliteit is toegekend door de NVAO, de
Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie. www.roac.nl
Hogeschool Zeelan
Het werk als projectleider bij Grontmij in Middelburg past voor
Cathalijne van Gorsel uitstekend bij haar opleidingen aan de
Hogeschool Zeeland (HZ). Na het atheneum aan het Calvijn
College in Goes koos Cathalijne voor de studie Milieuhygiëne
aan Wageningen Universiteit. ‘Hartstikke leuk, maar ik was
nog te jong en kon in Wageningen niet aarden. De opleiding
Aquatische Ecotechnologie aan de HZ sloot helemaal aan op
mijn belangstelling voor water en milieu. Ik miste wel de
wetenschappelijke kant, de opleiding is heel breed. Ik ben
daarom nog een tweede studie gaan doen, Weg & Waterbouw –
nu Civiele Techniek.’
Even overwoog Cathalijne naar de TU Delft te gaan, maar
inmiddels had zij een relatie en woonde zij heerlijk in de Zak
van Zuid-Beveland. ‘Bovendien kon ik bij deze tweede studie
veel vakken laten vallen en me helemaal richten op de techniek,
met name waterbouw.’
Ze studeerde af op een project van Grontmij in Zeeuws-
Vlaanderen (Sluis aan Zee) en kon er gelijk aan de slag.
Omdat Zeeland zo’n afwisselend gebied is, is geen project voor
haar hetzelfde. Toch begint het weer een beetje te kriebelen.
‘Als projectleider zit ik in het eindtraject, het realiseren van
de plannen. De procesorganisatie vind ik echter ook heel
interessant, juist in Zeeland met al die eilandculturen en
gevoeligheden als het om water en bouwen gaat. Door mijn
brede opleiding kijk ik verder dan alleen de techniek. Als
dergelijk modules door de Delta Academy worden gegeven,
wil ik ze graag volgen.’
Volgens de recent gepubliceerde Keuzegids Hoger Onderwijs
staan 7 van de 22 opleidingen van de HZ op nummer 1. De HZ
staat op de 10e plaats van alle hogescholen (36) in Nederland.
www.hz.nl
Diversiteit te ove
Zeeland telt 245 basisscholen, vrijwel elk
dorp heeft een eigen basisschool.
Het onderwijsaanbod varieert van openbaar
tot bijzonder. Daarnaast zijn er scholen die
bepaalde lesmethoden of onderwijsprincipes
volgen zoals jenaplan, montessori- of
daltononderwijs, Vrije School en Leonardoschool.
De scholen zijn relatief klein, net als de meeste
groepen. Het tekort aan leraren is in Zeeland
minder nijpend dan in de Randstad.
Verder zijn er 22 scholen voor het voortgezet
en speciaal voortgezet onderwijs. Deze zijn
meestal te vinden in de grotere steden.
Een aantal van hen onderscheidt zich door
bijvoorbeeld tweetalig onderwijs te geven, of
zich in het lesprogramma specifiek te richten
op theater, sport, kunst en cultuur of techniek
(technasium). OdyZee is een school voor
(voortgezet) onderwijs met veel expertise
op het gebied van leerlingen met autisme.
Als vervolgopleidingen heeft Zeeland twee
ROC’s, de Hogeschool Zeeland en de Roosevelt
Academy.
Typisch Zeeuws
Hogeschool Zeeland biedt opleidingen aan
die bij uitstek bij Zeeland passen. De nieuwe
opleiding Vitaliteitsmanagement & Toerisme
is een managementopleiding binnen het
toerisme, met veel aandacht voor gezondheid,
gastvrijheid en beleving. De Delta Academy leidt
de Deltawerkers van de toekomst op. De studies
Civiele Techniek, Aquatische Ecotechnologie en
een nieuwe studie Delta Management & Design
zijn gericht op kustverdediging en de inrichting
van Deltagebieden.
Algemene informatie over onderwijs in Zeeland:
www.zeeland.nl/zorg_cultuur_samenleving/
onderwijs/
ZilZeelan 03/winter 2009-2010
15

Smakelijk
Voor de thuiskok heeft driesterren
kok Sergio Herman van Oud Sluis een
kookboek geschreven; Puur Zeeland.
Volgens eigen zeggen een cultureel
gastronomisch avontuur door Zeeland,
gezien door de culinaire ogen van een
topkok. Via de verschillende Zeeuwse
landschapen als schorren, het water, de
polders en de gaarden krijgt de thuiskok
een aantal zeer maakbare recepten
voorgeschoteld, met de regionale
ingrediënten, seizoensproducten en
natuurlijk de mooiste Zeeuwse
typische producten
als oesters, zeekraal,
Oosterschelde kreeft,
mosselen, Zeeuwse
wijnen. Tevens veel
informatie over
‘culinair’ Zeeland;
met tips en adressen.
Puur Zeeland,
de Zeeuwse keuken
van Sergio
Herman,
Uitgeverij Terra
€ 24,95
16 ZilZeeland ZilZeelan 03/winter 2009-2010
eten!
tekst: Margot Verhaagen
Thuis kokeneten!
Michelinsterren in Zeelan
Oud Sluis, Sluis ★ ★ ★
Inter Scaldis, Kruiningen ★ ★
KatseVeer, Wilhelminadorp ★
Nolet ‘Het Reymerswaele’, Yerseke ★
De Kromme Watergang, Hoofdplaat ★
Zeeland is de provincie met de meeste sterrenrestaurants
per hoofd van de bevolking!
provincie
sterrenrestaurants
Zeeland 5 1,31
Limburg 9 0,80
Noord-Holland 19 0,72
Noord-Brabant 14 0,57
Overijssel 6 0,53
Groningen 3 0,52
Gelderland 19 0,45
Zuid-Holland 15 0,43
Utrecht 9 0,41
Drenthe 2 0,41
Friesland 2 0,31
Flevoland 1 0,26
Bron: Proviniciale Zeeuwse Courant
sterrenrestaurants
per 100.000 inw.

Recep
Gewokte Zeeuwse mosselen met
tomaat,pastis en basilicu
Benodigdheden voor 4 personen
4 kg verse mosselen | 4 el verse basilicum, gehakt |
2 tenen knoflook, fijngehakt | 4 el sjalotten, gesnipperd
| 4 el verse peterselie, gehakt | ½ tl grof zeezout |
peper uit de molen | 6 el goede olijfolie | 2 citroenen,
in vieren gesneden | 6 pomodori tomaten in blokjes
gesneden | 50 cl pastis | 2 dl ongezoete room | 3 el
crème fraîche | 3 dl gezeefde tomaat
Maak de mosselen goed schoon en verwijder met een
mesje eventuele baarden. Doe de olijfolie in de wok en
verwarm deze. Voeg de mosselen, sjalotten, knoflook,
Natuurlijk kun je met de kerstdagen
lekker gaan dineren in een restaurant.
Die zijn er veel in Zeeland en nog hele
goeie ook. Maar thuis koken voor
familie en vrienden is helemaal terug
van weggeweest. En dan met pure,
seizoensgebonden ingrediënten.
Eten waarvan je weet van welke boer,
kweker, visser of teler het afkomstig is.
Ingrediënten zijn overal te koop maar als je wilt weten
waar ze vandaan komen en hoe ze geteeld of gevangen
worden, kun je terecht bij verschillende winkels,
schuren, of zo direct op de kwekerij. Onze topkoks
halen hun spullen ook bij deze adressen, gewoon
omdat het goed moet zijn.
Consumptieve kwekerij - Zonnemair
IJskruid, sla met een bite, maar ook tomatillo’s om
mee te roerbakken, blauwe suikermaïs om rauw te
eten, partison, zucchini’s en citroenkomkommers.
Voor de thuiskoks die eens bijzonder willen uitpakken
is dit hét adres. Alles eigenhandig gezaaid en geteeld
door Dineke Klompe. Ook kardoen, zeekool en de
inmiddels beroemde eetbare bloemen en kruiden
zitten in haar assortiment. Alles even bijzonder en
smakelijk. Ze levert dan ook door heel Nederland aan
bijna alle groothandels. Haar consumptieve kwekerij
is alleen op afspraak te bezoeken.
Voor meer informatie: www.bijzonderegroenten.nl
De Grote Verleiding - webwinkel
Kokkerellen maar geen tijd kwijt willen zijn aan
boodschappen doen? De Grote Verleiding in
peterselie, basilicum, zeezout en peper toe en draai
het vuur hoog. Houd voor de garnering wat peterselie
en basilicum achter. Schep de mosselen regelmatig om
zodat ze garen en open gaan staan (ca. vijf minuten).
Voeg dan de tomaat en de pastis toe en schep de
mosselen nog een paar keer om (ca. twee minuten).
Schep de gewokte mosselen in diepe borden. Verwarm
het overgebleven kookvocht op hoog vuur. Voeg de
gezeefde tomaten en ongezoete room toe en kook dit
in. Voeg de crème fraîche toe. Giet dit soepje over de
mosselen in de borden en garneer met partjes citroen
en de verse kruiden. Serveren met vers Zeeuwse
Vlegel-brood en een groene salade.
Recept uit de Mosselglossy, deze glossy is vrij op
te vragen via info@mosselkantoor.nl o.v.v. naam
en adres.
Kruiningen is de lekkerste biologische webwinkel
van Zeeland, gerund door de familie van Hootegem.
Als lekkerbekken proefden ze het verschil in smaak
veel te goed. Dat wilden ze meer mensen laten
ervaren en omdat versheid bij hen zeer belangrijk
is, houden ze het bij een webwinkel. De Zeeuwse
biologische boeren kunnen op deze manier hun
waar aan de man brengen en het is een groot succes.
Voor meer informatie: www.degroteverleiding.nl
‘t Hof Welgelegen – Middelburg
Van je droom en passie je beroep maken; Ard en Esther
van de Kreeke kregen die kans en pakten deze met
beide handen aan. Een mooie oude hof maakten ze
tot biologisch boerenbedrijf waar ze naast hun eigen
producten ook biologische producten van anderen
verkopen. Alles van het seizoen, vers en eerlijk.
Niet alleen de bekende groenten maar ook vergeten
groenten worden hier gekweekt. Bietjes in diverse
kleuren, paarse bloemkooltjes en witte worteltjes.
En iedere week geven ze de klanten recepten mee
voor thuis. Die recepten komen van een restaurateur
in Middelburg die inmiddels vaste klant is.
Voor meer informatie: www.thofwelgelegen.nl
Vismijnen - Yerseke, Colijnsplaat, Vlissingen
en Breskens
Wil je met Kerst je gasten oesters, mosselen of
kreeft voorzetten, ga dan naar een van de vismijnen
in Zeeland. In Yerseke komen deze schaal- en
schelpdieren zo uit het water en zijn bij een van de
bedrijven aan de Havendijk te koop. De Viskêête aan
de jachthaven is ook op zondag open. In Breskens
koop je verse vis en garnalen in de oude graansilo
aan de haven. Het lossen van de vangsten en het
aanvoeren op de vismijnen - meestal op donderdag -
levert bovendien vaak spectaculaire beelden op.
Zie ook: www.pietvanoost.nl, www.versvisje.nl
ZilZeelan ZilZeelan 03/winter 03/winter 2009-2010 2009 17

18
Terug naar je geboortegrond, een
blijvend vakantiegevoel ervaren of
met een gerust hart je kinderen naar
pianoles laten fietsen. Verhuizen naar
Zeeland is een enorme stap, maar
blijkt uiteindelijk een goede keus.
tekst: Elian van 't Westeinde, foto's: Maaike Vergouwe
VOOR
HET WERK
NAAR
ZEELAND
ZilZeeland 03/winter 2009-2010
Mooi en levendig
Gertjan van der Brugge is in 1953 in Vlissingen
geboren. Hij is van ‘na de ramp’. Al lang wilden
hij en zijn vrouw (ook Zeeuws) graag terug naar
Zeeland. Ze stelden daarbij wel een voorwaarde:
dat hij er een goede baan zou vinden. Vorig jaar is
hun wens gerealiseerd. Gertjan is voorzitter van
het College van Bestuur van het ROC Westerschelde
in Terneuzen en woont in Philippine, ‘een mooi en
levendig dorp.’
‘In 1981 vertrokken we uit Zeeland. Daarna hebben
we overal gewoond: in de Betuwe, in de omgeving
van Schiphol, de bollenstreek, in Zuid-Limburg.
Voor mijn werk trok ik door heel Nederland, maar
Zeeland bleef trekken. Toen ik de kans kreeg op
deze mooie baan, zijn we snel terugverhuisd.
Wat trekt zijn de rust, de ruimte en de mentaliteit.
We zijn steeds aangenaam verrast hoeveel zaken hier
zonder aanbetaling of contracten worden gedaan.
Gewoon op basis van vertrouwen.
Onze kinderen, familie en vrienden moesten even
wennen aan de verhuizing. Sommigen schrokken
ervan. Inmiddels is het zo dat iedereen ons begrijpt
of zelfs een tikje jaloers is. Inderdaad Amsterdam
is twee uur rijden, maar met Brussel op één uur
en Parijs op drie uur afstand, valt daar goed mee
te leven.’
Gertjan van der Brugge Coen Albers

Als je dan tóch in Nederland moet wonen…
Na omzwervingen door Curaçao, Mozambique en
Cambodja, besloot Coen Albers (53) zich voorgoed
als arts in het buitenland te vestigen. Maar het pakte
anders uit en uiteindelijk verlegde hij vijftien jaar
geleden toch zijn koers naar Zeeland en nam een
huisartsenpraktijk over in Middelburg.
‘Nooit heb ik één moment spijt gehad van deze
escapade. Niets is heerlijker dan op een zomerse
avond na het werk op de fiets, even naar het strand
of voor een zeiltochtje naar het Veerse Meer. Een
blijvend vakantiegevoel. Bijzonder is dat ik hier
het ouderwetse family medicine kan uitoefenen.
Hele families heb ik in mijn praktijk.
Ik was een avonturier. Met schaarse bezittingen
trok ik als tropenarts door verschillende landen.
In Mozambique ontmoette ik mijn Spaanse
echtgenote. We trouwden in 1992 en toen Europa de
grenzen opende, verhuisden we naar Galicië, Spanje.
Daar zocht ik samen met twintigduizend andere
artsen een baan als arts. Dat lukte niet en toen ons
eerste kind zich aankondigde, verlegde ik mijn
koers. Met goede herinneringen aan jeugdvakanties
in Cadzand in het achterhoofd, verhuisden we naar
Zeeland. We hebben hier rust, ruimte en voldoende
cultuur. Onze kinderen groeien hier niet op als
‘achterbankkinderen’. Ze fietsen zelf naar school
of pianoles. Nee echt, geen dag spijt.’
Huisartsopleider Coen Albers nodigt jonge artsen
uit naar Zeeland te komen. Meer informatie
over opleidingsplaatsen bij Zeeuwse huisartsen
via: www.erasmusmc.nl/huisartsgeneeskunde.
Ook het in oprichting zijnde Admiraal De Ruyter
Ziekenhuis zal het zorgaanbod uitbreiden.
Management Support Zeeland is een Zeeuws wervingsbureau
dat zich richt op HBO-ers en universitair
geschoolden. Sinds 2000 zijn meer dan 4.000
kandidaten ingeschreven en de meeste grote bedrijven
zijn klant van het bureau. Als extra faciliteit biedt het
bureau een partnerprogramma aan; ook voor de partner
van de kandidaat wordt een passende baan gezocht.
Meer informatie via: www.werkeninzeeland.nl.
Een onontdekte pare
Sinds het overlijden van een goede vriend staat
Manfred Koeleman (40) anders in het leven.
Van de ene op de andere dag verruilde hij zijn
strak geplande bestaan in Leimuiden voor een
heel prettige werkomgeving in Zeeland.
‘De Randstad is net een snelkookpan: de druk neemt
alsmaar toe. Veel leeftijdgenoten ervaren dat zo.
Net als ik maken ze plannen om het anders te doen.
Niet iedereen zet door, want alles achterlaten is
een grote stap.
Mijn leven was verweven met Leimuiden. Vanaf
mijn zestiende ben ik ondernemer. Ik startte
als etaleur en eindigde met een zeskoppig
reclamebureau. Maar door alle hectiek kwam ik
niet aan mijn eigen creativiteit toe. Toen ik de zaak
kon verkopen, twijfelde ik geen moment. Mijn
passie om met kleur, compositie en materiaal iets
moois te maken, leef ik nu uit in Kortgene met
mijn reclamebureau Eyetems. Met een laptop en
internetverbinding maakt het immers niet uit waar
je zit. Dit dorp kende ik al via mijn beste vriend die
hier al jaren woont. Met andere creatieven maak ik
graancirkels. Als het even kan ga ik de natuur in.
Zeeland is een onontdekte parel. Als iedereen zou
weten hoe mooi het hier is, zou het wel eens tè
druk kunnen worden.’
Manfred Koeleman
ZilZeelan 03/winter 2009-2010
19

Sprookjesbos
aan ze
In Zeeland heb je de prachtigste natuur onder handbereik. Natuurlijk het strand en de
Oosterschelde. Minder bekend is dat Walcheren over een bos beschikt. Heerlijk voor een
zondagmiddagwandeling in de winte. tekst: Marga Haas, foto’s: Marcelle Davidse
20
ZilZeelan 03/winter 2009-2010
Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog en tijdens de Watersnoodramp van 1953 hebben
grote delen van Zeeland onder water gestaan. Voor het landschap heeft al dat zeewater
desastreuze gevolgen: geen enkel gewas is bestand tegen al dat zout. De meeste bomen die
nu de eilanden sieren, zijn niet veel ouder dan een halve eeuw. Alleen op plekken die hoger
liggen, kom je nog oude woudreuzen tegen. De Manteling van Walcheren is zo’n plek.
Tussen die oude natuur door kun je ook nog genieten van historische architectuur.
Zeeluch
Het is een bijzondere ervaring om zo dicht bij het strand onder oeroude eiken te lopen. Stel
je voor: de prachtige herfstkleuren van een loofbos – en dan met zeelucht in je neus en
het geruis van de branding in je oren. Er valt veel te beleven tijdens een wandeling door de
Manteling. Een laan met Gaudí-achtige bomen: grillig, vertakt vanaf de grond en de takken
gebogen over het pad. Alsof ze een dak voor je willen vormen. ‘Wauw, een klimbomenbos!’,
roept een kind uitgelaten en rent naar een willekeurige boom om te kijken hoe hoog hij kan
komen. Een perfect ronde vijver op het kruispunt van twee kaarsrechte wandelpaden.
Het water is mysterieus donker, de bladeren van waterlelies liggen op het wateroppervlak.
Om de vijver heen rhododendrons en zware lariksen. Als de waterlelies bloeien, moet het
hier sprookjesachtig zijn.
En dan: een hert aan het eind van een pad. Ze richt haar kop op en kijkt ons even aan.
Sierlijk draaft ze weg, tussen de bomen door. Even later volgt het mannetje. Een knots van
een gewei op zijn kop. Een paadje langs het water. We moeten bijna bukken om onder de

takken door te komen. Aan de andere kant van het water machtige
eiken – als reuzenkandelaars staan ze op een rij. Een schelpenpad vlak
langs de laatste rij duinen. Het knerpt onder onze voeten. We kijken
landinwaarts uit over de eerste beplanting: duindoorn en eikenbosjes
zover het oog reikt. Gebogen gegroeid onder invloed van de aanlandige
wind. Aan de andere kant zien we de branding. Ga je mee, nog even het
strand op? Dan gaan we daarna warme chocolademelk drinken!
Kastee
De geschiedenis van de noordwestkust van Walcheren gaat ver terug.
Volgens de overlevering stond op de plek waar nu kasteel Westhove
staat, in de negende eeuw een aarden wal: een verdedigingswerk tegen
de Noormannen. Of dat waar is of niet – in ieder geval staat hier sinds
de middeleeuwen een prachtig kasteel, compleet met torens en een
slotgracht. Het was in handen van de abdij van Middelburg. Als de
abt hoog bezoek ontving, logeerde het hier. Denk aan koningen als
Karel de Stoute en Philips de Schone.
Na de reformatie, toen de katholieke monniken uit Middelburg waren
verdreven, was het kasteel eigendom van rijke VOC-handelaren uit
de stad. De buurt kwam in trek: verschillende kooplieden bouwden
een buitenhuis in de duinen. De verblijven kregen klinkende namen
als Duinbeek, Berkenbosch en Overduin. De Manteling ontstond:
een mantel van levend hout om die buitenplaatsen heen. Een
bescherming tegen de soms meedogenloze zeewind en vindplaats
van brand- en timmerhout. Kasteel Westhove staat trots op zijn
plek, de buitenplaatsen bestaan nog en de tuinen van enkele zijn
te bezoeken door wandelaars.
Logeren in Westhov
Kasteel Westhove ligt tussen Oostkapelle
en Domburg aan de N287. Daar kunt u (in
het seizoen betaald) parkeren. Aangelijnde
honden zijn welkom.
Vanaf het kasteel zijn er verschillende routes
gemarkeerd – van 1½ en 4 km. Er is een
rolstoeltoegankelijke route van 2½ km.
Van februari tot en met april is er ook een
stinsenplantenroute (3 km) uitgezet.
Kasteel Westhove wordt nu gebruikt als
Stayokay-hostel (www.stayokay.com).
In de voormalige Orangerie is het museum
voor natuur en landschap Terra Maris
gevestigd (www.terramaris.nl). Het
museumcafé is vrij toegankelijk. Op de kaart
verschillende dingen van Zeeuwse bodem.
ZilZeelan 03/winter 2009-2010
21

innovatief bedrijf in zeeland
In nog geen tien jaar is NuFormer Digital Media in Zierikzee uitgegroeid tot een
multimedia onderneming, gespecialiseerd in 3D projecties op gebouwen. Klanten
uit de hele wereld weten NuFormer op internet uitstekend te vinden; Zierikzee
daarentegen, kost iets meer moeite om te lokalisere.
tekst: Inge Heuff, foto’s: NuFormer Digital Media en Paul Bergen
Rob Delfgaauw is de oprichter en drijvende kracht achter NuFormer. Met een jong team van zo’n twaalf
hoog- en middelbaar opgeleide medewerkers en een breed netwerk aan freelancers zorgt hij voor crossmediale
communicatie. Opdrachtgevers zijn Roche, Siemens, Saatchi & Saatchi, Disney maar ook de Nederlandse
overheid, Amsterdam en de provincie Zeeland. ‘De interactiviteit van internet blijft mij fascineren, net als
de grenzen van de ICT. Die liggen altijd verder dan gedacht waardoor de mogelijkheden onbeperkt lijken.
Neem 3D visualisaties, die techniek heeft zoveel in zich voor fraaie en verrassende beeldcommunicatie.
Zo sluit 3D projectie op gebouwen heel mooi aan op de huidige belevingswereld. Wij maken de creatieve
vertaalslag tussen de boodschap en de projectie op gebouwen. Daar liggen ongekende mogelijkheden mits je
het goed aanpakt.’ Hij ziet 3D projectie op gebouwen als een heel aantrekkelijke manier van communiceren
voor bedrijven. ‘De levensduur lijkt kort, maar de virale marketing resultaten zijn heel interessant. Op YouTube
en andere sites circuleren de filmpjes die de toeschouwers maken met hun telefoons. Op die manier ontstaat
een heel brede verspreiding die je anders niet zo zou bereiken.’
22 ZilZeelan ZilZeelan 03/winter 2009-2010
Paul Bergen

Architectuur
NuFormer heeft inmiddels een waardige staat van
dienst opgebouwd in 3D projectie op gebouwen.
Het bedrijf projecteert 3D beelden met bijzondere
effecten op voorgevels of zijmuren. Gebouwen lijken
in te storten, ballen uit te spugen, te transformeren
in watervallen, bouwelementen verplaatsen zich
ogenschijnlijk; de mogelijkheden lijken onbegrensd.
‘Voor het slagen, moet je organisatie perfect
zijn’, vervolgt Delfgaauw. ‘Het gaat niet alleen
om het creatief uitdragen van een commerciële
boodschap in de projectie. Je hebt te maken met de
mogelijkheden en beperkingen van het gebouw, met
omgevingsfactoren, de positionering van de kijkers
ten opzichte van de projectie, stroomvoorziening,
projectoren. De architectuur is medebepalend voor
het resultaat. Historische of opvallende gebouwen
ondersteunen het creatieve proces veel meer dan een
gewone muur.’
Obama
NuFormer werkt wereldwijd, van Frankfurt
tot Bahrein. Voor de klimaattop in Kopenhagen
heeft NuFormer een projectie gemaakt voor
windenergieleverancier Vestas die zich tijdens de
top wilde profileren. De 3D projectie werd
uitgevoerd op het pantomimetheater
in het attractiepark Tivoli. ‘Het feit dat
Barack Obama hoogstwaarschijnlijk
deze projectie heeft gezien, vind ik
wel ongelooflijk
spannend.’
Budget
NuFormer doet meer dan 3D projecties op
gebouwen. Het dagelijkse werk omvat vooral
bedrijfspromotiefilms waarbij NuFormer
verschillende mediatechnieken combineert. Al
snel veranderde het werk van webdesign naar
bedrijfsfilms en presentaties. Daarbij is bewust
ingezet op grote, innovatieve ondernemingen als
klant. Zij zijn minder conjunctuurgevoelig, staan
open voor vernieuwende ideeën en hebben er budget
voor. Zo kreeg Nuformer voor het ontwikkelen van
de website van de Disneyfilm King Arthur van Buena
Gebouwen lijken in te storten, ballen uit te spugen, te transformeren
in watervallen, bouwelementen verplaatsen zich ogenschijnlijk;
de mogelijkheden lijken onbegrensd.
Vista volledige artistieke vrijheid en konden flash,
3D animaties en HTML gecombineerd worden. ‘Als
ik ook maar iets aan ruimte zie om onderscheidend
te werken door film, fotografie en 3D animaties te
combineren, dan benut ik die volledig.’ In november
werd een in eigen beheer gemaakte animatie rond
de snelle verspreiding van aids geselecteerd voor
het internationale animatiefilmfestival Sem Tabu
in Rio de Janeiro.
Lopen door de polder
Al kan het gros van de klanten Zierikzee niet
plaatsen, NuFormer is uitstekend te vinden via
internet, mede door YouTube, de videosite Vimeo
en nieuwsgroepen. Delfgaauw raadt elk bedrijf
dat niet plaatsgebonden is, aan om naar Zeeland
te komen. ‘Met mijn ouders bracht ik altijd de
vakanties door in Zeeland. Toen ik na een aantal
jaren reizen me in 1993 ergens moest vestigen, heb
ik bewust voor Schouwen-Duiveland gekozen. Ik
heb het geluk gehad dat internet zich gelijktijdig met
mijn bedrijf ontwikkelde tot het snelle, volwaardige
digitale netwerk van nu. Daardoor maakt het voor
mijn klanten niet uit waar ik zit, terwijl het voor
mij belangrijk is om hier te wonen. Zeker in de
beginperiode heb ik heel wat kilometers gewandeld
in polders, duinen, over het strand en dijkjes om
mijn ideeën vorm te geven en uit te werken.
De rust en ruimte werken bij mij heel stimulerend.
Bijkomend voordeel is dat de huisvesting aanzienlijk
goedkoper is dan in de stedelijke gebieden.
En niemand staat in de file voor het woonwerkverkeer,
terwijl Rotterdam, Breda,
Brussel en Antwerpen niet ver weg liggen.’
www.nuformer.nl | www.projectieopgebouwen.nl
ZilZeelan ZilZeelan 03/winter 2009-2010
23

Zeeuwse klederdracht
in het volgende nummer van ZilZeelan 04/voorjaar 2010:
Zeeland fietsland
Zeeuwen in den vreemde
Terneuzen
Four Freedoms Awards
www.zilzeeland.nl