Aantekeningen van Arnoldus Buchelius over zijn ... - gahetNA

Van den 15. novembris totten 15. april wayt de wint uuyten westen, van Bantham af na de
Moluccas. Van den 15. april totten 15. may is het een twijffelmaent, ende van den 15. may
totten 15. octobris wayt het uuyt den oosten in westen. Ende van den 15. octobris totten 15.
novembris is het weder een twijffelmaent.
In de Moluccas sijn de dagen altijt even lang. Als het in de Moluccas middach is, is het 142 hier
ontrent 3 uyren in de morgenstont, ende als het hier middach is, soo is’t aldaer tsavont ontrent
8 uuyren. Alle de sterren die seylbaer sijn, can men eer het jaer ten enden gaet, in de
Moluccen sien. Als de son in Cancro is, so vallen de schaduwen zuytwarts, ende als de son is
in Capricorno, valt de schaduwe noortwarts.
Van alle dingen, hoedanich die sijn, neempt die tegenwoerdicheyt de verwonderinge af, ende
het verde afwesen, ende de ongehoortheyt maect alle dingen verwonderlick. Het soude ons
wel vrempt sijn, des somers geen langer dach te hebben dan in den herfst, oft in den winter
geen langer nacht te crijgen, jae, selfs geen somer ofte winter. Een van beyden dunct ons, dat
men van de Moluccas mach seggen, ofte dat se 2 winters, 2 somers heeft. Bij ons sien wij
winters de sonne langsaem onder dalen, ende des somers schielicker, maer in Indiën, (in de
Moluccen), 143 rijst hij ende daelt op eender wijse.
Nergens worden geseyt minder misten te sijn die ons gesicht benevelen, om tot aen de sterren
toe te geraecken. Soodat nergens anders dan daer connen gesien worden alle lichten des
hemels, beyde ten noorden als ten zuyden. Geene, selfs oeck niet den stert des Cleynen Beers,
uuytgesondert.
Ende alhoewel sommige coude Europaesche lichamen de hitte in zona torrida niet wel en
connen verdragen, het is evenwel blijckelijck, dat die streecke den mensche gesonder is dan
onse coude, vochtige streecke, die wij bewonen. Want sulcx en betuycht niet alleenlick de
menichte der inwoonderen, maar oeck hare lange jaeren, die sij in goede dispositie sijn
levende, alse tot 120, 150 ende meerder jaeren. Hetwelck bij ons wonder soude schijnen.
Van eenige vruchten ende gelegenheyden deser landen.
Arbor tristis reperitur in Ternate, cuius mem[orat] Clusius, liber 2. Ind[icarum] plantarum,
cap. 1, fol. 225, et Cristophorus a Costa, apud eundem, fol. 279.
In de Pulla is een stadt die Tolliau hee, ende geeft oeck tol aen den Ternataen, te weeten aen
des conincx soon, die bij de Hollanders in staet van coninc wort gehouden, also Pulla onder
de Hollanders is.
In de Moluccas wort water gedroncken door de banck. Aleer de coccosnote rijp is, so is hij
heel vol sap ofte water, elcke note hout ontrent een grote toghe. Maer dien dranck en can niet
duren, maer moet terstont uuytgedroncken worden.
De palmites en brengen niet anders dan een vrucht, gelijck een pruym, die is seer herd. Het
wort bij de Indianen voor een conste gehouden, dese boomen te tyfferen. Dat is, sij bollen
hem alle tacken aff, ende weeten die op de eynden toe te stoppen, dat hem sijne vochticheyt
niet en ontloopt. Dan so stellen ofte hangen sij aen de bollen lange riede pijpen, daer die
vochticheyt door neer sijpert. Ende mogen van een boom in een etmael vergaderen, ontrent 2
flapcannen vol vochts, hetwelck is de wijn de palma, die wort ersch uuytgedroncken. Maer
als die suer is geworden, soo wort er arac van gedistilleert.
Behalven den arac van wijn de palma, soo branden sij oeck aracca van verdorven rijs, want
die moet verdorven wesen, eer sij aracca daeraf connen branden.
142 Hs. abus.: het het.
143 In de marge.
167