Aantekeningen van Arnoldus Buchelius over zijn ... - gahetNA

uitgegeven door
dr. Kees Smit
Libro de professoribus Lugdunensibus in Grotio
Hic cum intelligeret navigationem in Indiam, foederaque eius orbis ingentia esse praesidia
patriae suae, quo magis populares suos excitaret ad eas res magno animo suscipiendas, de iure
commercii Indicani libellum composuit. 1
India crudeles opibus repplevit Iberos,
Hinc fastu turgens omnia spernit 2 Iber:
Divitias fuscis Batavus venatur ab Indis,
Hinc tollit cristas nautica turba suas,
Etatis casus tandemque minatur Iberis,
Nec tutum Batavis tollere colla, cadent.
VOC A
Alhoewel den coninck van Spaniën de Hollanderen ende alle Nederlantsche (die hun nu van
sijne subjectie ende gehoorsaemheit, uuyt wichtige ende rechtveerdige redenen, overlange
ontrocken hadden) bij verscheide edicten verboden hadde alle handelinge, niet alleen op
Spaniën, maer oock alle sijne andere landen, soo is’t nochtans, dat deselve langen tijt, onder
couverte van andere natiën, die het vrij stont aldaer te varen ende haere handelingen te driven,
met oochluickinge sijn gepasseert, sonder nau daerop te letten. Totdat ten lesten hij,
gepersuadeert door eenige van sijnen raedt, dat die natiën sonder scheepvaert niet en conden
bestaen, ende dat daerover deselve haer belet sijnde, sij veeleer tot gehoorsaemheit ende
subjectie souden comen, sijne voorgaende placaten, tot dien eynde geëmaneert, in alle
scherpicheyt heeft geboden te onderhouden.
Ende oversulcx haere schepen, goederen ende personen, waer hij die conde becomen, doen
aenhalden, arresteren, confisqueren, de personen daervan oock verscheydelicken straffende,
eenige daertoe met gaven omcopende, omme haere lantsluden te verraden ende melden,
gelijck veele door een specie van een qualicke gefondeerde relligie, met eenen verkeerden
ijver hun daer gewillich toe hebben laten gebruycken.
Maer alsoe het voornemen van den menschen dickwils anders uuytloopt als sijne wenschen,
na het oude spreeckwoort in François, ‘L’homme propose, mais Dieu dispose.’ Dat den
mensche wel voorneempt, maer het Godt sij, die het can uuytvoeren, soo iss dit hem, als
meere andere tevooren, heel anders uuytgelopen dan hij wel hadde gemeent. D’wijle
verscheyde Nederlantse coopluden, niet wetende waer haren handel drijven, ende vresende de
strenge placaten, die nu aen veele in’t werck gebracht waren, met verlies van bloet, vrijheyt
ende goet, liever hebben eenige andere wegen versocht. Ende sijn eerst de naeste eylanden,
mettertijt Guineam in Africa, daerna Bantam in Java, de Molucces ende verscheyde andere in
1 e
Hieronder met potlood in 19 eeuwse hand: Ms. van Arnoldus Buchelius; ontv. Rijksarchief Utrecht 1882.
2
In de marge: turbat.
4